Μυστήριο με τον χαμένο ναό της Ακρόπολης

Στους λόφους της Βάρης στην Αττική, βρίσκεται μια εξαίσια απόδειξη που μαρτυρά στοιχεία από τη ζωή και την τέχνη των αρχαίων Ελλήνων.

Συγκεκριμένα, πάνω από 2000 κομμάτια βράχων και μαρμάρου, με σκαλίσματα που χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα π.Χ. προσφέρουν μια ματιά στις καθημερινές δραστηριότητες και ανησυχίες των βοσκών που περιπλανούνταν στα εδάφη αυτά κατά την αρχαιότητα.

Μεταξύ αυτών, μια μοναδική επιγραφή έχει τραβήξει την προσοχή των αρχαιολόγων. Είναι ένα σχέδιο ναού με την επιγραφή «Εκατόμπεδον», που έχει και υπογραφή: «Μίκων».

Την ανακάλυψη έκανε το Μερλ Λάνγκτον, σε έναν εκτεθειμένο μαρμάρινο βράχο που βρίσκεται περίπου δέκα μέτρα μακριά από ένα χωματόδρομο, ο οποίος συνδέεται με τον παραλιακό δρόμο. Η θέση του είναι 84 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η διάβρωση έχει κάνει το χαρακτικό ρηχό, και κάποιες λεπτομέρειες είναι δύσκολο να διακριθούν, αλλά η ουσία του σχεδίου και της επιγραφής έχουν διατηρηθεί. Η θέση του ευρήματος υποδεικνύεται με κόκκιο βέλος.

Μυστήριο με τον χαμένο ναό της Ακρόπολης

Η απεικόνιση

Το σχέδιο απεικονίζει την πρόσοψη ενός κτιρίου με τουλάχιστον πέντε κίονες, μια ασυνήθιστη λεπτομέρεια, αφού τα πεντάστυλα κτίσματα (με πέντε κίονες) δεν είναι συνηθισμένα στην ελληνική αρχιτεκτονική, εκτός από εξαιρέσεις, όπως είναι ο Ναός του Απόλλωνα στο Θέρμο.

Τα προεξέχοντα στοιχεία και οι οριζόντιες γραμμές υποδηλώνουν το σκίτσο μιας δίβαθμης κρηπίδας ή, εναλλακτικά, ενός θριγκού με ακροκέραμα. Η επιγραφή περιτυλίγεται γύρω από το σχέδιο, αρχίζοντας ορθογραφικά και καταλήγοντας ανάδρομα, χρησιμοποιώντας το αρχαίο αττικό αλφάβητο.

Η επιγραφή, αν και φθαρμένη, έχει σε μεγάλο βαθμό αναγνωστεί χάρη στο σχήμα των γραμμάτων και την ορθογραφία, που είναι χαρακτηριστικά του 6ου αιώνα π.Χ.. Η προτεινόμενη ανάγνωση είναι «τὸ hµπεδον (-) Ε (-) Hekatompedon». Ο Μίκων είναι πιθανώς ο συγγραφέας του χαρακτικού, όνομα ήδη γνωστό στην αρχαία Ελλάδα, αν και η επιγραφή αυτή είναι μία από τις αρχαιότερες που έχουν βρεθεί.

Ο όρος «Εκατόμπεδος» σημαίνει «εκατό πόδια» και χρησιμοποιήθηκε κυριολεκτικά και μεταφορικά, για να περιγράψει τεράστιες δομές. Σε θρησκευτικό πλαίσιο, συνήθως αναφερόταν σε μεγάλους ναούς.

Το Εκατόμπεδον της Ακρόπολης

Στην Ακρόπολη της Αθήνας, υπήρχε ένας ιερός χώρος που αναφέρεται σε επιγραφές του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. οι οποίες καταγράφουν αντικείμενα αποθηκευμένα στο Εκατόμπεδον, συμπεριλαμβανομένου του κολοσσιαίου αγάλματος της Αθηνάς από τον Φειδία, του οποίου το βάθρο διατηρείται ακόμα στο ανατολικό θάλαμο του Παρθενώνα.

Αυτός ο θάλαμος έχει μήκος 29,87 μέτρα, συμπίπτοντας με το μέτρο των εκατό Αττικών ποδών. Η επιγραφή του Μίκωνα προσθέτει ένα επίπεδο κατανόησης για τη χρήση και τη σημασία του όρου Εκατόμπεδος πριν από την κατασκευή των κτιρίων του Περικλή στην Ακρόπολη.

Τα λεγόμενα Διατάγματα του Εκατόμπεδου, επιγραφές που χρονολογούνται από το 485/4 π.Χ., αναφέρουν δωμάτια μέσα σε αυτό (το κτίριο) τα οποία χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση θησαυρών. Τα έγγραφα αυτά επιβεβαιώνουν, ως εκ τούτου, ότι ο όρος είχε ήδη χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει ένα συγκεκριμένο, ιερό μέρος της Ακρόπολης.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το σκάλισμα του Μίκωνα είναι ένα μοναδικό έγγραφο από το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., που αντιπροσωπεύει την παλαιότερη επιγραφική βεβαίωση του όρου Εκατόμπεδος.

Η χρήση του οριστικού άρθρου «το», συνεπάγεται ότι αναπαρίσταται ένα συγκεκριμένο κτίριο, πιθανώς στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Η χαρακτική μπορεί να παρέχει πληροφορίες για μελλοντικές μελέτες σχετικά με την αρχιτεκτονική ιστορία της Ακρόπολης κατά την αρχαϊκή περίοδο, καθώς ρίχνει νέο φως στον όρο Ἑκατόµπεδον που χρησιμοποιείται στο δεύτερο διάταγμα του Εκατόμπεδου το 485/4 π.Χ.

Ειδικότερα, ενισχύει την άποψη ότι ο όρος αυτός αναφερόταν σε ναό, με πιθανή, αν και αβέβαιη, τοποθεσία στη νότια πλευρά της Αρχαϊκής περιόδου της Ακρόπολης.

Ακόμα, προσθέτουν οι επιστήμονες ότι, πέρα από την αρχαιολογική σημασία της, η επιγραφή, καταδεικνύει ότι η αρχιτεκτονική, μαζί με τα πλοία, τα γρήγορα άλογα και τους κυνηγετικούς σκύλους, υπήρχε ανάμεσα στα απατηλά όνειρα των ποιμένων που περιποιούνταν τα κοπάδια τους στον λόφο.

Το Εκατόμπεδο (ή ο Εκατόμπεδος) στον ιερό βράχο της Αθηνάς, ήταν φυσική πηγή θαυμασμού για τον Μίκωνα. Το σχέδιό του είναι πλέον η πρώτη γνωστή μαρτυρία θαυμασμού για την αρχιτεκτονική της Ακρόπολης και η πρώτη από τις πολλές που ακολούθησαν.