«Σπίτι μου»: Το νέο πρόγραμμα στέγης σε 10 + 1 ερωτήσεις και απαντήσεις

Σε εξειδίκευση των δράσεων του προγράμματος «Σπίτι μου», που αποτελεί τη στεγαστική πολιτική της κυβέρνησης για νέα ζευγάρια και όχι μόνο προχωρά το υπουργείο Εργασίας.

Σε 11 ερωτήσεις και απαντήσεις ξεκαθαρίζεται το τοπίο τόσο γύρω από τη δανειοδότηση νέων ζευγαριών, όσο και γύρω από το πρόγραμμα σύμπραξης του δημοσίου και τεχνικών εταιρειών για την κοινωνική παροχή.

1. Τι προβλέπει το πρόγραμμα χορήγησης στεγαστικών δανείων και ποιο το όφελος για τα νέα ζευγάρια που θα ενταχθούν σε αυτό; 

Πρακτικά όσοι ενταχθούν στο πρόγραμμα αυτό, θα πληρώνουν δόση στεγαστικού δανείου που θα είναι πολύ χαμηλότερη από το ενοίκιο που αντιστοιχεί στο σπίτι που επέλεξαν, καθώς το επιτόκιο θα αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο των εμπορικών επιτοκίων. Και πάντως θα είναι μηδενικό για τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες. Το κυριότερο, με την αποπληρωμή του δανείου θα αποκτήσουν την ιδιοκτησία του σπιτιού. Επιπλέον, το δάνειο θα καλύπτει υψηλότερο ποσοστό της εμπορικής αξίας του ακινήτου (90 %) σε σχέση με τα στεγαστικά δάνεια των τραπεζών που καλύπτουν συνήθως έως το 80 %. Αυτό σημαίνει ότι η ιδιωτική συμμετοχή που πρέπει να συνεισφέρουν οι νέοι μειώνεται στο 10 % της αξίας του σπιτιού αντί για  20 % που προβλέπεται στις συμβάσεις των τραπεζικών στεγαστικών δανείων

2. Επίσης με το πρόγραμμα αυτό αποκτούν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό νοικοκυριά που υπό κανονικές συνθήκες δύσκολα θα πληρούσαν τα τραπεζικά κριτήρια χρηματοδότησης. Ποια είναι τα νέα στοιχεία στο πρόγραμμα παροχής στεγαστικών δανείων σε νέους;

Έχουν προστεθεί σε σχέση με τις αρχικές ανακοινώσεις ορισμένα νέα στοιχεία που αποσκοπούν στην επιτάχυνση υλοποίησης της δράσης αλλά και τη θωράκιση από ενδεχόμενη απόπειρα κατάχρησης. Συγκεκριμένα: 

•  Τέθηκε ανώτατο όριο 200.000 ευρώ στην αξία της κατοικίας που μπορούν να αγοράσουν οι δικαιούχοι. Έτσι αποτρέπεται το ενδεχόμενο αγοράς πολυτελών κατασκευών με το επιδοτούμενο δάνειο του προγράμματος.
•  Απαγορεύεται η αγορά του ακινήτου από συγγενή πρώτου βαθμού του δανειολήπτη.
•  Διευκρινίζεται πως δεν θα υπάρχει εγγυητής του δανείου.
•  Τίθεται 8μηνη προθεσμία (6μηνη αρχικά με δυνατότητα παράτασης 2 μηνών) από την προέγκριση του δανείου μέχρι την υπογραφή της δανειακής σύμβασης. Έτσι προλαμβάνονται καθυστερήσεις που θα δέσμευαν τα δανειακά κεφάλαια εις βάρος άλλων δικαιούχων που έχουν κλείσει τη συμφωνία αγοράς του ακινήτου.

3. Το πρόγραμμα χορήγησης στεγαστικών δανείων προβλέπει πλαφόν 150.000 ευρώ στο ύψος του δανείου. Θεωρείτε το όριο αυτό ρεαλιστικό; Υπάρχουν σπίτια σε αυτό το επίπεδο τιμών;

Σε δεκάδες περιοχές των αστικών κέντρων αλλά και στην περιφέρεια υπάρχουν διαθέσιμα ακίνητα σε αυτήν την τάξη μεγέθους που μπορούν να καλύψουν τις στεγαστικές ανάγκες των νέων. Ενδεικτικά: οι αντικειμενικές αξίες στην Αγία Παρασκευή κυμαίνονται από 1500-2050 ευρώ ανά τετραγωνικό, στο Μαρούσι 1500-2300 ευρώ, στην Πεύκη 1300-2250 ευρώ, στο 4ο Δημοτικό Διαμέρισμα Θεσσαλονίκης (Τούμπα) 1250 – 1550 ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι οι αντικειμενικές αξίες αφορούν νεόδμητα ακίνητα ενώ το πρόγραμμα των στεγαστικών δανείων αφορά ακίνητα κατασκευασμένα έως το 2007, οι αξίες των οποίων είναι προφανώς χαμηλότερες σε σχέση με τα νεόδμητα. 

Προφανώς υπάρχουν πολύ ακριβότερα ακίνητα, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα κοινωνικό πρόγραμμα για τη διευκόλυνση της απόκτησης στέγης, που στόχο έχει να απαλλάξει τους νέους από σημαντικά κόστη, αβεβαιότητες και προβλήματα. Το όριο των 150.000 ευρώ όπως και το πλαφόν 200.000 ευρώ στην αξία του ακινήτου είναι η χρυσή τομή ανάμεσα στα όρια που θέτει η αγορά και την ανάγκη να ενταχθούν στο πρόγραμμα όσο το δυνατόν περισσότεροι ωφελούμενοι. 

4.Τι προβλέπει το πρόγραμμα «Κάλυψη» και ποιοι μπορούν να ενταχθούν σε αυτό;

Το πρόγραμμα «Κάλυψη» βασίζεται στα κενά σπίτια που θα απελευθερωθούν από το πρόγραμμα «Εστία» μέσω του οποίου νοικιάστηκαν από το Δημόσιο περισσότερες από 1000 ιδιωτικές κατοικίες και διατέθηκαν για μεταβατικό διάστημα σε μετανάστες. Το πρόγραμμα «Εστία» λήγει στις 31 Δεκεμβρίου. Αμέσως μετά οι κατοικίες αυτές, (εφόσον φυσικά οι ιδιοκτήτες τους συμφωνούν) θα επισκευαστούν αν χρειάζεται με δαπάνες του Δημοσίου και θα διατεθούν δωρεάν ή με πολύ χαμηλό ενοίκιο σε ευάλωτους νέους ηλικίας 25-39 ετών, δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Προτεραιότητα θα δοθεί σε πολύτεκνους, τρίτεκνους και μονογονεϊκές οικογένειες με αντικειμενικά κριτήρια (μοριοδότηση). Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.

5. Πώς θα λειτουργεί η σύμπραξη Δημοσίου και τεχνικών εταιρειών στην «κοινωνική αντιπαροχή»;

Η βασική φιλοσοφία, όπως έχει ανακοινωθεί, είναι ότι οι φορείς του Δημοσίου (ΔΥΠΑ και άλλοι) θα εισφέρουν αδόμητες και αναξιοποίητες εκτάσεις στις οποίες οι τεχνικές εταιρίες κατόπιν διαγωνισμού θα αναλάβουν να κατασκευάσουν σπίτια και καταστήματα με βάση τις προδιαγραφές που θα ορίζονται στην προκήρυξη του διαγωνισμού. Οι εταιρείες θα αποπληρώνονται από την εκμετάλλευση των ακινήτων αλλά θα έχουν την υποχρέωση να διαθέτουν ένα ποσοστό των κατοικιών με χαμηλά ενοίκια στους δικαιούχους του προγράμματος κοινωνικής αντιπαροχής. Επίσης ο φορέας του Δημοσίου θα διατηρεί την κυριότητα των ακινήτων. Η διάρκεια της παραχώρησης θα ορίζεται στην προκήρυξη του διαγωνισμού καθώς δεν μπορεί να είναι ενιαία για όλες τις περιοχές και τις αξίες της γης. Στόχος είναι η στέγαση των δικαιούχων σε ποιοτικά ακίνητα αλλά και η διασφάλιση ότι το πρόγραμμα θα προσελκύσει το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα.

6. Η αντιπολίτευση σας κατηγορεί ότι χαρίζετε τη δημόσια περιουσία σε μεγαλοεργολάβους με την κοινωνική αντιπαροχή. Τι απαντάτε;

Με το νέο θεσμό της «κοινωνικής αντιπαροχής», διατίθεται η αδρανής ακίνητη περιουσία του δημοσίου, χωρίς να χάνεται η κυριότητα της γης, σε μακροχρόνιες παραχωρήσεις προς ιδιώτες που εξασφαλίζουν με συμβατικές υποχρεώσεις την κατασκευή σύγχρονων κατοικιών οι οποίες θα διατεθούν με φθηνά ενοίκια. Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη πρακτική κοινωνικής στέγης που έχει εξασφαλίσει το 20-25% των ακινήτων πχ στην Αυστρία ή την Ολλανδία να διατίθενται με ρυθμισμένα χαμηλά ενοίκια. Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί και στη σοσιαλιστική Ισπανία. Δεν το γνωρίζουν άραγε αυτοί που ασκούν εύκολη κριτική;

Με την κοινωνική αντιπαροχή το Δημόσιο εισφέρει ακίνητα που δεν χρησιμοποιεί και μένουν αναξιοποίητα, οι ιδιώτες μετά από διαγωνισμό αναλαμβάνουν με δικές τους δαπάνες και με κρατικές προδιαγραφές, να χτίσουν σπίτια με την υποχρέωση και να διαθέτουν ένα ποσοστό από αυτά στους δικαιούχους με χαμηλά ενοίκια. Έτσι εξασφαλίζεται φθηνή στέγη για όσους ενταχθούν στο πρόγραμμα, αξιοποιείται η περιουσία του Δημοσίου και ιδιαίτερα της ΔΥΠΑ, κινείται η οικοδομή και εγκαταλείπεται η πρακτική του «γκέτο» των εργατικών κατοικιών. Το Δημόσιο διατηρεί σε κάθε περίπτωση την κυριότητα των ακινήτων και εξασφαλίζεται η ταχύτερη προσφορά κοινωνικής στέγης.  

7. Τι είναι το Πρόγραμμα «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» και τι διαφορά έχει από το «Εξοικονομώ;»

Το πρόγραμμα «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» παρέχει επιδοτήσεις για ανακαίνιση κλειστών κατοικιών προκειμένου να διατεθούν για μίσθωση. Αποσκοπεί δηλαδή στην αύξηση της προσφοράς κατοικίας με την παροχή κινήτρων προκειμέ

νου κενά ακίνητα να χρησιμοποιηθούν ξανά, αφού επανέλθουν σε κατάσταση που να μπορούν να αξιοποιηθούν. Τα προγράμματα «Εξοικονομώ» στα οποία έχουν ενταχθεί χιλιάδες κατοικίες αφορά ακίνητα που ήδη χρησιμοποιούνται ως πρώτη κατοικία, ιδιοκατοικούμενα ή μισθωμένα. Υπενθυμίζεται ότι μέσω του προγράμματος «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» παρέχονται επιδοτήσεις έως 40 % (με όριο τις 10.000 ευρώ) για ανακαίνιση κατοικιών (εργασίες και υλικά), εμβαδού έως 100 τ.μ. σε αστικά κέντρα προκειμένου αυτές να διατεθούν για μίσθωση. Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού πρέπει να έχει οικογενειακό φορολογητέο εισόδημα έως 40.000€ και ακίνητη περιουσία έως 300.000€ ενώ το σπίτι πρέπει να είναι δηλωμένο ως κενό στο έντυπο Ε2. Ο Οδηγός του προγράμματος έχει ήδη προδημοσιευτεί.

8.Γιατί χρειάζεται η προσθήκη νέας ειδικής πολεοδομικής χρήσης για την κοινωνική κατοικία;

Έτσι διασφαλίζεται ότι κτίρια του Δημοσίου που είχαν  στο παρελθόν διαφορετική χρήση (για παράδειγμα ξενοδοχεία ή εκπαιδευτήρια κλπ.) θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κοινωνική κατοικία χωρίς χωροταξικά εμπόδια, εφόσον φυσικά η γενική χρήση που ισχύει στην περιοχή (κατοικία, πολεοδομικό κέντρο, κοινωφελείς λειτουργίες κ.λπ.) το επιτρέπει.

9. Τι προβλέπει η ρύθμιση για την ανάκληση παραχωρήσεων δημοσίων ακινήτων;

Έχει διαπιστωθεί ότι φορείς του Δημοσίου έχουν παραχωρήσει ιδιοκτησίες τους για την εκπλήρωση συγκεκριμένου δημόσιου σκοπού (π.χ. για την στέγαση των υπηρεσιών ενός Δήμου ή για εξυπηρέτηση πολιτιστικών σκοπών) χωρίς όμως, ενώ έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα, ο σκοπός αυτός να έχει εκπληρωθεί. Η ρύθμιση που εισάγεται προβλέπει ότι όλοι οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης καλούνται να εξετάσουν τις παραχωρήσεις ακινήτων που έχουν πραγματοποιήσει και αν έχουν περάσει 15 χρόνια χωρίς να έχει εκπληρωθεί ο σκοπός τους, να προχωρήσουν στην ανάκληση της παραχώρησης. Το διάστημα των 15 ετών κρίνεται ότι είναι υπέρ - αρκετό προκειμένου να εξαχθεί το συμπέρασμα ως προς το αν υπάρχει η βούληση ή / και η δυνατότητα για την εκπλήρωση του σκοπού. Εξάλλου τίθεται και δίμηνη προθεσμία στην οποία ο παραχωρησιούχος μπορεί να τεκμηριώσει την ανάγκη συνέχισης της παραχώρησης αν κρίνεται αναγκαίο. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι νοητό ακίνητα του Δημοσίου να παραμένουν δεσμευμένα και αναξιοποίητα ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη στέγαση οικογενειών.

10. Ποια είναι τα προγράμματα στα οποία μπορούν να συμμετάσχουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων;

Οι ιδιοκτήτες έχουν πολλαπλά οφέλη. Οι  ιδιοκτήτες π.χ. που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «Κάλυψη» θα έχουν εγγυημένο εισόδημα από το μίσθωμα που θα καταβάλει το κράτος, για τις κατοικίες τους, οι οποίες θα διατεθούν σε νέους δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Το κράτος αναλαμβάνει επίσης τις επισκευές.

Από την άλλη, το πρόγραμμα μαζικής αξιοποίησης κλειστών ιδιωτικών κατοικιών προβλέπει ότι οι ιδιοκτήτες τους θα τις παραχωρήσουν για τουλάχιστον 5 χρόνια στο κράτος, το οποίο θα αναλάβει να τις ανακαινίσει και θα τις διαθέσει σε νέους και νέα ζευγάρια.

Με το πρόγραμμα «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω» οι ιδιοκτήτες κλειστών κατοικιών θα επιδοτηθούν για να τις ανακαινίσουν με προϋπόθεση να τις διαθέσουν για μίσθωση τουλάχιστον 3 ετών.

Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω» τέλος, προβλέπει συνδυασμό επιδότησης και άτοκου ή χαμηλότοκου δανεισμού σε νέους για την ανακαίνιση και την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών που ιδιοκατοικούν.

11. Για ποιο λόγο χρειάζεται η ψήφιση νέου νομοσχεδίου για τη στεγαστική πολιτική; Δεν είναι επαρκές το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο;

Είχε ήδη επισημανθεί κατά την παρουσίαση των προγραμμάτων ότι θα χρειαστεί η ψήφιση ορισμένων νέων διατάξεων για την υλοποίηση ή την επιτάχυνση εφαρμογής της νέας στρατηγικής της κυβέρνησης για τη στέγαση. Άλλωστε το κράτος τα τελευταία χρόνια απουσίαζε από το χώρο της στεγαστικής πολιτικής. Έχουν προστεθεί νέα εργαλεία, όπως η κοινωνική αντιπαροχή τα οποία θα πρέπει να προστεθούν στην «εργαλειοθήκη» της ΔΥΠΑ προκειμένου να εφαρμοστούν με ταχύτητα και διαφάνεια.