Σε μία εντυπωσιακή ανακάλυψη προχώρησαν αρχαιολόγοι, καθώς εντόπισαν έναν υπόγειο λαβύρινθο. O λαβύρινθος οδηγούσε στον Κάτω Κόσμο και τον αποκαλούσαν κολασμένη πύλη, σύμφωνα με τον θρύλο.
Μια γεωφυσική μελέτη βρήκε υπόγειες δομές και σήραγγες κάτω από τη Μίτλα. Η Μίτλα είναι ένας αρχαιολογικός χώρος που σχετίζεται με τον πολιτισμό των Ζαποτέκων, και βρίσκεται στην κοιλάδα Οαχάκα, στη σημερινή πολιτεία Οαχάκα στο νότιο Μεξικό.
Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στον αρχαιολογικό χώρο της Μίτλα, στο πλαίσιο του προγράμματος Lyobaa, επαλήθευσαν την ύπαρξη ενός δικτύου από υπόγειους θαλάμους και τούνελ, στον «τόπο των νεκρών» των Ζαποτέκων.
Οι Ζαποτέκοι ήταν ιθαγενής προκολομβιανός πολιτισμός που άνθησε στην Κοιλάδα της Οαχάκα, στη Νότια Κεντρική Αμερική.
Ο πολιτισμός των Ζαποτέκων αναδύθηκε στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., από τις κεντρικές κοιλάδες της Έτλα. Ο πολιτισμός είχε ως επίκεντρο τους οικισμούς της Οαχάκα, του Σαν Χοσέ Μογκότε και της Μίτλα, με την πόλη Μόντε Αλμπάν να αποτελεί το αστικό-τελετουργικό κέντρο. Στο απόγειό τους, οι Ζαποτέκοι είχαν πληθυσμό άνω των 500.000 κατοίκων. Είχαν μάλιστα αναπτύξει εξελιγμένες τεχνικές κατασκευής, σύστημα γραφής, δύο ημερολογιακά συστήματα και μία πολύπλοκη γεωργική καλλιέργεια.
Το 2016, το έργο Lyobaa, μια θεσμική συνεργασία με επικεφαλής το Εθνικό Ινστιτούτο Ιστορίας και Ανθρωπολογίας (INAH), χρησιμοποίησε ραντάρ διείσδυσης στο έδαφος (GPR), έκανε μια τομογραφία ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης (ERT) και μια συμβολομετρία σεισμικού θορύβου περιβάλλοντος (AIRSA), Και όλα αυτά για να διερευνήσει πιθανά αρχαιολογικά χαρακτηριστικά, κάτω από την εκκλησία San Pablo Apóstol, που είναι χτισμένη στην κορυφή των ερειπίων του πολιτισμού των Ζαποτέκων, στην Μίτλα.
Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, η εκκλησία κατασκευάστηκε στην είσοδο ενός υπόγειου λαβύρινθου, που χρησίμευε ως πέρασμα μεταξύ του βασιλείου των ζωντανών και του βασιλείου των νεκρών. Το πέρασμα αναφέρεται ως Mictlán στην διάλεκτο Ναχουάτλ, που σημαίνει “τόπος των νεκρών” ή “υπό-κοσμος” (κάτω κόσμος).
Το 1674, ο Δομινικανός χρονογράφος, Francisco Burgoa, περιέγραψε την είσοδο Ισπανών ιεραποστόλων στον λαβύρινθο: «Ήταν τέτοια η σήψη και η άσχημη μυρωδιά, η υγρασία του δαπέδου και ένας κρύος άνεμος που έσβηνε τα φώτα, που ενώ είχαν διανύσει μόλις μερικά μέτρα μετά την είσοδο, αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω. Βγήκαν έξω και διέταξαν να κλείσουν καλά αυτή την κολασμένη πύλη με τοιχοποιία».
Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του έργου Lyobaa, οι ερευνητές εντόπισαν θαμμένα αρχιτεκτονικά συγκροτήματα και μια σειρά διαδρόμων κατά τη διάρκεια μιας μελέτης τις ζώνες Calvario, Arroyo και del Sur, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.
Η ζώνη Arroyo, που βρίσκεται στην κεντρική περιοχή του χώρου, διαθέτει τρία τετράπλευρα χαρακτηριστικά που συνδέονται με σήραγγες και χρονολογούνται πιθανώς από το 1200 μ.Χ. κατά την Ύστερη Μετακλασική περίοδο.
Επίσης, στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκε έρευνα της τετράπλευρης πλατείας όπου η εκκλησία San Pablo Apóstol (Αποστόλου Αγίου Παύλου) κατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια ενός προϊσπανικού ναού. Κάτω από την πλατεία, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι υπάρχουν τέσσερις τύμβοι, με εσωτερικούς πυρήνες από πηλό.
Η αρχαιολόγος, Denisse Argote, ανέφερε: «Καταφέραμε να διαπιστώσουμε ότι, αν και ο πυρήνας της βαθμιδωτής δομής είναι συμπαγής, τα θεμέλια της ιστορικής εκκλησίας απαιτούν βραχυπρόθεσμη παρέμβαση για να εξασφαλιστεί η διατήρησή της, οπότε πρέπει να ληφθούν μέτρα για να διασφαλίσουμε την δομική της σταθερότητα».
«Υπάρχουν ρωγμές στο ιστορικό κτίριο, καθώς δεν έχει θεμέλιο και, από κάτω, σε αυτό που αντιστοιχεί στα υπολείμματα του προϊσπανικού κτιρίου, φαίνεται ότι υπάρχουν περιοχές με μικρές κοιλότητες», πρόσθεσε η Denisse Argote.