Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Η πανδημία του κορωνοϊού, για παράδειγμα, λειτουργεί ως καταλύτης για την ανάδειξη αδυναμιών και λειτουργικών ανισορροπιών, που χαρακτηρίζουν το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης των σύγχρονων ανεπτυγμένων χωρών, ενώ θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ισοπεδωτικά στο μη ανεπτυγμένο τμήμα της παγκόσμιας κοινότητας.
Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας στις ανεπτυγμένες κοινωνίες απενεργοποιούνται βασικοί κανόνες λειτουργίας του οργανωτικού μοντέλου. Ένα απλό παράδειγμα, που „ακουμπά“ την καθημερινότητα των πολιτών είτε στον ελεύθερο χρόνο τους είτε στην εργασιακή τους απασχόληση είναι η ειδίκευση, η οποία αποτελεί βασική συνιστώσα της οικονομικής και εργασιακής λειτουργίας.
Με την ενεργοποίηση των αναγκαίων περιορισμών για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού μετατρέπεται σε παράγοντα εξάρτησης και απενεργοποίησης του συστήματος οργάνωσης. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδυναμία επιδιόρθωσης της βλάβης ενός κομπιούτερ από ανάλογα ειδικευμένο άτομο λόγω της απαγόρευσης κυκλοφορίας ή κλεισίματος των καταστημάτων. Το ίδιο ισχύει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.
Το δε αναμενόμενο 2ο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού δυσκολεύει σε μεγάλο βαθμό την γρήγορη επανεκκίνηση της οικονομίας, με πιθανές παρενέργειες την πρόκληση κοινωνικής έντασης και κοινωνικών συγκρούσεων.
Πως θα αντιμετωπισθούν αυτές οι πολύ πιθανές εξελίξεις; Θα ενεργοποιηθεί η κοινωνική οπτική της κρατικής λειτουργίας στην διαχείριση της κρίσης για την στήριξη του εισοδήματος των μεμονομένων πολιτών, ώστε να είναι διαχειρίσιμες οι ανατρεπτικές παρενέργειες της πανδημίας ή θα περιορισθεί το κράτος στην ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας;
Επίσης με ποιό μέσο θα αντιμετωπισθεί η οικονομική ύφεση και οι επιπτώσεις της, με την αύξηση των φόρων και την μείωση των δημοσίων επενδύσεων ή με την αξιοποίηση νομισματικών εργαλείων;
Ένα εξίσου μεγάλο πρόβλημα, που αφορά στο σύνολο των κρατών της παγκόσμιας κοινότητας είναι η πιθανότητα συρρίκνωσης του παγκόσμιου εμπορίου και η ανάγκη λήψης αποφάσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι οποίες έχουν πλανητικές διαστάσεις, χωρίς όμως να υπάρχει το αναγκαίο για κάτι τέτοιο εργαλείο, όπως είναι μια λειτουργική μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Οι συνθήκες, που διαμορφώνονται από τις παρενέργειες της πανδημίας του κορωνοϊού σε πλανητικό επίπεδο, οδηγούν ένα μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού στην φτώχεια και επιταχύνουν την διόγκωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Το παράδειγμα της Ιταλίας είναι πολύ χαρακτηριστικό. Σύμφωνα με την έρευνα Se crolla il mito del risparmio degli Italiani, 17.4.2020, του Salvatore Morelli (Assistant Professor στο City University of New York, CUNI) από τα 23,4 εκατομ. απασχολούμενους τους τελευταίους δύο μήνες 8 εκατομ. δεν έχουν πλέον εργασία, χωρίς να συνυπολογίζονται και τα 3,7 εκατομ. των μη δηλωνόμενων εργαζομένων.
Επίσης το 40% του ιταλικού πληθυσμού έχει μόνο 1.000 ευρώ αποταμιευμένα. Πολλοί ξόδεψαν τις οικονομίες τους κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Αν ληφθεί υπόψη και η οικονομική ύφεση, που δρομολογεί η πανδημία για τα επόμενα χρόνια, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά σε πλανητικό επίπεδο, το μέλλον δεν προδιαγράφεται ομαλό και θα χρειασθεί να γίνει μια πολύ προσεκτική και με χαρακτηριστικά βιωσιμότητας πολιτική διαχείριση της εξέλιξης.
Αυτό σημαίνει, ότι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος σκέψης και λειτουργίας καθώς και ο προσανατολισμός του πολιτικού συστήματος, ενώ το αξιακό πλαίσιο των κοινωνιών θα αμφισβητηθεί από την δυναμική της εξέλιξης, διότι δεν διασφαλίζει την ανάπτυξη βιώσιμης κοινωνικής δραστηριότητας για την ανθρώπινη οντότητα.
Δεν είναι συμβατή, για παράδειγμα, η δαπάνη περίπου 2 τρισεκατομ. δολλαρίων (για την ακρίβεια 1,917 τρισεκατομ. δολλάρια ή 1,77 τρισεκατομ. ευρώ) για εξοπλισμούς το 2019, δηλαδή 3,6% περισσότερα από το 2018 (Σουηδικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη, SIPRI) με την επίκληση ανθρωπιστικών αξιών από τις πολιτικές ηγεσίες για την επίδειξη ενσυναίσθησης από τους πολίτες στους συμπολίτες τους, ώστε να γίνει πιο λειτουργική και αποτελεσματική η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού.
Η ειρήνη δεν υπηρετείται με τους εξοπλισμούς, οι οποίοι δεν επιλύουν ούτε πλανητικής εμβέλειας προβλήματα, όπως είναι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, η κλιματική αλλαγή και οι κοινωνικές ανισότητες.
Οι λύσεις μπορούν και πρέπει να είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας των κρατών, που συγκροτούν την παγκόσμια κοινότητα, με στόχο την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων των ανισορροπιών, οι οποίες απειλούν την ομαλή και βιώσιμη πορεία προς το μέλλον.
Εάν με την συνδρομή των χωρών υποδοχής των μετακινούμενων πληθυσμών υπάρξει ανάπτυξη στις χώρες προέλευσης με ταυτόχρονη αποκατάσταση συνθηκών με κοινωνική δικαιοσύνη, το πρόβλημα επιλύεται με ειρηνικό τρόπο.
Σε σχέση με την κλιματική αλλαγή έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον δύο σημαντικες εξελίξεις. Στο επιστημονικό περιοδικό Geophyscial Research Letters δημοσιεύθηκε μελέτη-ανάλυση, σύμφωνα με την οποία μερικά καλοκαίρια ο Βόρειος Πόλος δεν θα έχει παγετώνες, ενώ θα λιώσουν και οι πάγοι στον Αρκτικό Ωκεανό.
Ακόμη και αν επιτευχθεί ο στόχος της θερμοκρασιακής ανόδου μόνο κατά 2 βαθμούς Κελσίου, οι πάγοι στην Αρκτική θα λιώνουν το καλοκαίρι και πριν το 2050.
Η δεύτερη εξέλιξη έχει πραγματικά τραγελαφικές προεκτάσεις. Σύμφωνα με τον οργανισμό International Energy Agency το πρώτο τετράμηνο του 2020 η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα μειώθηκε 8% και η κατανάλωση ενέργειας 6% λόγω των μέτρων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού (π.χ. δραστική μείωση αεροπορικών πτήσεων,περιορισμός κίνησης αυτοκινήτων, κλείσιμο καταστημάτων, περιορισμός λειτουργίας επιχειρήσεων). Ουσιαστικά αναδεικνύεται η ασυμβατότητα του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης με την προστασία του κλίματος και το ανθρώπινο συμφέρον.
Συνειδητοποιείται άραγε η ανθρώπινη ευθύνη για την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της;
Αυτά τα ζωτικής σημασίας για την βιωσιμότητα του ανθρώπου προβλήματα δεν επιλύονται με την αύξηση των εξοπλισμών. Αντί να δαπανώνται τρισεκατομμύρια ευρώ για εξοπλισμούς, θα ήταν πολύ χρήσιμο και λειτουργικό να επενδύονται στον τομέα της υγείας, της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της ισόρροπης ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επειδή δε ο διαθέσιμος χρόνος για την αλλαγή προσανατολισμού και στάσης τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο εξαντλείται, πρέπει άμεσα να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές στην κατεύθυνση και στον τρόπο διαχείρισης της εξέλιξης.
Η ευθύνη για την οικοδόμηση ενός ασφαλούς μέλλοντος κατ΄ αναλογία βαρύνει τόσο το σύνολο των κομμάτων, που συνθέτουν το πολιτικό σύστημα, όσο και τις δομές της κοινωνίας πολιτών. Πρέπει μόνο να αναληφθεί χωρίς καθυστέρηση.