Η φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για την ελληνική οικονομία, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της. Χάρη στη χρήση νέων τεχνολογιών και την προώθηση ηλεκτρονικών συναλλαγών, οι απώλειες από τη φοροδιαφυγή έχουν μειωθεί κατά 50% από το 2017, φέρνοντας σημαντικά οφέλη στα δημόσια έσοδα. Σύμφωνα με σημερινό δημοσίευμα της «Καθημερινής», μια από τις βασικές αιτίες για αυτή τη βελτίωση είναι η αυξημένη χρήση καρτών και «πλαστικού χρήματος», κυρίως λόγω της πανδημίας.
Οι ηλεκτρονικές πληρωμές έχουν γίνει πλέον μέρος της καθημερινότητας για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, κάτι που επιτρέπει στο κράτος να παρακολουθεί πιο αποτελεσματικά τις οικονομικές συναλλαγές και να μειώνει τις απώλειες ΦΠΑ. Επιπλέον, η εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων μέσω της πλατφόρμας myDATA και η υποχρεωτική διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, έχουν συμβάλει καθοριστικά στον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Η εξέλιξη του κενού ΦΠΑ και οι μελλοντικές προβλέψεις
Το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ», δηλαδή η διαφορά μεταξύ των πραγματικών εσόδων από τον ΦΠΑ και των θεωρητικά προσδοκώμενων εσόδων, έχει μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια. Το 2017, οι απώλειες ανέρχονταν σε 6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το 2021 είχαν περιοριστεί στα 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με μελέτες και προβλέψεις, το ποσό αυτό αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο, φτάνοντας κάτω από τα 3 δισ. ευρώ. Οι εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου της χώρας είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες. Μέχρι το 2026, προβλέπεται ότι το κενό ΦΠΑ θα περιοριστεί στο 9%, γεγονός που θα αποφέρει επιπλέον έσοδα περίπου 2 δισ. ευρώ. Τα έσοδα αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για νέες φορολογικές ελαφρύνσεις, όπως η μείωση των συντελεστών ΦΠΑ ή η περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Ο ρόλος της τεχνολογίας στη φορολογική συμμόρφωση
Η τεχνολογία παίζει πλέον κεντρικό ρόλο στον περιορισμό της φοροδιαφυγής, με το σύστημα myDATA και τα ηλεκτρονικά βιβλία να αποτελούν το βασικό εργαλείο για τον έλεγχο των δηλώσεων ΦΠΑ. Από τον Ιανουάριο του 2025, οι δηλώσεις ΦΠΑ θα είναι πλήρως «κλειδωμένες», τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και των εξόδων, κάτι που θα εξαλείψει κάθε περιθώριο διόρθωσης από υπόχρεους επαγγελματίες και επιχειρήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιχειρήσεις θα φορολογούνται αυτόματα με βάση τα δεδομένα που έχουν καταχωρηθεί ηλεκτρονικά, χωρίς τη δυνατότητα παραποίησης των οικονομικών στοιχείων.
Το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί σταδιακά, με τις πρώτες αλλαγές να ξεκινούν από τον Οκτώβριο του 2024, όταν θα μηδενιστούν οι αποκλίσεις στα έσοδα και θα περιοριστούν στο 5% στα έξοδα. Από τον Ιανουάριο του 2025, δεν θα υπάρχουν πλέον αποκλίσεις ούτε στα έσοδα ούτε στα έξοδα, με τα στοιχεία να αντλούνται αποκλειστικά από την ψηφιακή πλατφόρμα.
Τα οφέλη για την ελληνική οικονομία
Η Ελλάδα, που το 2019 κατείχε μία από τις χειρότερες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά τις απώλειες από τον ΦΠΑ, έχει κάνει σημαντική πρόοδο, ξεπερνώντας χώρες όπως η Ρουμανία και η Μάλτα. Το 2020, η χώρα βρέθηκε στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης όσον αφορά τη μείωση της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, μαζί με οικονομίες όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία και οι Κάτω Χώρες.
Η μείωση της φοροδιαφυγής δεν αποτελεί μόνο επιτυχία για τα δημόσια έσοδα, αλλά και έναν ισχυρό παράγοντα βελτίωσης της φορολογικής συμμόρφωσης και διαφάνειας. Με τα επιπλέον έσοδα που προκύπτουν από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, το κράτος θα μπορεί να χρηματοδοτήσει αναπτυξιακές πολιτικές, μειώνοντας παράλληλα το φορολογικό βάρος στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ψηφιακές μεταρρυθμίσεις και η ευρύτερη υιοθέτηση ηλεκτρονικών συναλλαγών αποτελούν βασικούς πυλώνες για τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία ενός δικαιότερου φορολογικού συστήματος.