Περίπου 50.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών στην Ευρώπη, αλλά και της επιδείνωσης της κατάστασης όσον αφορά τη ρύπανση. Αυτό αναφέρεται σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Medicine. 

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ζέστη είναι «σιωπηλός δολοφόνος», διότι προκαλεί πολύ περισσότερους θανάτους από αυτούς που συνειδητοποιούμε και παρά το γεγονός ότι ειδικά στον Νότο της Ευρώπης οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να προσαρμόζονται στις υψηλότερες θερμοκρασίες, τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Αν δεν υπήρχε πράγματι αυτή η προσαρμογή, το ποσοστό θνησιμότητας εξαιτίας της ζέστης θα ήταν 80% υψηλότερο το 2023, σύμφωνα με την έρευνα.

Οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η έρευνα ήρθε στο φως ενώ η Ιταλία είναι αντιμέτωπη με ισχυρό κύμα καύσωνα, η μετεωρολογική υπηρεσία στη Γαλλία έχει προειδοποιήσει για πολύ υψηλές θερμοκρασίες, ενώ και η Βρετανία βιώνει πολύ ζεστές ημέρες. Και η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα πολύ θερμό καλοκαίρι και μια τεράστια πυρκαγιά που κατακαίει την Αττική, καθώς οι επαναλαμβανόμενοι καύσωνες έχουν στεγνώσει το έδαφος και τα δέντρα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η θνησιμότητα που σχετίζεται με τη ζέστη το 2023 ήταν η υψηλότερη στην Ελλάδα, με 393 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ ακολουθούν η Ιταλία με 209 θανάτους ανά εκατομμύριο και η Ισπανία με 175 θανάτους ανά εκατομμύριο.

Η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Ελίσα Γκάλο, περιβαλλοντική επιδημιολόγος στο ISGlobal, επισημαίνει ότι η έρευνα έδειξε ότι οι προσπάθειες για την προσαρμογή των κοινωνιών στους καύσωνες ήταν αποτελεσματικές, αλλά «ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με τη ζέστη είναι ακόμα πολύ υψηλός. Η Ευρώπη θερμαίνεται με διπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε στις δάφνες μας».

Τα κύματα καύσωνα έχουν υψηλότερες θερμοκρασίες από ό,τι στο παρελθόν και μεγαλύτερες διάρκειες. Το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ιστορικά και οι επιστήμονες αναμένουν ότι το 2024 θα το ξεπεράσει. Σε όλο αυτό, κρίσιμος ήταν ο ρόλος της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.

Οι πιο δροσερές χώρες στην Ευρώπη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία και η Ελβετία –αναφέρουν οι επιστήμονες– θα αντιμετωπίσουν τη μεγαλύτερη σχετική αύξηση στον αριθμό ζεστών ημερών που θα κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν δύσκολα. Ωστόσο, επισημαίνουν, ο απόλυτος αριθμός των νεκρών θα συνεχίσει να είναι μεγαλύτερος στη νότια Ευρώπη.

Ρεκόρ θανάτων

Το 2003, σε ολόκληρη την Ευρώπη πέθαναν 70.000 άνθρωποι εξαιτίας κυμάτων καύσωνα και έκτοτε οι αρχές προσπαθούν να σώσουν ζωές με συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και σχέδια πρόληψης. Δύο δεκαετίες αργότερα, το 2022 με τις θερμοκρασίες να σπάνε ρεκόρ, χάθηκαν περισσότερες από 60.000 ζωές. Το γεγονός αυτό προκάλεσε εύλογα ερωτήματα αν τα μέτρα που λαμβάνονταν ήταν τελικά αποτελεσματικά.

Με βάση το μοντέλο που έφτιαξαν οι επιστήμονες για τις επιπτώσεις της θερμότητας στην υγεία για διαφορετικές χρονικές περιόδους από την αλλαγή του αιώνα, υπολόγισαν τον αριθμό των θανάτων το 2023 σε 47.690. Διαπίστωσαν ότι το ποσοστό θνησιμότητας θα ήταν 80% μεγαλύτερο αν οι θερμοκρασίες του 2023 είχαν χτυπήσει την περίοδο 2000-2004. Επίσης, για τα άτομα άνω των 80 ετών, η ζέστη θα είχε αποδειχθεί δύο φορές πιο θανατηφόρα.

Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τα κύματα καύσωνα, σχεδιάζοντας δροσερές πόλεις με περισσότερα πάρκα και λιγότερο σκυρόδεμα, εγκαθιστώντας συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για επικείμενο κίνδυνο και ενισχύοντας τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης ώστε οι γιατροί και οι νοσηλευτές να μην πιέζονται όταν οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν στα ύψη, σύμφωνα με το «The Guardian».

Αλλά και μεμονωμένες ενέργειες, όπως η παραμονή σε εσωτερικούς χώρους και η ενυδάτωση, έχουν καλά αποτελέσματα, όπως και το να ρίχνουμε μια ματιά τι κάνουν ηλικιωμένοι γείτονες και συγγενείς που μένουν μόνοι τους, ώστε να δούμε αν χρειάζονται κάτι.