Ο κόσμος αλλάζει, γρήγορα, σε βάθος και υπό πρωτόγνωρες συνθήκες. Και όπως κάθε αλλαγή, προκαλεί αντιδράσεις και θίγει κεκτημένα συμφέροντα, προνόμια και άλλα κοινωνικο-οικονομικά πλεονεκτήματα.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Αυτό συμβαίνει και σήμερα. Κάποιοι που πρόβλεψαν τις αλλαγές και μπήκαν στο τρένο τους την ώρα που περνούσε είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι. Αντιθέτως, κάποιοι άλλοι βρίσκονται μπροστά σε ανυπέρβλητες δυσκολίες, οι οποίες όμως στις αναπτυγμένες και δημοκρατικές κοινωνίες μπορούν να ξεπεραστούν.
Τα παραδείγματα που αποδεικνύουν του λόγου μας το ασφαλές είναι αρκετά και εύγλωττα.
Όπως ήταν επόμενο, οι προαναφερόμενες αλλαγές είχαν και πολιτικές συνέπειες, υπολογίσιμες και ανιχνεύσιμες για όσους θέλουν να καταλάβουν και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα.
Σαφώς δε, σε πολιτικό επίπεδο, οι αλλαγές προκάλεσαν μύρια όσα προβλήματα στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, η οποία ήταν ίσως και η λιγότερο προετοιμασμένη για να τα αντιμετωπίσει. Και το καίριο ερώτημα είναι γιατί; Την απάντηση, ευθύς εξ αρχής, υποστηρίζουμε ότι θα πρέπει να την αναζητήσει κανείς στη φύση της σοσιαλδημοκρατίας. Εξηγούμεθα.
Μεταπολεμικά, η σοσιαλδημοκρατία, ξεφεύγοντας οριστικά και αμετάκλητα από την ιδεολογική παγίδα του μαρξισμού και την απάτη του λενινισμού, κατάφερε και στην άσκηση της εξουσίας να συμμετέχει και στη διαχείριση του καπιταλισμού να συμβάλει. Με αποτέλεσμα να προκύψει ο αποκαλούμενος σοσιαλδημοκρατικός-καπιταλισμός, ως μοναδικό σύστημα οικονομικής προόδου και κοινωνικής ευημερίας.
Σήμερα, κατά τον γνωστό και πολυσυζητημένο οικονομολόγο Μπράνκο Μιλάνοβιτς, το σύστημα αυτό έχει φθάσει στα όριά του και οι τεχνολογικές ανατροπές που το ίδιο έχει δημιουργήσει το οδηγούν σε φάση μετάβασης σε μια νέα εποχή.
Μια νέα εποχή όμως εντελώς διαφορετική από αυτήν που κατά μια μεγάλη περίοδο του 20ου αιώνα ευνόησε την πολιτική άνοδο της σοσιαλδημοκρατίας.
Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα δε μετά την είσοδο των ψηφιακών τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, η εργασία ως παραγωγός προϊόντος χάνει έδαφος προς όφελος του κεφαλαίου.
Αυτό σημαίνει ότι στον σχηματισμό του ΑΕΠ το κεφάλαιο έχει υποσκελίσει την εργασία, γεγονός με τεράστια πολιτική σημασία. Διότι από τη στιγμή που οι πρόσοδοι γίνονται κορυφαία εισοδηματική πηγή, αυτό σημαίνει ότι οι κάτοχοι κεφαλαίου πλουτίζουν περισσότερο, πιο γρήγορα και πιο άκοπα.
Άρα εντείνονται ανισότητες, οι οποίες στην εποχή του σοσιαλδημοκρατικού καπιταλισμού είχαν σε μεγάλο βαθμό αμβλυνθεί.
Αυτό σημαίνει ότι ο παραγόμενος πλούτος σε όλο και αυξανόμενο ποσοστό, παράγεται από «αέρα κοπανιστό», παρά από συντελεστές παραγωγής.
Κατά συνέπεια είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν οι αναδιανεμητικές πολιτικές των κυβερνήσεων, ώστε τα εισοδήματα από τους συντελεστές της παραγωγής, του κεφαλαίου και της εργασίας να κατανέμονται δικαιότερα. Πώς μπορεί να συμβεί αυτό;
Σε αντίθεση απ’ ό,τι γινόταν στο παρελθόν, οι αλλαγές στους συντελεστές παραγωγής πλούτου, υπαγορεύουν αυξημένη φορολογία στις κληρονομιές και ιδιαίτερα σε αυτές των πολύ πλουσίων, διεύρυνση της λαϊκής συμμετοχής σε χρηματοοικονομικά προϊόντα, ώστε να υπάρξει διάχυση του κεφαλαίου, ριζική αναβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης, για να υπάρξει εκδημοκρατισμός των δεξιοτήτων και δραστική καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία κατατρώει τους δημοκρατικούς θεσμούς από μέσα.
Ενώ αρχίζει λοιπόν η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, το ΚΙΝΑΛ ας βρει μια νέα γλώσσα και ας απευθυνθεί σε μια μεσαία τάξη που ψάχνει να βρει τον δρόμο της σ’ ένα δύσκολο περιβάλλον.
*Δημοσιεύτηκε στο «Καρφί» του Σαββατοκύριακου