Το μανιφέστο του Νταβός και η σημασία του

Σίγουρα ο Έλληνας πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης είχε κάποιες καλές και χρήσιμες επαφές στο Νταβός, πλην όμως ας μην περιμένει πολλά κεράσια στο καλάθι του. Απλώς με την παρουσία του στο 50ο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, έδειξε προς πολλές κατευθύνσεις ότι η Ελλάδα είναι παρούσα στο παγκόσμιο σκηνικό και θεωρητικά διαθέτει μια κυβέρνηση φιλική προς τις επενδύσεις. Το τι μπορεί να γίνει όμως στην πράξη είναι ένα άλλο κεφάλαιο, εξόχως ασαφές για την ώρα παρά τις διακηρύξεις.

Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου

Πέρα, λοιπόν, από την πρωθυπουργική συμμετοχή στην παγκόσμια εκδήλωση με τις 3.000 συμμετοχές, το φετινό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είχε έναν τριπλό στόχο: οικολογικό, διακυβερνητικό, κοινωνικό.

Ο καθηγητής και επικεφαλής του θεσμού, που διοργανώνει την εκδήλωση δρ. Κλάους Σβάμπ, μαζί με το επιτελείο του, ήθελαν να αφυπνίσουν τις διεθνείς ελίτ σε όλα τα επίπεδα. Διότι το σύστημα μέσα στο οποίον κινούνται, πιστεύουν, ότι πρέπει επειγόντως να μεταρρυθμιστεί, γιατί διαφορετικά θα ανοίξει τις πόρτες του σε αντιδημοκρατικές δυνάμεις που ήδη το υπονομεύουν.

«Ο καπιταλισμός ως σύστημα παραγωγής», τόνισε σε κάποια εκδήλωση η καθηγήτρια οικονομικής ιστορίας Μαίρη Μπέρντ, «ως κυρίαρχο φαινόμενο πλέον, πρέπει να επαναθεωρήσει σε βάθος και το ηθικό του υπόβαθρο».

Από την άποψη αυτή, λοιπόν, ο δρ. Κλάους Σβάμπ, προτείνει ένα νέο «Μανιφέστο του Νταβός», το οποίο στην ουσία θεωρεί ότι ο καπιταλισμός από μετοχικός πρέπει να γίνει συμμετοχικός.

«Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σήμερα μια υπαρξιακή επιλογή. Είτε θα αγκαλιάσουν ολόψυχα τον «καπιταλισμό των συμμέτοχων» (stakeholder capitalism) και θα αποδεχθούν τις ευθύνες που τον συνοδεύουν με το να κάνουν ενεργά βήματα για την επίτευξη των κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, είτε θα προσκολληθούν σε έναν ξεπερασμένο «καπιταλισμό μετόχων» (shareholder capitalism) που δίνει προτεραιότητα στα βραχυπρόθεσμα κέρδη και στην προσοδοθηρία σε σχέση με οτιδήποτε άλλο.

Συνεπώς το σύστημα αυτό,περιμένει από τους εργαζόμενους, τους πελάτες και τους ψηφοφόρους να προκαλέσουν την αλλαγή σε αυτό από τα έξω», τονίζει ο δρ. Κ.Σβάμπ.

Κατά την εκτίμηση του έμπειρου Γερμανού καθηγητή, που το 1971 είχε τη φαεινή ιδέα να ξεκινήσει από το ελβετικό Νταβός ο σημερινός θεσμός του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, οι σημερινές κοινωνίες αλλάζουν και οι αλλαγές αυτές τις κάνουν πιο διεκδικητικές. Αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα, ανεξαρτήτως των παραγόντων και των σκοπιμοτήτων που κρύβονται πίσω από διάφορες κοινωνικές κινητοποιήσεις.

«Οι σημερινές νεότερες γενιές απλώς δεν αποδέχονται ότι οι εταιρείες θα πρέπει να επιδιώκουν κέρδη εις βάρος της ευρύτερης περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευημερίας. Γνωρίζουμε ότι μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς είναι απαραίτητη για την επίτευξη μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και κοινωνικής προόδου.

Δεν θα πρέπει να θέλουμε να αντικαταστήσουμε αυτό το σύστημα. Αλλά με την σημερινή μορφή του, ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα όριά του. Αν δεν μεταρρυθμιστεί εκ των έσω, δεν θα επιζήσει», αναφέρει σε άρθρο του ο ιδρυτής του WEF (WORLD ECONOMIC FORUM).

Και με αφορμή τη πιο πάνω παρατήρηση του σημερινού προέδρου του WEF, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε κάποια πράγματα, που εκ των υστέρων αποκτούν σημασία.

Από τους μετοχους στους... συμμέτοχους

Πέρυσι, η Business Roundtable (Επιχειρηματική Στρογγυλή Τράπεζα), μια οργάνωση που εκπροσωπεί πολλές από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, ανακοίνωσε ότι ήθελε να απομακρυνθεί από την υπεροχή των μετόχων και να πορευθεί προς μια δέσμευση προς όλους τους συμμέτοχους.

Επαναπροσδιόρισε δε τον σκοπό μιας εταιρείας προς την κατευθυνση να προωθήσει «μια οικονομία που εξυπηρετεί όλους τους Αμερικανούς» - όχι μόνο εκείνους που κατέχουν μετοχές.

Οι διευθύνοντες σύμβουλοι (CEO) που υπέγραψαν την δήλωση της Business Roundtable, ήταν όντως τα χαϊδεμένα παιδιά του αμερικανικού καπιταλισμού. Ως πρόεδρος του Business Roundtable, ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase, Jamie Dimon, ήταν ο πρώτος που την ενέκρινε.

Μεταξύ των 181 υπογραφόντων ήταν επίσης ο Alex Gorsky της Johnson & Johnson, η Ginni Rometty της IBM, ο Mortimer J. Buckley της Vanguard και η Tricia Griffith της Progressive.

Η δήλωση αντιμετωπίστηκε με μικτές αντιδράσεις. Κάποιοι την είδαν απλώς ως έναν ελιγμό για να προκαταλάβουν την πίεση από μια ανερχόμενη αριστερά. Άλλοι την απέρριψαν ως προσχηματική, ως μια επί το πλείστον συμβολική κίνηση χωρίς συγκεκριμένες ενέργειες που να την υποστηρίζουν.

Πώς μπορεί μια εταιρεία να ισχυριστεί ότι έχει εφαρμόσει μια σημαντική αλλαγή, ρώτησαν οι σκεπτικιστές, εάν οι τριμηνιαίοι ισολογισμοί της εξακολουθούν να εστιάζουν στη μεγιστοποίηση του οικονομικού αποτελέσματος;

Αλλά ένας τέτοιος σκεπτικισμός παραβλέπει το πόσο σημαντική είναι αυτή η στροφή -και η ευκαιρία να μετατραπεί σε πραγματική αλλαγή. Από το 1997, κάθε προηγούμενη σειρά αρχών που υιοθετήθηκε από την Business Roundtable έθετε στην κορυφή [των προτεραιοτήτων] την υπεροχή των μετόχων.

Το να εγκαταλείψει αυτήν την αρχή η ομάδα ήταν κάτι επαναστατικό. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι, αν αυτά τα λόγια δεν μεταφραστούν σε συλλογικές ενέργειες, η επανάσταση θα είναι βραχύβια.

«Καθώς οι νέοι από όλο τον κόσμο μάς το υπενθυμίζουν συχνά, τώρα είναι η στιγμή να διορθώσουμε το ιστορικό λάθος μας.

Ο μόνος τρόπος για να σωθεί ο καπιταλισμός είναι να επιστρέψουμε και -να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για- το μοντέλο των συμμέτοχων (the stakeholder model) που ανακαλύψαμε και στην συνέχεια ξεχάσαμε πριν από δεκαετίες.

Αλλά με την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική κατάσταση που είναι πλέον αρκετές φορές χειρότερη από ό, τι ήταν, θα χρειαστεί περισσότερο από ποτέ να κάνουμε αλλαγές που υπερβαίνουν τα απλά λόγια. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;

Κατ’ αρχήν, οι εταιρείες και οι μέτοχοί τους πρέπει να συμφωνήσουν σε μια μακροπρόθεσμη θεώρηση των στόχων και των επιδόσεών τους, αντί να αφήσουν τα τριμηνιαία αποτελέσματα να υπαγορεύουν τα πάντα.

Από εκεί και πέρα, οι εταιρείες πρέπει να αναλάβουν πιο συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την καταβολή δίκαιων τιμών, μισθών και φόρων οπουδήποτε κι αν λειτουργούν.

Τέλος, πρέπει να ενσωματώσουμε περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διοικητικές μετρήσεις στα επίσημα συστήματα αναφοράς και ελέγχου των επιχειρήσεων», τονίζει ο δρ. Κ.Σβαμπ.

Και με τις σκέψεις του αυτές, στην ουσία δίνει και την διάσταση του νέου «Μανιφέστου του Νταβός», που σύντομα θα κυκλοφορήσει...