Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά ερωτήματα: Τι είδους ‘υποκείμενο’ είναι οι Αγορές ; Πόσο σχετίζονται με το άθροισμα των ατομικών συμπεριφορών στα υποκείμενα που δρούν( agents) εντός τους;
Ποιές δυνάμεις διαμορφώνουν -εντός του χρηματοπιστωτικού κυκλώματος ροών κεφαλαίου και εργασίας- το ανθρώπινο κεφάλαιο και την υποκειμενικότητα ταυτόχρονα;
Γιατί η υπερχρεωμένη κοινωνία διαφέρει από το υπερχρεωμένο υποκείμενο;
Ποιες διεργασίες συντελούνται στο συλογγικό ασυνείδητο σχετικά με τις ερμηνείες του Χρήματος;
Του Ηλία Καραβόλια
Είναι πολλές οι ερωτήσεις που μπορούν να απασχολήσουν το ανθρώπινο μυαλό ώστε να κατανοηθεί η σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα που έχει εισβάλλει βίαια στην καθημερινότητα του υποκειμένου.
Σφοδρές συγκρούσεις με τις άμυνες και τα αναχώματα της υποκειμενικής συμπεριφοράς έχουν εγκαινιάσει έναν νέο ασύμμετρο πόλεμο: υποκειμενικότητα εναντίον υποκειμένου-που –ονομάζεται Αγορές.
Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα.
Το σύμπτωμα της διεφθαρμένης καταρρέουσας ελληνικής οικονομίας των τελευταίων ετών δεν είναι τίποτα άλλο παρά το σύμπτωμα της νευρωτικής συλλογικής μας ταυτότητας που διαμορφώθηκε ως έχει επειδή δεν πέρασε ποτέ απο το βρεφικό σταδιο του καθρέφτη ώστε να τρομάξει μπροστα στον Μεγάλο Αλλο.(Παγκοσμιοποιηση). Η ελληνική οικονομία δεν είναι ο μεγάλος ασθενής: είναι το φυσιολογικό σύμπτωμα της νευρωτικής νεοελληνικής κοινωνίας.
Η υψηλή διαφθορά, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα ,το ΑΕΠ, η ανάπτυξη, αποτελούν τα τελευταία ζητουμενα στο μυαλό όλων των αυτόκλητων σωτήρων(θεσμοί).Το ‘υποκείμενο Αγορές’ φορώντας το ένδυμα της υπερδομικής και υπερεθνικής θεσμικής παρέμβασης( Ευρωζώνη- ΔΝΤ) παραβιάζει με σκληρό τρόπο τις ερμητικά κλειστές πόρτες του νεοελληνικού corpus. Αυτές οι κλειστές πόρτες συντελούν στην εμφάνιση ενός αγεφύρωτου μοναδικού χάσματος ανάμεσα στην αναπαραγωγή της μοναδικής ζωής του καθενός και την ατομική εργασία , την προσωπική δράση και πράξη.
Ο Adorno έλεγε οτι η επίγνωση της εμπλοκής μας στην ζώη και η ευτυχία της ελάχιστης ελευθερίας, κρύβονται μέσα στην Γνώση. Αν τον παραφράζαμε θα λέγαμε ότι ‘….κρύβονται μέσα στο υποκείμενο Αγορές’. Δεν θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω αυθαίρετα τον όρο Αγορές γιατί κουβαλάει μαζί του και την ψευδεπίγραφη έννοια της Ελευθερίας. Και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει αναγκαστική διέξοδος απο την εμπλοκή που γεννάει η ατομική ελευθερία .
Οσο η κοινωνία της ορθοπεταλιάς και η απατηλή λάμψη της ‘Υπόθεσης των Αποτελεσματικών Αγορών’ (Efficient Market Hypothesis), απαιτoύν απο τους agents να ομολογούν τα πάντα( στα βιβλία, στα άρθρα, στο δίκτυο) η διανοητική φυγή προς τα εμπρός θα καταγράφεται ψευδώς ως εναλλακτική εκδοχή της υποκειμενικότητας. Μια ιντερνετική κομμούνα σαν το facebook δεν θα μπορέσει να χειραφετήσει τελικά κάποια υποκείμενα ούτε να τα εντάξει αποτελεσματικά σε μικρές ομάδες δι-επικοινωνίας. Διαδικτυακές επαφές και περιγραφές θέσεων θα από-πολιτικοποιούνται συνεχώς και θα από-ιδεολογικοποιούνται ταυτόχρονα ώστε να θυσιαστεί έγκαιρα το μονίμως αφανές και αθέατο ‘συλλογικό υποκείμενο’. Αυτό που ζεί μέσα στο ‘δοχείο’ του λαού.
Και το Κράτος χρωστάει στον λαό, οπότε χρωστάει και στο υποκείμενο. Προσοχή όμως ! Αυτό το Χρέος διαμορφώνει επίπεδα πατερναλισμού αλλά και έναν κρυφό κρατικό ηδονισμό που έκανε την παρουσία του αισθητή τόσο στις ΗΠΑ( πρόγραμμα 700 δις διάσωσης των τραπεζών-TARP) αλλά και στην Ευρώπη( μηχανισμοί διάσωσης- ΕSM, EFSF).
Αυτό τον κρυφό κρατικό ηδονισμό είναι που το υποκείμενο υποτίθεται- ότι- γνωρίζει, για να εισάγουμε την λακανική προσέγγιση στην ανάλυση. Είναι λάθος η άποψη πολλών που θεωρούν ως υποκείμενο-που-γνωρίζει τις ‘αρχές’, τους ‘θεσμούς’ όπως ο πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ( FED) o Alan Greenspan, που δημοσίως δήλωσε μετά την κρίση του 2008 ότι δεν εκτίμησε σωστά την έκταση των ζημιών από τις αγορές παραγώγων, δηλαδή από την δική του πολιτική της απορύθμισης !
Όμως οι Αγορές έχουν όνομα και διεύθυνση. Δεν είναι σχήμα λόγου που σηματοδοτεί τροχιές σύγκλισης συμφερόντων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης κεφαλαίων. Οι Αγορές είναι εκείνο το παλάτι του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού σύμπαντος που φυλακίζει εντός του τις προθεσμιακές επιλογές, τις κερδοσκοπικές βραχυπρόθεσμες προτιμήσεις, τις απέραντες σηματοδοτήσεις μοχλευμένων στοιχημάτων από τα σύγχρονα όπλα μαζικής καταστροφής-τα παράγωγα χρημ/κά προιόντα.
Το Υποκείμενο υποτίθεται ότι ‘ζεί’ στην αυλή αυτού του παλατιού. Δεν μπορεί να δεί τα δωμάτια της μοναρχίας που νομίζει ότι τον εξουσιάζει. Δεν μπορεί να κρυφακούσει τις συνεννοήσεις που στοιχηματίζουν εναντίον του οι κλειδοκράτορες του χρήματος.
Το Υποκείμενο δια μέσου των χρηματιστηριακών προιόντων νομίζει ότι συμμετέχει στα κέρδη που γράφει το παλάτι.
Νομίζει ότι βρίσκεται μεταξύ λαού και παλατιού. Και ζεί με την μόνιμη αίσθηση ότι δεν ‘υπάρχουν’ ανάκτορα για κατάληψη.
Ιδού το τελικό σχήμα αντίληψης των πραγμάτων: ένα υπερχρεωμένο συλλογικό Υποκείμενο που στοιχηματίζει σε κέρδη τα οποία χειραγωγούνται από τους αξιωματούχους των Αγορών( παλάτι), ξέρει οτι είναι υπερχρεωμένο αλλά σε ατομικό επίπεδο δεν θέλει και δεν μπορεί να δεί στον καθρέφτη ότι είναι τελικά υπερκετεθειμένο σε κινδύνους. Σφάλμα αντίληψης που διαμορφώνει συνθήκες εξατομίκευσης εντελώς διαφορετικές από τις συνθήκες κοινωνικοποίησης.
Η κατανάλωση αναβάλλεται λόγω ‘επένδυσης’ και η αποταμίευση μειώνεται λόγω ‘ευκαιρίας’. Και ο μόχθος ; Η εργασία ; Η απασχόληση και οι αμοιβές ; Μήπως το Υποκείμενο δεν αναγνωρίζει πλέον την ρήση του Μάρξ ότι ‘Το χρήμα χορεύει για σένα’; Μήπως ζει σε μια αυταπάτη χρήσης του νομίσματος σαν αυτό να είχε πλέον μέλλουσα ανταλλακτική αξία ; Δηλαδή , μήπως τελικά η ψευδαίσθηση του χρήματος είναι και ψευδαίσθηση του χρήματος-που -αυτοπολλαπλασιάζεται ;
Εάν θυμηθούμε τα κοινωνικά ιερογλυφικά του Μαρξ θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τις έννοιες των Ντελέζ/Γκουατταρί περί απ-εδαφικοποίησης της οικονομίας. Το Κεφάλαιο σε προθεσμιακή βάση κατακτά νέες αγορές και μέσω μόχλευσης και παραγώγων κερδίζει ‘εδάφη’ στον πόλεμο της εντός του Κεφαλαίου πολεμικής μηχανής. Αυτή την μηχανή είναι που συντηρεί συνεχώς η κατανάλωση.
Το Υποκείμενο που δαπανά χρόνο και χρήμα τροφοδοτεί αυτή την πολεμική μηχανή και ωθεί κατά καιρούς τον καπιταλισμό σε μια φυσιολογική σουμπετεριανή ‘δημιουργική καταστροφή’.
Έτσι, η μαρξιστική κρίση υπερσυσσώρευσης και η κευνσιανή παγίδα ρευστότητας εκτοπίζονται ως ερμηνείες και υιοθετείται η ευφυής στρατηγική των Αγορών, να ονομάζουν ως ‘έλλειψη εμπιστοσύνης’ την απουσία πίστης στο τραπεζικό κύκλωμα.
Θεματοφύλακες της ροής του κεφαλαίου, οι μεγάλες τράπεζες κρατάνε εγκλωβισμένες τις εμπορικές ροές χρήματος και πνίγουν τις κοινωνίες με μια θηλειά που το Υποκείμενο υποτίθεται- ότι- γνωρίζει.
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
