Τα αλωνιστικά έλκηθρα, που χρησιμοποιούνταν μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες για τον διαχωρισμό του άχυρου από τα σιτηρά σε πολλές μεσογειακές χώρες, μπορεί να υπήρχαν στην Ελλάδα ήδη από το 6.500 π.Χ.
Σε αυτό το συμπέρασμα, επιβεβαιώνεται από μια πρόσφατη μελέτη που διεξήγε διεθνής ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Πίζας. Η ομάδα, με την εφαρμογή προηγμένων αναλυτικών μεθόδων σε αντικείμενα από πυρόλιθο, συμπεριλαμβανομένης της ομοεστιακής μικροσκοπίας, ήταν σε θέση να εντοπίσει την πρώιμη υιοθέτηση αυτής της τεχνολογίας και την προσαρμογή της ώστε να μπορεί να θεωρηθεί μεταξύ των πρώτων γεωργικών μηχανών στην Ευρώπη.
Η έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο αρκετών ερευνητικών προγραμμάτων που χρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ιταλία και την Ισπανία και διευθύνθηκε από το Πανεπιστήμιο της Πίζας, σε συνεργασία με το CSIC στην Ισπανία και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τα συμπεράσματα αυτά, τοποθετούν νωρίτερα, κατά τουλάχιστον 3.000 χρόνια την χρήση αυτής της μεθόδου αλωνίσματος στην Ευρώπη, παρέχοντας νέες γνώσεις σχετικά με τις τεχνολογικές καινοτομίες των νεολιθικών κοινωνιών.
«Εδώ και χρόνια εργαζόμαστε για την ανασυγκρότηση των διαδρομών και των μηχανισμών της εξάπλωσης της γεωργίας από την Εγγύς Ανατολή στην υπόλοιπη Μεσόγειο», αναφέρει ο καθηγητής Niccolò Mazzucco, του Πανεπιστημίου της Πίζας, κύριος ερευνητής του έργου. Όπως λέει η ανακάλυψη των τεχνολογικών καινοτομιών και του πώς εισήχθησαν σε χρήση νέες μηχανές, είναι θεμελιώδους σημασίας για την ανασυγκρότηση των γνώσεών μας επί των προηγούμενων τεχνολογικών συστημάτων.
Η χρήση της συσκευής (έλκηθρου) αλωνίσματος, που ήταν επίσης γνωστό με τον ρωμαϊκό όρο tribulum, επέτρεψε μια σημαντική αύξηση της ποσότητας των σιτηρών που υφίστανται επεξεργασία και επιτάχυνε την επεξεργασία τους. Στο παρελθόν, πιστευόταν ότι αυτή η καινοτομία συνδεόταν με τη γέννηση των πρώτων κρατών, όμως η συγκεκριμένη μελέτη δείχνει ότι η πρωταρχική χρήση της είναι στην πραγματικότητα, παλαιότερη.
Ένα αλωνιστικό έλκηθρο
Όλα αυτά, καταλήγει ο ερευνητής, τώρα μας επιτρέπουν να πλαισιώσουμε καλύτερα τη δυναμική ανάπτυξης των πρώτων ευρωπαϊκών αγροτικών κοινωνιών, να καταλάβουμε πώς εξαπλώνονται οι γεωργικές τεχνολογίες και να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπό τους στην κοινωνική δομή και την οικονομία της εποχής.
Τα τελευταία χρόνια – προσθέτει ο Mazzucco – όλο και περισσότερες αποδείξεις έχουν προκύψει, δείχνοντας ότι, τα πρώτα εξημερωμένα ζώα δεν χρησιμοποιούνταν μόνο ως πηγή τροφής, αλλά και ως μέσα βαριάς εργασίας. Τα έλκηθρα για αλώνισμα είναι μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας τεχνολογικής καινοτομίας που περιελάμβανε τη χρήση των ζώων.
Η λεπτομερής ανάλυση των αρχαιολογικών ευρημάτων και η χρήση προηγμένων μεθοδολογιών προσθέτουν έτσι ένα κρίσιμο κεφάλαιο στην ιστορία της αγροτικής ανάπτυξης και υπογραμμίζουν πως η Νεολιθική ήταν μια περίοδος σημαντικών τεχνολογικών προόδων.
Τα αποτελέσματα της μελέτης που συντονίζει το Πανεπιστήμιο της Πίζας, παρουσιάζονται στο τελευταίο τεύχος του Journal of Archaeological Science: Reports. Καταδεικνύουν ότι ο γεωργικός τομέας αποτελεί από την προϊστορία ένα πεδίο τεχνολογικής καινοτομίας και εγείρουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη μετάδοση των τεχνολογικών γνώσεων μεταξύ των διαφόρων περιοχών της Μεσογείου.