Αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα επέδειξε η αγορά εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2022, παρά τον αντίκτυπο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, που είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική επιβράδυνση το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη (ESDE) τα ποσοστά απασχόλησης ήταν σε ιστορικό υψηλό στο 74,6% με 213,7 εκατομμύρια άτομα απασχολούμενους το 2022 και τα ποσοστά ανεργίας στο ιστορικό χαμηλό του 6,2%.
Ωστόσο, η έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις με τη χαμηλή εκπροσώπηση ορισμένων ομάδων στην αγορά εργασίας, όπως οι γυναίκες ή τα άτομα με αναπηρία. Η ανεργία των νέων μειώθηκε από 16,7% το 2021 σε 14,5% το 2022, αλλά παραμένει μια σημαντική πρόκληση. Επιπλέον, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού και υπάρχει η ανάγκη προσαρμογής τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων στις εξελισσόμενες ανάγκες δεξιοτήτων, στο πλαίσιο της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης.
Ελλείψεις δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού
Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων , η έκθεση ESDE δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και των ελλείψεων σε δεξιότητες και χαράσσει πολιτικές για την αντιμετώπισή τους.
Πού εντοπίζονται ελλείψεις
Ελλείψεις εργατικού δυναμικού εντοπίζονται σε διάφορους τομείς και επαγγέλματα σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων και πρόκειται να αυξηθούν.
Αυτές αναμένεται να επιμείνουν τόσο σε επαγγέλματα υψηλών δεξιοτήτων όσο και σε επαγγέλματα χαμηλών δεξιοτήτων, λόγω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και της ανάγκης αντικατάστασης των εργαζομένων που συνταξιοδοτούνται.
Τομείς όπως οι κατασκευές, η υγειονομική περίθαλψη και το STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά), ιδιαίτερα οι ΤΠΕ (Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνιών), ήταν μεταξύ των τομέα που επηρεάστηκαν περισσότερο από τις ελλείψεις το 2022.
Ταυτόχρονα, οι διαρθρωτικοί παράγοντες που συμβάλλουν στις επίμονες ελλείψεις εργατικού δυναμικού ποικίλλουν ανά επάγγελμα και κλάδο .
Για ορισμένα επαγγέλματα όπως οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι φροντιστές και οι οδηγοί, οι δύσκολες συνθήκες εργασίας ή οι δυσκολίες στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού συμβάλλουν στις δυσκολίες των εργοδοτών να διατηρήσουν και να προσελκύσουν εργαζομένους. Για άλλα επαγγέλματα, π.χ. στο STEM, η έλλειψη διαθέσιμων εξαιρετικά εξειδικευμένων δεξιοτήτων είναι ένας παράγοντας που επίσης συμβάλλει.
Περισσότερες κενές θέσεις
Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε ορισμένα επαγγέλματα ενδέχεται επίσης να επιδεινωθούν από την εξέλιξη των αναγκών σε δεξιότητες και απασχόληση λόγω της απαραίτητης πράσινης μετάβασης . Αναμένεται αύξηση της απασχόλησης σε ορισμένους κλάδους/επαγγέλματα που ήδη αντιμετωπίζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού (π.χ. μεταφορές και αποθήκευση, οικοδομικές, ηλεκτρολογικές και ηλεκτρονικές συναλλαγές) ή είναι πιθανό να συμβεί στο μέλλον (π.χ. διαχείριση απορριμμάτων και ορισμένα επιστημονικά και μηχανικά επαγγέλματα).
Στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης , οι επενδυτικές ανάγκες για επανεκπαίδευση, reskilling και upskilling εκτιμώνται μεταξύ 1,7 δισεκατομμυρίων ευρώ και 4,1 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2030.
Όσον αφορά την ψηφιακή μετάβαση , η έκθεση διαπιστώνει ότι συμβάλλει στις επίμονες ελλείψεις εργατικού δυναμικού μεταξύ των επαγγελματιών των ΤΠΕ, αλλά δεν φαίνεται να αποτελεί βασικό μοχλό ελλείψεων σε άλλα επαγγέλματα.
Ανισότητες
Η έκθεση της Κομισιόν διαπιστώνει επίσης ότι, η χαμηλότερη συμμετοχή στην αγορά εργασίας των γυναικών, των ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και των ηλικιωμένων και των νέων συμβάλλει επίσης στις ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Τα περισσότερα επαγγέλματα στα οποία παρατηρούνται ελλείψεις κυριαρχούνται είτε από άνδρες είτε από γυναίκες – το 86% των επαγγελμάτων με ελλείψεις εργατικού δυναμικού δεν είναι ισόρροπα ως προς το φύλο. Αυτό αντικατοπτρίζει επίσης τον διαχωρισμό των φύλων στον αντίστοιχο τομέα σπουδών που οδηγεί σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα, περιορίζοντας τη δεξαμενή ατόμων για την κάλυψη κενών θέσεων.
Μέτρα για την αντιμετώπιση των επίμονων ελλείψεων και ελλείψεων σε δεξιότητες
Η έκθεση ESDE 2023 εξετάζει επίσης πιθανά μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και τη γεφύρωση των ελλείψεων σε δεξιότητες.
Αυτά περιλαμβάνουν:
Επένδυση σε προγράμματα μάθησης ενηλίκων και ανάπτυξης δεξιοτήτων και κατάρτισης , καθώς και καλύτερη αντιστοίχιση εργασίας με την εκπαίδευση, την εμπειρία και τις δεξιότητες των ανθρώπων. Για τη στήριξη των κρατών μελών, ο προϋπολογισμός της ΕΕ και το NextGenerationEU παρέχουν 64,8 δισεκατομμύρια ευρώ για μέτρα δεξιοτήτων, για παράδειγμα μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου Plus . Το Σύμφωνο της ΕΕ για τις Δεξιότητες συγκεντρώνει τη βιομηχανία, τους κοινωνικούς εταίρους και τους παρόχους κατάρτισης για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Μέχρι στιγμής, 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επωφεληθεί από τις δραστηριότητες αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους.
Αντιμετώπιση του χάσματος απασχόλησης μεταξύ των φύλων και ενίσχυση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας των νέων, των ηλικιωμένων, των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο και των ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Αυτό είναι το κλειδί για την επίτευξη των κοινωνικών στόχων ΕΕ 2030 σχετικά με την κατάρτιση, την απασχόληση και τη μείωση της φτώχειας, τους οποίους επιτυγχάνουν τα κράτη μέλη με τις εθνικές συνεισφορές τους . Η Επιτροπή έχει επίσης προτείνει ένα πακέτο υποστήριξης για την απασχόληση των νέων και έχει δεσμευτεί να αναθεωρήσει το πλαίσιο ποιότητας για περιόδους πρακτικής άσκησης για να υποστηρίξει τους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας.
Άρση εμποδίων για την είσοδο στο εργατικό δυναμικό , όπως η παροχή προσβάσιμης, οικονομικά προσιτής, υψηλής ποιότητας προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Η Επιτροπή πρότεινε την ευρωπαϊκή στρατηγική περίθαλψης για να υποστηρίξει τόσο τους φροντιστές όσο και τους λήπτες φροντίδας. Τα κράτη μέλη ενέκριναν δύο συστάσεις του Συμβουλίου για τη μακροχρόνια φροντίδα και την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα . Η οδηγία για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής καθορίζει ελάχιστα πρότυπα για την άδεια πατρότητας και τη γονική άδεια και θεσπίζει πρόσθετα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα αίτησης ευέλικτων εργασιακών ρυθμίσεων.
Βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της αμοιβής σε ορισμένες θέσεις εργασίας για την προσέλκυση και τη διατήρηση εργαζομένων. Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει την Οδηγία της ΕΕ για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς και καλούνται να τη μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο.
Βελτίωση των οικονομικών κινήτρων για εργασία , όπως η αναθεώρηση των συστημάτων φόρων και παροχών που στοχεύουν σε άτομα με χαμηλό εισόδημα, και προώθηση της ενεργητικής ένταξης για τη στήριξη της συμμετοχής στην αγορά εργασίας όσων μπορούν να εργαστούν, για παράδειγμα μέσω εκπαίδευσης και κατάρτισης χωρίς αποκλεισμούς και εξατομικευμένης υποστήριξης. Αυτό τονίζεται επίσης στη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με το επαρκές ελάχιστο εισόδημα που διασφαλίζει την ενεργό ένταξη .
Προώθηση στοχευμένης μετανάστευσης εργατικού δυναμικού από χώρες εκτός ΕΕ για τη μείωση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού σε συγκεκριμένες ομάδες δεξιοτήτων. Η Επιτροπή εγκαινίασε ένα πιλοτικό πρόγραμμα EU Talent Pool , το οποίο βοηθά στην αντιστοίχιση των δεξιοτήτων των ανθρώπων με τις προσφορές εργασίας. Η προσέλκυση ατόμων εκτός ΕΕ με τις απαραίτητες δεξιότητες είναι επίσης μεταξύ των κύριων στόχων του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων και η Επιτροπή θα παρουσιάσει μια πρωτοβουλία για τη βελτίωση της αναγνώρισης των προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών και την ανάπτυξη συνεργασιών ταλέντων με επιλεγμένους μη χώρες εταίρους της ΕΕ.
Ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου και συμμετοχή κοινωνικών εταίρων στην κατάρτιση, βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διευκόλυνση των ευκαιριών μάθησης ενηλίκων. Τα κράτη μέλη ενέκριναν σύσταση του Συμβουλίου για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, όπως πρότεινε η Επιτροπή.