Στις 29 Μαρτίου 2017, δηλαδή εννέα μήνες μετά το δημοψήφισμα, το ΗΒ γνωστοποίησε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την πρόθεσή του να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάσει του άρθρου 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ένα μήνα αργότερα, στις 29 Απριλίου 2017 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές που ορίζουν το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων και καθορίζουν τις γενικές θέσεις και αρχές που θα προβάλλει η Ένωση καθ’ όλη τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης.

Του Πάνου Καρβούνη*

Ο γενικός στόχος της Ένωσης σε αυτές τις διαπραγματεύσεις είναι να προασπίσει τα συμφέροντά της, εκείνα των πολιτών της, των επιχειρήσεών της και των κρατών μελών της.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει εντολή να διαπραγματευτεί με το ΗΒ εκ μέρους των 27 κρατών μελών. Ο Πρόεδρος Γιούνκερόρισε τον έμπειρο Γάλλο πολιτικό και πρώην Ευρωπαίο Επίτροπο MichelBarnier ως επικεφαλής των διαπραγματεύσεων.

Οι διαπραγματεύσεις έχουν συγκεκριμένη χρονική ακολουθία και χωρίζονται σε δύο μέρη. Πρώτα θα γίνει η διαπραγμάτευση για την εύτακτη αποχώρηση ώστε να αντιμετωπιστούν οι άμεσες συνέπειες αυτής της αλλαγής.

Σε αυτό το πρώτο στάδιο στόχος των διαπραγματεύσεων είναι να παρασχεθεί όσο το δυνατόν περισσότερη σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου στους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τους ενδιαφερόμενους φορείς και τους διεθνείς εταίρους που θίγονται από την απόφαση αυτή του ΗΒ.

Μόνο όταν το Συμβούλιο αποφασίσει ότι έχει γίνει επαρκής πρόοδος (sufficientprogress) όσον αφορά την συμφωνία αποχώρησης θα μπορέσουν οι διαπραγματεύσεις να προχωρήσουν στο δεύτερο στάδιο που αφορά την μελλοντική σχέση του ΗΒ με την ΕΕ.

Στην βάση ενός ξεκάθαρου διαζυγίου μπορεί να χτιστεί και η μελλοντική σχέση. Αυτή η αλληλουχία πρέπει να γίνει σεβαστή από όλες τις πλευρές ώστε να οικοδομηθεί η απαραίτητη εμπιστοσύνη.

Προκειμένου να μην υπονομευθεί η θέση της Ένωσης, δεν θα υπάρξουν χωριστές διαπραγματεύσεις μεταξύ μεμονωμένων κρατών μελών και του ΗΒ σε θέματα που αφορούν την αποχώρηση του ΗΒ από την Ένωση.

Τα τρία σημεία του "διαζυγίου"

Στο πλαίσιο της διαδικασίας αποχώρησης, οι διαπραγματεύσεις εστιάζουν σε τρεις προτεραιότητες που έχουν συμφωνηθεί με το ΗΒ.

Πρώτον, η προάσπιση των δικαιωμάτων όλων των πολιτών της Ένωσης που βρίσκονται στο ΗΒ και των Βρετανών που ζουν σε κράτη μέλη.

Δεύτερον, η εκπλήρωση των δημοσιονομικών υποχρεώσεων του ΗΒ απέναντι στην ΕΕ ώστε να διασφαλιστεί η ομαλότητα προς προγράμματα και άλλες υποχρεώσεις που υλοποιούνται μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Τρίτον, ομαλότητα στο θέμα της Βορείου Ιρλανδίας με βάση την Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής (GoodFridayAgreement).

Όπως προείπα, σημαντική πρόοδος σε αυτούς τους τρεις τομείς αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσουμε σε συζητήσεις για την μελλοντική σχέση της ΕΕ με το ΗΒ. Ελπίζουμε και εργαζόμαστε ώστε αυτό να μπορεί να γίνει το συντομότερο δυνατό.

Οι θέσεις τις ΕΕ συζητούνται και αποφασίζονται από κοινού με τα κράτη μέλη πριν από κάθε διαπραγματευτικό κύκλο. Θέλουμε την μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και γι' αυτό δημοσιοποιούνται όλα τα έγγραφα με τις θέσεις της ΕΕ.

Μέχρι στιγμής έχουν διεξαχθεί πέντε διαπραγματευτικοί κύκλοι με τον έκτο να ξεκινάει αύριο Πέμπτη 9 Νοεμβρίου. Ας δούμε λοιπόν που βρισκόμαστε σε καθένα από τα τρία επίδικα αντικείμενα -Όσον αφορά τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ που ζουν στο ΗΒ - που είναι άλλωστε και το κορυφαίο ζήτημα για την Ελλάδα αφού πολλοί Έλληνες κατοικούν, σπουδάζουν και εργάζονται στο ΗΒ - οι συζητήσεις έχουν προχωρήσει περισσότερο από τα άλλα σημεία, με ικανοποιητική πρόοδο.

Ο Πρόεδρος Γιούνκερ και ο MichelBarnier έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι είναι απόλυτη προτεραιότητά μας η σε-βάθος-χρόνου διασφάλιση των δικαιωμάτων των εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών που επέλεξαν να ζουν, να εργάζονται και να σπουδάζουν στο ΗΒ χάριν της ιδιότητάς του ως κράτος μέλος της Ένωσης.

Οι εγγυήσεις που θα δοθούν πρέπει να είναι αποτελεσματικές, να μπορούν να εκτελεστούν, να μην εισάγουν διακρίσεις, και να είναι περιεκτικές. Το ΗΒ έχει εκφράσει την πρόθεσή του να παράσχει μια απλοποιημένη διαδικασία ώστε οι θιγόμενοι πολίτες να μπορούν να διεκδικήσουν αυτά τα δικαιώματα.

Όσον αφορά τον δημοσιονομικό διακανονισμό, το ΗΒ ως κράτος μέλος έχει αναλάβει κάποιες δημοσιονομικές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις τις οποίες και θα πρέπει να τιμήσει.

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ΕΕ δεν έχει καμία εκδικητική διάθεση προς το ΗΒ όπως έχει ίσως υπονοηθεί στον Βρετανικό τύπο ή και αλλού. Δεν μιλάμε για κάποιο πρόστιμο ενάντια στο ΗΒ για την απόφασή του να αποχωρήσει, αλλά για τις ήδη συμφωνηθείσες δεσμεύσεις του ΗΒ ως κράτος μέλος της ΕΕ και ως 'καθαρός εισφορέας' (netcontributor) στον προϋπολογισμό.

Είναι πολύ θετικό ότι η Πρωθυπουργός Μέη επιβεβαίωσε στην ομιλία της στην Φλωρεντία ότι το ΗΒ θα τιμήσει τις δεσμεύσεις του όσο ήταν κράτος μέλος. Παρά αυτή την παραδοχή, μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει ουσιαστική πρόοδος σε αυτό το σημείο με εξαίρεση κάποιες συζητήσεις τεχνικής φύσεως.

Τέλος, όσον αφορά το θέμα της Ιρλανδίας, έχει υπάρξει κάποια πρόοδος όσον αφορά αρχές που θα κατευθύνουν τις ομιλίες σχετικά με την προστασία της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής (GoodFridayAgreement).

Η δουλειά συνεχίζεται ώστε να χαρτογραφηθούν όλοι οι τομείς συνεργασίας μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας που μπορεί να επηρεαστούν από την αποχώρηση του ΗΒ και στην συνέχεια να προβούμε σε συζητήσεις για λύσεις.

Λόγω των μοναδικών περιστάσεων στη νήσο της Ιρλανδίας θα απαιτηθούν ευέλικτες και δημιουργικές λύσεις, μεταξύ άλλων με στόχο να αποφευχθεί η δημιουργία σκληρών συνόρων, με παράλληλο σεβασμό της ακεραιότητας της ενωσιακής έννομης τάξης.

Επόμενα βήματα

Όπως γινεται αντιληπτο, μέχρι στιγμής μιλάμε για περιορισμένη πρόοδο στις συζητήσεις. Γι' αυτό το λόγο και ο κ.Barnier στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του Οκτωβρίου δεν προέβη σε σύσταση προς Ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις στην δεύτερη φάση, δηλαδή σε συζητήσεις για την μελλοντική σχέση μεταξύ ΕΕ και ΗΒ.

Το ΗΒ έχει εκδώσει μια σειρά από έγγραφα θέσεων τα περισσότερα εκ των οποίων αναφέρονται σε θέματα που αφορούν την μελλοντική σχέση. Συνεπώς δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ επί αυτών αφού οι διαπραγματεύσεις είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο.

Είναι θετικό ότι όλες οι πλευρές έχουν δεσμευτεί να εντείνουν τις προσπάθειες τους επόμενους μήνες.Είναι μια δύσκολη διαδικασία με πολιτικά ευαίσθητα και τεχνικά δύσκολα ζητήματα.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαίου διαπραγματευτή MichelBarnier είναι ξεκάθαρος. Εκπροσωπεί τα συμφέροντα όλων των 27 κρατών μελών και προσπαθεί να βρει τον τρόπο, παρά τις δυσκολίες, ώστενα υπάρξει πρόοδος στις διαπραγματεύσεις στη βάση της εντολής που πήραμε στις 29 Απριλίου 2017. Η συμβολή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην διαδικασία είναι ιδιαιτέρως σημαντική.

Να θυμίσω ότι στις 29 Μαρτίου 2019 εκπνέει η προθεσμία δύο ετών που προβλέπει το άρθρο 50, και κατά συνέπεια το ΗΒ παύει να είναι κράτος μέλος της Ένωσης. Αυτό είναι και τοπεριθώριο για να επέλθει συμφωνία, εκτός αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ομόφωνααποφασίσει να επεκτείνει το χρονικό αυτό όριο. Μέχρι τότε το ΗΒ παραμένει κράτος μέλος της ΕΕ με όλες τις υποχρεώσεις και δικαιώματα που αυτό προϋποθέτει.

Αν υπάρχει πολιτική βούληση, τότε μπορεί να υπάρξει και γρήγορη πρόοδος σε όλα τα θέματα, όπως και για την μελλοντική σχέση. Ας μη ξεχνάμε τέλος ότι η ΕΕ και το ΗΒ θα συνεχίσουν να έχουν κοινά συμφέροντα σε μια σειρά από θέματα, όπως η οικονομία, η ασφάλεια, ο αγώνας κατά τις τρομοκρατίας και άλλα.

Τέλος, θα ήταν παράληψή μου να μην πω δυο λόγια για την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EuropeanBankingAuthority – 8 αιτήσεις) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EuropeanMedicinesAgency – 19 αιτήσεις), δηλαδή τους δύο Ευρωπαϊκούς οργανισμούς που θα πρέπει να μετακινηθούν από το ΗΒ μετά την αποχώρηση.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε την αξιολόγηση της για τις συνολικά 27 αιτήσεις. Η αξιολόγηση έγινε με βάση αντικειμενικά κριτήρια που είχαν συμφωνηθεί από τα κράτη μέλη. Όπως μας είχε ζητηθεί, δεν συντάξαμε καμία κατάταξη ούτε και κατάλογο με τους επικρατέστερους. Τώρα το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων θα λάβει την τελική απόφασηστην συνάντησή του στις 20 Νοεμβρίου 2017.

Κλείνοντας θέλω να κάνω αναφορά σε ένα σημαντικό απόσπασμα των κατευθυντήριων γραμμών του Συμβουλίου.

"Καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων η Ένωση θα διατηρήσει την ενότητά της και θα ενεργεί ως σύνολο, με σκοπό να καταλήξει σε ένα ορθό και δίκαιο για όλα τα κράτη μέλη αποτέλεσμα προς το συμφέρον των πολιτών της. Θα τηρεί εποικοδομητική στάση και θα επιδιώκει την εξεύρεση συμφωνίας. Αυτό εξυπηρετεί το υπέρτατο συμφέρον και των δύο πλευρών."

Το γράμμα αυτής ακριβώς της εντολής προασπίζεται και θα συνεχίσει να προασπίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε αυτή την δύσκολη και πρωτόγνωρη για όλους διαδικασία.

*Επικεφαλης της Αντιπροσωπειας της Ευρωπαικης Επιτροπης στην Αθηνα