Επιστρέφει η Ευρώπη στην περίοδο των μεγάλων γεωγραφικών, πολιτικών, πολιτιστικών διαιρέσεων, ρηγμάτων και συγκρούσεων που επικράτησαν μετά την Μεταρρύθμιση (Reformation) πριν πεντακόσια χρόνια περίπου; Επιστρέφει υποστηρίζει ο γνωστός καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Br. Simms σε ένα πρόσφατο αμφιλεγόμενο δοκίμιο του (βλέπε, Br. Simms, “Europe ’sNew Reformation”, New Statesman, 6 Φεβρουαρίου 2019).
Του Π.Κ. Ιωακειμίδη*
Η περίοδος των διαιρέσεων, ρηγμάτων και συγκρούσεων που ξεκίνησε στις αρχές του δέκατου έκτου αιώνα για θρησκευτικούς, δογματικούς λόγους αρχικά διήρκησε περίπου διακόσια χρόνια.
Ήταν συγκρούσεις και ρήγματα ανάμεσα στις τότε πολιτικές οντότητες αλλά και οξύτατες πολικο- ιδεολογικέςαντιπαραθέσεις στο εσωτερικό των οντοτήτων αυτών.
Ο Simms εκτιμά ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη που θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ανοίγει μια νέα ιστορική περίοδος κατακερματισμού που είναι άγνωστο πώς και πότε θα κλείσει, αν και αυτή τη φορά δεν είναι η θρησκεία και εκκλησία στο επίκεντρο της.
Στο επίκεντρο είναι το ερώτημα ένα θα υπάρχει μια υπερεθνική τάξη πραγμάτων/σύστημα, ως υπέρτατηεξουσία, που θα διασφάλιζε την σταθερότητα και ειρήνη στην Ευρώπη (Ευρωπαϊκή Ένωση) ή εναλλακτικά οι επιμέρους πολιτικές οντότητες (εθνικό κράτος) θα ασκούν την απόλυτη εξουσία.
Στον δέκατο έκτο αιώνα η υπέρτατη εξουσία που αμφισβητήθηκε ποικιλοτρόπως ήταν βεβαίως η παπική εκκλησία και οι δογματικές της θέσεις για την θρησκεία.
Αλλά βέβαια τότε, τα πραγματικά προβλήματα για διαχείριση- πέραν αυτών της κατανομής της εξουσίας- ήταν σε σημαντικό βαθμό εντοπισμένα στο πλαίσιο των επιμέρους πολιτικών μονάδων . Δεν υπήρχε ούτε παγκοσμιοποίηση, ούτε τεχνητήνοημοσύνη, οικονομική αλληλεξάρτηση ή κλιματική αλλαγή.
Τη σημερινή Ευρώπη πρώτα απ’ όλα τα διακρατικά ρήγματα φαίνεται να πολλαπλασιάζονται παρά την ύπαρξη και λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ΕΕ) και παρά τα πάνω από εξήντα χρόνια Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το τελευταίο ανάμεσα σε Γαλλία και Ιταλία.
Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική Ευρώπη, η Γαλλία έφθασε στο σημείο να ανακαλέσει τον πρέσβη της από τη Ρώμη ως ένδειξη της οργής για τη συνάντηση του αντιπροέδρου της Ιταλικής κυβέρνησης και επικεφαλής του Κινήματος των 5 Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο με εκπροσώπους των “Κίτρινων Γιλέκων” και μάλιστα σε γαλλικό έδαφος και με την ομάδα που επιδιώκει ευθέως την ανατροπή του προέδρου Ε. Μακρόν.
Η προηγούμενη ανάκληση ΄Γάλλου πρέσβη από τη Ρώμη είχε γίνει το 1940 όταν ο Μπ. Μουσολίνι κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στη Γαλλία. Έτσι ένα νέο ρήγμα αυτή τη φορά στην καρδιά της Ευρώπης είναι τώρα πλέον γεγονός.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης που οι σχέσεις ανάμεσα σε δύο από τις έξι ιδρυτικές χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας/ Ένωσης (Γαλλία – Ιταλία) φθάνουν σ’ αυτό το θλιβερό επίπεδο.
Μέχρι σήμερα οι διάφορες συγκρούσεις, διαιρέσεις, ρήγματα, κατακερματισμοί δεν είχαν αγγίξει με ορατό τουλάχιστον τρόπο την ιδρυτική ομάδα χωρών (Γερμανία, Γαλλία Ιταλία, χώρες Μπενελούξ- Βέλγιο . Ολλανδία, Λουξεμβούργο ).
Η Ιταλία των εθνολαϊκιστών Σαλβίνι – Ντι Μάιο έχει αναδείξει τον πρόεδρο Μακρόν ως κύριο αντίπαλό στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο, ως τον φιλελεύθερο εκφραστή του υπερεθνικού Ευρωπαϊκού οράματος που ( τολμά να) μιλά ανοιχτά για “Ευρωπαϊκή κυριαρχία”.
Του κήρυξε επομένως τον πόλεμο ενόψει και των Ευρωεκλογών του Μαΐου, κατηγορώντας τον για “τα πάντα” – την πολιτική της Γαλλίας στην Αφρική και τον αποικιοκρατικό της παρελθόν, την απροθυμία της να αποδεχθεί μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών, την οικονομική και δημοσιονομική της πολιτική, τη στρατηγική για τη διαμόρφωση ενός φιλελεύθερου φιλοευρωπαϊκού άξονα δυνάμεων στην Ευρώπη.
Ο Μακρόν προσωποποιήθηκε ως ο “κακός δαίμονας στην Ευρώπη” για τον εθνολαϊκισμό (και όχι αδικαιολόγητα ίσως). Αυτό όμως που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η συνάντηση με τα “κίτρινα γιλέκα” και με τον εξόχως άγαρμπο και ελάχιστα διπλωματικό τρόπο με τον οποίο έγινε.
Το ρήγμα όμως στην ιδρυτική ομάδα των κρατών μελών επικάθεται σε σειρά άλλων σχισμάτων όπως αυτό ανάμεσα στο Βορρά και στο Νότο που τείνει να θεσμοποιηθεί ανάμεσα στην ομάδα των Μεσογειακών κρατών (MED – 7) και την Χανσεατική Ένωση των οκτώ Βόρειων χωρών (Hanseatic Union), τη σχισματική πορεία των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης (κυρίως των τεσσάρων χωρών Βίσενγκραντ – Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) ή και βεβαίως την εντελώς αυτόνομη πορεία του Ην. Βασιλείου που φθάνει μέχρι του σημείου της πλήρους αποχώρησης από την Ένωση (Brexit).
Ενώ στο εσωτερικό των κρατών έχουμε την αποσάθρωση/κατακερματισμό των παραδοσιακών κομματικών συστημάτων.
Όλα αυτά αναδεικνύουν την κρισιμότητα των επερχόμενων Ευρωεκλογών και τα αποτελέσματα που ενδεχομένως θα δώσουν για το μέλλον, προοπτικές και συνοχή της ΕΕ. Σημαίνουν επίσης – και αυτό είναι σημαντικό – ότι μετά το ρήγμα Γαλλίας – Ιταλίας και για όσο διαρκεί δεν υπάρχει η “ενοποιητική ομάδα χωρών” που να οδηγεί το όχημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Παραδοσιακά οι Έξι λειτουργούσαν με τον τρόπο αυτό με την σύμπραξη κάποιων άλλων νεότερων χωρών μελών όπως Ισπανίας, Ιρλανδίας και σε ορισμένες περιπτώσεις Ελλάδας.
Αλλά μπορεί να σημαίνει και κάτι πολύ βαθύτερο, αυτό που ακριβώς γράφει ο καθηγητής Simms όσο κιαν οι συνθήκες είναι τόσο διαφορετικές: την επιστροφή της Ευρώπης 500 χρόνια πίσω, σε μια νέα εποχή βαθιών Ευρωπαϊκών διαιρέσεων, “με τους Ευρωπαίους ηγέτες στο δρόμο της αυτοκαταστροφής”. Θυμίζουν, έγραψε πρόσφατα ο Τζ. Σόρος, το Πολίτμπιρο στην περίοδο της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης: συνεχίζουν να εκδίδουν αποφάσεις που δεν ενδιαφέρουν κανέναν.
Ζοφερό σενάριο ομολογουμένως αν και σαφώς υπερβολικό. Και που ελπίζεται να ακυρωθεί με τις Ευρωεκλογές….
*Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής-σύμβουλος του ΥΠΕΞ και Research Associateστην LSE.
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
