Οι κοινωνίες της Γνώσης και οι εχθροί τους

Ποτέ στη μακραίωνη ιστορία του, ο άνθρωπος δεν είχε τόσο εύκολη, γρήγορη και πληθωρική πρόσβαση σε πληροφορίες και γνώσεις. Με αυτές τις τελευταίες να διπλασιάζονται κάθε επτά με οκτώ χρόνια παράλληλα όμως να μεταφέρονται και να διαδίδονται με απίστευτη ταχύτητα.

Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου

Στο μέτρο έτσι που η ψηφιακή τεχνολογία αναπτύσσεται και το Διαδίκτυο μπαίνει πλέον για καλά στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, οι τρόποι πλουτισμού και κοινωνικής ανόδου αλλάζουν κατά τρόπο όντως επαναστατικό.

Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, όπως έγραψε και ο μελλοντολόγος Άλβιν Τόφλερ, δημιουργεί προϋποθέσεις γρήγορου «εκδημοκρατισμού των αγορών και των κεφαλαίων». Είναι δηλαδή μια πρόκληση για τους ανθρώπους της εξουσίας που θέλουν απέναντί τους υπηκόους και όχι πολίτες.  

Βασικός όρος όμως για την μετατροπή μιας κοινωνίας σε άβουλους, φοβισμένους, παθητικούς και άκριτους υπηκόους, είναι η αλλοίωση της πληροφόρησης ή ακόμα και η εξόντωση της τελευταίας ώστε να εμποδιστεί η παραγωγή γνώσεων.

Ταυτόχρονα όμως, με την πληροφόρηση, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Φιλοσοφίας κ.Τάκης Τζαμαλίκος, ο άνθρωπος επιδιώκει μιαν εμβάθυνση της αυτογνωσίας του. Διότι η συμμετοχή του ανθρώπου στα γεγονότα που τον περιβάλλουν, φέρει στο φως σημαντικές παραμέτρους της υπάρξεώς του.

Για τους ανθρώπους του ζόφου έτσι, είναι ανάγκη να ατονήσουν τα κριτήρια με τα οποία ο άνθρωπος αξιολογεί τις πληροφορίες που δέχεται. Σε καμμιά περίπτωση οι πληροφορίες δεν πρέπει να καλλιεργούν την αναζήτηση γνώσεων, γιατί έτσι υπάρχει ο κίνδυνος ανάπτυξης του κριτικού πνεύματος. Κατά συνέπεια, έχει τεράστια σημασία στην εποχή μας η ποιότητα του δέκτη.

Όσο πιο χαμηλή είναι αυτή η τελευταία, τόσο το καλύτερο για τους φορείς του ζόφου. Μέσω του Διαδικτύου έτσι εκλεπτύνονται οι τρόποι χειραγώγησης του δέκτη και αύξησης της παθητικότητάς του. Όλο και περισσότερο συνεπώς, επιδιώκεται η σύγχρονη πληροφόρηση να στηρίζεται κατά μέγα μέρος της στην πρόκληση φόβων στον δέκτη, στην τόνωση της παθητικότητας του και στην εξουδετέρωση της σκέψης του μέσω της συνωμοσιολογίας.

Οι ειδικοί της αποπληροφόρηση και της επίπεδης προπαγάνδας, γνωρίζουν ότι σε μεγάλο βαθμό, ο σύγχρονος άνθρωπος δέχεται πληθώρα πληροφοριών, οι οποίες αφ’ εαυτές αναιρούν την δυνατότητα στοχασμού.

Στις μέρες μας, κατά τον Τάκη Τζαμαλίκο, στη διαδικασία της πληροφόρησης έχει περισσότερη σημασία το να μιλούν για κάποιον ή για κάτι· πολύ λιγότερη σημασία έχει το τι λέγουν γι' αυτόν.

Οι Αμερικανοί ειδικοί συνηθίζουν να δίνουν σχετικά μια σοφή συμβουλή: Get talked about (= φρόνησε να μιλούν για σένα). Σημασία έχει η συχνότητα πού ακούγεται το όνομα, η συχνότητα πού εμφανίζεται η εικόνα σου στην τηλεόραση, η συχνότητα εμφανίσεως της φωτογραφίας σου στις εφημερίδες, το μέγεθος της φωτογραφίας κλπ.

Μικρότερη σημασία έχει το τι λέγεται για σένα - αυτό, για τη σύγχρονη πληροφόρηση, είναι δευτερεύον. Διότι σήμερα δεν είναι καθόλου δύσκολο να υφανθεί ένας μύθος γύρω από κάποιο πρόσωπο (ικανότητες, στοιχεία, προσωπικότητας κλπ.), να διανεμηθεί στην «αγορά» και να επιβληθεί σύμφωνα με τις αποτελεσματικές μεθόδους πού διδάσκει το σύγχρονο marketing,

Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για την αντίθετη περίπτωση. Η δολοφονία χαρακτήρων μέσω του Διαδικτύου είναι μια πολύ απλή και δυσάρεστη για το θύμα  περίπτωση.

Η τακτική αυτή της πληροφόρησης έχει καταστεί αποτελεσματική, διότι λαμβάνει υπόψη της θεμελιώδη χαρακτηριστικά της αλλοτριωμένης σκέψης, υπό το κράτος της οποίας δρούν και αντιδρούν οι μάζες σήμερα.

Ποιά είναι αυτά; Κυρίως το άρριζο και αβαθές των «απόψεων» της μάζας· γιατί είναι απόψεις πού έχουν εδραιωθεί εξαιτίας της επανάληψης και όχι χάρη σέ μιά λογικήν επεξεργασία και μιάν αυθεντική ψυχική μετοχή σ' αυτές.

Επίσης, μετά από το βομβαρδισμό με πληροφορίες, οι πομποί τους πετυχαίνουν και την πολιτική αδιαφορία του δέκτη, ο οποίος βλέπει και ακούει για γεγονότα περί των οποίων αγνοεί σχεδόν τα πάντα.

Στην διαδικτυακή εποχή, οι οποίες εξόχως θετικές πλευρές της, εν μέρει ακυρώνονται από τους εχθρούς της γνώσης.

Η πληθώρα πληροφοριών όχι απλώς δεν μορφώνει, αλλά, περαιτέρω, αμορφοποιεί το εγώ και του δολοφονεί την εσωτερική ζωή. Το πρόσωπο χάνει τη δωρεά της ιδιαίτερής του ταυτότητας και αφανίζεται μέσα στην άμορφη μάζα. Tο άτομο παραμένει ανενεργό στο όποιο ερέθισμα, ακριβώς επειδή η συνάντηση με την «πληροφορία» λαμβάνει χώρα εκτός αυτού, σε περιβάλλον αυτόχρημα αλλοτριωμένο και άμορφο.

Φαίνεται πλέον καθαρά ότι, ενώ η καθαρή γνώση είναι ένας από τους συντελεστές που αίρουν το άτομο στο υπαρξιακό του ύψος, αντίθετα η «πληροφορία», ως εκφυλισμένη μορφή γνώσης, αποσπασματική και αβαθής, καθίσταται καθ’ αυτήν ένα πρόβλημα, διότι περιάγει το εγώ στην έσχατη αλλοτρίωση.

Ιδού και το νέο όπιο των λαών.