Για πρώτη φορά εντοπίστηκαν στην Ελλάδα οι υποπαραλλαγές BQ.1 και ΒQ.1.1. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Δικτύου Γονιδιωματικής Επιτήρησης του SARS-CoV-2, που λειτουργεί υπό τον συντονισμό του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) την περίοδο 1 Σεπτεμβρίου έως 18 Οκτωβρίου, στα 15 ανέρχονται τα κρούσματα των υποπαραλλαγών BQ.1 και ΒQ.1.1 και στα 66 της υποπαραλλαγής «Κένταυρος» στην Ελλάδα.
Το στέλεχος Omicron (B.1.1.529) απομονώθηκε από τα 629 δείγματα που ελέχθηκαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία για πρώτη φορά καταγράφονται δέκα κρούσματα των υποπαραλλαγών BQ.1 και πέντε κρούσματα ΒQ.1.1. Δηλαδή, εντοπίστηκαν δεκαπέντε κρούσματα των υποπαραλλαγών της ΒΑ.5.
Επίσης, ταυτοποιήθηκαν 35 κρούσματα ως υποπαραλλαγή της BA.2 (BA.2.75), τη γνωστή «Κένταυρος». Συνολικά, έως τώρα έχουν ταυτοποιηθεί 66 στελέχη με υπο-παραλλαγή BA.2.75.
Τι γνωρίζουμε για τις νέες υποπαραλλαγές
Περίπου το 75% των υποπαραλλαγών του κορωνοϊού είναι «απόγονοι» του στελέχους BA.5 της μετάλλαξης Omicron.
Τα πιο αξιοσημείωτα νέα στελέχη (περίπου 6) έχουν δείξει κάποιου βαθμού πλεονέκτημα έναντι του BA.5 και άλλων προκατόχων, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα έχουν εξελιχθεί σε πιο μεταδοτικά και διαφεύγουν της ανοσίας σε διάφορους βαθμούς. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι κάποιο από αυτά είναι πιο λοιμογόνο από τα προηγούμενα στελέχη.
Επίσης, αυτό που είναι αξιοσημείωτο για αυτά τα στελέχη είναι ότι δείχνουν να έχουν αυτό που ονομάζεται «συγκλίνουσα εξέλιξη», δηλαδή μοιράζονται παρόμοιες μεταλλάξεις - παρά το γεγονός ότι είναι διαφορετικά στελέχη - ως αποτέλεσμα της αντιμετώπισης του ίδιου τείχους ανοσίας στους ανθρώπους. Για παράδειγμα, τέσσερα από τα πιο σημαντικά νέα στελέχη (BA.4.6, BF.7, BQ.1.1 και BA.2.75.2) μοιράζονται την ίδια μετάλλαξη R346T στην πρωτεΐνη ακίδα S, η οποία έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη ανοσολογική διαφυγή.
Αλλά η μεγαλύτερη ανησυχία για αυτή τη νέα ομάδα υποπαραλλαγών είναι ότι πολλές από αυτές φαίνονται ανθεκτικές στα υπάρχοντα μονοκλωνικά αντισώματα. Πέντε - BA.2.75.2, BA.4.6, BF.7, BQ.1.1. και XBB - έχουν αποδειχθεί σε μελέτες ότι είναι ανθεκτικά στο Evusheld (συνδυασμός tixagevimab και cilgavimab), το οποίο υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές γραμμές άμυνας κατά του κορωνοϊού για άτομα που είναι ανοσοκατεσταλμένα. Δύο - το XBB και το BQ.1.1 - έχουν αποδειχθεί επίσης ανθεκτικά στο μονοκλωνικό αντίσωμα Bebtelovimab.
Ποια νέα υποπαραλλαγή είναι η πιο ανησυχητική
Δεν είναι ακόμη δυνατόν να προσδιοριστεί ποια από νέες υποπαραλλαγές είναι συγκριτικά η πιο μεταδοτική ή αυτή που διαφεύγει περισσότερο της ανοσίας, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την επίπτωσή τους στη νοσηρότητα. Αλλά με βάσει όσα είναι γνωστά μέχρι τώρα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτές που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή αυτή τη στιγμή είναι οι BQ.1 και XBB.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια έναντι των νέων υποπαραλλαγών
Αν και μπορεί να υπάρξει κάποια μείωση της αποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά οποιουδήποτε νέου στελέχους του κορωνοϊού που μεταλλάσσεται διαρκώς για να διαφύγει του τείχους ανοσίας, ανακύπτει το ερώτημα αν τα νέα επικαιροποιημένα εμβόλια είναι αποτελεσματικά έναντι των νέων υποπαραλλαγών.
Οι ειδικοί θεωρούν πως είναι πιθανόν να είναι αποτελεσματικά, δεδομένου ότι οι νέες υποπαραλλαγές πηγάζουν από τα στελέχη BA.4 και BA.5. που καλύπτουν τα επικαιροποιημένα εμβόλια. Το πόσο αποτελεσματικά, μένει να ειδωθεί στην πράξη.