Όλοι γνωρίζουμε ότι το σύμβολο της Ε.Ε. που απεικονίζεται στην σημαία της είναι τα 12 αστέρια σαν σε στεφάνι σε μπλε φόντο.
Πόσοι όμως ξέρουν ότι η απεικόνιση αυτή είναι εμπνευσμένη από την περιγραφή της Παναγίας γνωστής σαν «Άμωμος σύλληψης» («immaculate conception») και ότι ο κύκλος αυτός των αστεριών αναπαριστά ένα στεφάνι 12 αστέρων να είναι στο κεφάλι της Παναγίας σε εικόνες, πίνακες και αγάλματα της καθολικής εκκλησίας; Πόσοι επίσης Ευρωπαίοι ξέρουν από που προέρχεται η εικόνα της «Αμώμου συλλήψεως»;
Του Λάμπρου Ροϊλού*
Η περιγραφή της Ευρωπαϊκής σημαίας όπως γίνεται στην απόφαση της υιοθεσίας της ως εμβλήματος της Ε.Ε. έχει ως εξής: Μια μπλε ορθογώνια σημαία της οποίας το μήκος είναι δυόμισι φορές το ύψος της. 12 χρυσά αστέρια που είναι τοποθετημένα σε ίσα διαστήματα αποστάσεως μεταξύ τους, σχηματίζουν ένα νοητό κύκλο του οποίου το κέντρο είναι το σημείο που συναντώνται οι διαγώνιοι του ορθογωνίου της σημαίας.
Η διάταξη των αστεριών στον κύκλο είναι τέτοια, όπως αυτή που έχουν οι ώρες στην επιφάνεια ενός ρολογιού. Κάθε αστέρι έχει πέντε ακμές και είναι σε όρθια θέση, ώστε η άνω ακμή του κάθε άστρου να βλέπει προς τα επάνω σε γωνία 90 μοιρών και οι δύο πλευρικές ακμές να είναι σε ευθεία γραμμή, που σχηματίζει ορθή γωνία με τον ιστό της σημαίας. Πόσοι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι πίσω από την πιο πάνω γεωμετρική περιγραφή κρύβεται μια ιστορία πνευματικής έμπνευσης του συμβόλου της;
Η ιστορία της Ευρωπαϊκής σημαίας
Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής σημαίας υιοθετήθηκε από την Ε.Ε. με απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών (European Council) το 1985, και σύμφωνα με την απόφαση αυτή χρησιμοποιείται από το 1986 από όλα τα όργανα και οργανισμούς της Ε.Ε. Κάθε Ευρωπαϊκός οργανισμός που λειτουργεί στα πλαίσια της Ε.Ε. έστω και αν έχει δικό του έμβλημα, σε αυτό υποχρεωτικά συμπεριλαμβάνει τον κύκλο με τα 12 αστέρια του βασικού εμβλήματος. Ο αριθμός των αστέρων δεν αλλάζει ποτέ όσα κράτη μέλη κι’ αν περιλαμβάνει η Ε.Ε.
Το πιο πάνω έμβλημα είχε επίσημα υιοθετηθεί νωρίτερα από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1955. Το Συμβούλιο της Ευρώπης απετέλεσε τον πρώτο μεταπολεμικό Ευρωπαϊκό οργανισμό με σκοπό την ενοποίηση της Ευρώπης.
Συστήθηκε στις 5-5-1949 (Συνθήκη του Λονδίνου) μεταξύ 10 κρατών, με σκοπό την δημιουργία μιας κοινής δημοκρατικής και νομικής οντότητας για την προάσπιση των θεμελιωδών αξιών. Ήτοι: των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και των κανόνων δικαίου. Συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα, σαν χωριστή οντότητα παράλληλα με την Ε.Ε. αριθμώντας 47 μέλη.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης λοιπόν, είχε οργανώσει το 1950 ένα διαγωνισμό μεταξύ πολλών καλλιτεχνών για τον σχεδιασμό του εμβλήματος του, για να επιλέξει τελικά το πιο πάνω σχέδιο των 12 αστέρων σε ένα κύκλο με μπλε φόντο, που ήταν μεταξύ περισσότερων σχεδίων που είχε παρουσιάσει για τον διαγωνισμό αυτόν ο Arsene Heitz.
Πηγή της έμπνευσης
Πριν από μερικά χρόνια ο Heitz, αποκάλυψε σε ένα Γαλλικό περιοδικό την πηγή της έμπνευσης του συμβόλου αυτού: Την εποχή εκείνη διάβαζε για τις εμφανίσεις της Παναγίας στην (οδό)Rue du Bac του Παρισιού, γνωστής σήμερα σαν την «Παρθένο του θαυματουργού μενταγιόν».
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του καλλιτέχνη, αυτός οραματίστηκε 12 αστέρια σε ένα κύκλο και μπλε φόντο, με τον ίδιο τρόπο που αναπαρίσταται ο κύκλος αυτός των αστεριών σε εικόνες, πίνακες και αγάλματα της καθολικής εκκλησίας με την εικόνα της Παναγίας, γνωστής σαν «Άμωμος σύλληψης». Στην αρχή ο Heitz το θεώρησε σαν ένα φτερουγίσμα της φαντασίας του, από τα πολλά που έχει ένας καλλιτέχνης.
Αλλά στη συνέχεια είπε, ότι τον συνεπείρε σε τέτοιο βαθμό ώστε να αποτελέσει το κέντρο ενός βαθύτερου στοχασμού.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Javier Paredes (καθηγητή της σύγχρονης ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Alcala στην Ισπανία) που φαίνεται να γνώριζε καλά τον Heitz, τον περιγράφει ως εξής: «… Ο Heitz, ακούει μέσα του τον Θεό, με άλλα λόγια προσεύχεται με την καρδιά και τον νου του. Λέει ότι είναι βαθιά θρησκευόμενος και αφοσιωμένος στην Παναγία, προς την οποία δεν παραλείπει καθημερινά να προσεύχεται με ένα «ροζάριο», από κοινού με την σύζυγό του.
Γι' αυτό πιστεύει ότι η έμπνευση του ήρθε όχι μόνον από τις καλλιτεχνικές του δεξιότητες, αλλά και από τις σιωπηλές φωνές με τις οποίες ο «Ουρανός» μιλάει στους ευσεβείς ανθρώπους, μεταξύ των οποίων αναμφίβολα συγκαταλέγεται ο Heitz».
Περιγραφή της Αμώμου συλλήψεως στην Αποκάλυψη
«Στο μυαλό του Heitz ( λέγει o Paredes) τα λόγια της Αποκάλυψης ζωντανεύουν» (εννοώντας την περιγραφή στο εδάφιο 12:1 της Παναγίας με το στεφάνι από δώδεκα άστρα).
12:1: « Και σημείο μεγάλο φάνηκε στον ουρανό, γυναίκα περιβεβλημένη (ντυμένη με) τον ήλιο, και η σελήνη κάτω από τα πόδια της και πάνω στο κεφάλι της στεφάνι 12 αστέρων.»
«Χωρίς να το συνειδητοποιήσουν οι υπουργοί των 10 κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης λάμβαναν την απόφαση για την επίσημη θέσπιση του Ευρωπαϊκού συμβόλου την 8η Δεκεμβρίου 1955, ημέρα που κατά τους καθολικούς εορτάζεται η «Άμωμος σύλληψη» της Παναγίας», (η αντίστοιχη με την ορθόδοξη εορτή του «Ευαγγελισμού της Θεοτόκου»).
«Όλα αυτά είναι πολλές συμπτώσεις», κατά τον καθηγητή Paredes, «γι' αυτό» καταλήγει, «δεν θα είναι δύσκολο για μας να ανακαλύψουμε στις πτυχές του κυματισμού της Ευρωπαϊκής σημαίας το χαμόγελο και τη στοργή της μητέρας μας Βασίλισσας της Ευρώπης».
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 ο αρχιεπίσκοπος Montini του Μιλάνου (μετέπειτα Πάπας Πίος ο 12ος) εγκαινίασε στο βουνό Serenissima ένα άγαλμα ύψους 20 μέτρων της Παναγίας και το ονόμασε «η αγαπημένη μας κύρια, κυβερνήτης της Ευρώπης». Μάλιστα ο ίδιος αργότερα σαν Πάπας, αποκαλούσε την Θεοτόκο «Μητέρα όλων των εθνών».
Ο Paredes συνεχίζει την συνέντευξή του (της 7-12-99) στο πρακτορείο Zenit ως εξής: «…Ο Paul Levy, πρώτος διευθυντής τύπου και πληροφοριών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ένας Εβραϊκής καταγωγής καθολικός Χριστιανός) προσπαθώντας να εξηγήσει στους εκπροσώπους των 10 Ευρωπαϊκών κρατών (μεταξύ των οποίων και Διαμαρτυρόμενοι- που δεν έχουν την ίδια άποψη για τη σημασία της Παναγίας στη Χριστιανική πίστη), την έννοια των 12 αστέρων, την παρουσίασε σαν ένα αριθμό που συμβολίζει την πληρότητα. (Με το δεδομένο μάλιστα ότι τα κράτη μέλη ήσαν τότε μόνο 10 και όχι 12).
Εν τούτοις, παρά την μη αναφορά των επίσημων θέσεων των εκπροσώπων των διαφόρων ευρωπαϊκών οργανισμών σχετικά με την προέλευση του ευρωπαϊκού εμβλήματος σαν συμβολισμού της «Αμώμου συλλήψεως», και εκτός από την άποψη του εμπνευστή και σχεδιαστή του εμβλήματος αυτού Heitz, και ο Leon Marchal (πρώην γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης) επιβεβαίωσε ότι τα 12 αστέρια του εμβλήματος είναι αυτά της γυναίκας της Αποκάλυψης. Με ενθουσιασμό αυτός εξήγησε ότι πρόκειται για την «corona duodecim stellarum της γυναίκας της Αποκάλυψης » όπως την αποκάλεσε».
Επισημοποίηση του συμβόλου
Γεγονός πάντως είναι ότι μετά από την υπ' αριθμόν 88 σύσταση-οδηγία της συμβουλευτικής επιτροπής επί του εμβλήματος του Συμβουλίου της Ευρώπης της 25ης Οκτωβρίου 1955, που επέλεξε αυτή (μεταξύ πολλών εναλλακτικών σχεδίων) το έμβλημα με τα 12 αστέρια, αυτό υιοθετήθηκε σαν επίσημο έμβλημα του Συμβουλίου της Ευρώπης με την υπ' αριθμόν 55 (32) απόφαση από την συνέλευση των υπουργών του Συμβουλίου, την 8η Δεκεμβρίου 1955.
Η απόφαση αυτή εξάλλου της συνέλευσης των υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης ανέφερε υπό τον τίτλο «συμβολική περιγραφή» τα εξής: «Πάνω στον μπλε ουρανό του δυτικού κόσμου, τα άστρα συμβολίζουν τους λαούς της Ευρώπης σε μορφή κύκλου, του συμβόλου της ένωσης».
Τα αστέρια είναι 12 τον αριθμό, ο οποίος δεν θα αλλάζει. Ο αριθμός 12 συμβολίζει την τελειότητα και την πληρότητα. (Πρόταση του Paul Levy για 15 άστρα το 1955, σύμφωνα με τα 15 κράτη μέλη τότε, του Συμβουλίου της Ευρώπης απορρίφθηκε).
Αργότερα το σύμβολο αυτό οριστικοποιήθηκε με την απόφαση του Απριλίου 1983, σύμφωνα με την οποία ορίζετο σαν σημαία της Ευρωπαϊκής κοινότητος το έμβλημα του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1955. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο των υπουργών τον Ιούνιο του 1985 στο Μιλάνο, αποδέχθηκε την πρόταση της επιτροπής για μια «Ευρώπη των λαών» (επιτροπή Adonnino), ώστε η πιο πάνω σημαία του Συμβουλίου της Ευρώπης να υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή κοινότητα.
Από δε το 1986 όλοι οι οργανισμοί και όργανα της Ευρωπαϊκής κοινότητας (και αργότερα της Ε.Ε. της συνθήκης του Μάαστριχτ) χρησιμοποιούν τη σημαία και το έμβλημα αυτό στα δικά τους εμβλήματα.
Η Κομισιόν και το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι υπεύθυνα σήμερα για την διασφάλιση της χρήσης του Ευρωπαϊκού συμβόλου και επιφορτισμένα να λαμβάνουν οποιαδήποτε μέτρα για την αποτροπή της κακής χρήσης ή μη χρήσης του συμβόλου αυτού.
Είναι άλλωστε ενδιαφέρων ο συνειρμός που μπορεί να γίνει με την εικόνα της γυναίκας που κυοφορεί την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης (σαν ένωσης Χριστιανικών κρατών), και του δράκοντα στο 12:4 της Αποκάλυψης να προσπαθεί να «καταφάει» τον καρπό της εγκύου γυναίκας, με την προϊούσα τάση της Ε.Ε. να μετεξελιχθεί στον αρνητικό πολιτικό οργανισμό υπό την επήρεια αντίθεων δυνάμεων που επιδιώκουν να την «καταφάγουν» κατά το 12:12.
Καταλήγοντας, σε κάθε περίπτωση, είτε αποδεχθεί κανείς είτε όχι, την προφητική ιδιότητα της περιγραφής του 12:1, στην διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής ενότητας σαν συναδέλφωσης και ενοποίησης των παραδοσιακών κατεξοχήν πολιτισμένων λαών υπό το Χριστιανικό πνεύμα που διέπνεε τους εμπνευστές της Ευρωπαϊκής ιδέας, και ιδρυτές των πρώτων Ευρωπαϊκών οργανισμών, γεγονός παραμένει, ότι η εικόνα και ο συμβολισμός του εδαφίου 12:1 της Αποκάλυψης, έθεσε την ανεξίτηλη σφραγίδα της στην Ευρωπαϊκή αυτή ένωση σαν σύμβολο και σημαία της.
*Συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής