Ούτε το κράτος αλλ’ ούτε και η αγορά λειτουργούν σωστά στις κοινωνίες δικαίου. Το κράτος, το οποίο θεωρητικά θα έπρεπε να δημιουργήσει τους όρους επιτυχίας για όσους βρίσκονται στα κάτω σκαλοπάτια, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Τους παγίδευσε στην εξάρτηση από το κράτος και τελικά τους αφαίρεσε κάθε αίσθηση προσωπικής ευθύνης και δημιουργίας.
Όσο για την αγορά, αντί να παράγει πλούτο προς διανομή, σε μεγάλο βαθμό έχει υποταγεί σε οργανωμένα και αρκετές φορές μονοπωλιακά συμφέροντα και σταδιακά «αποκεφαλαιοποιεί» τους πιο φτωχούς, αυξάνοντας τις ανισότητες και ομηροποιώντας σημαντικές κατηγορίες σε αντιπαραγωγικές μορφές μισθωτής εργασίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πραγματικά προοδευτικές πολιτικές εξουσίες και δυνάμεις στη Δύση, θα πρέπει να μελετήσουν και να δοκιμάσουν τρόπους «επανακεφαλαιοποίησης» των πιο αδύναμων. Όχι μόνον με επιδοτήσεις, αλλά με μια νέα αξιοποίηση των μη υλικών αγαθών όπως είναι η εκπαίδευση, η κουλτούρα, τα δίκτυα, οι ηθικές αξίες. Δεν είμαστε μακρυά από την έννοια του «κοινωνικού κεφαλαίου» που είχε προτείνει ο Πιερ Μπουρντιέ. Ο τελευταίος τόνιζε ότι ένα άτομο δεν είναι δυνατόν να κινηθεί επιχειρηματικά και εν γένει παραγωγικά αν δεν μπορεί να δραστηριοποιήσει μια παλέτα κοινωνικών παραγόντων, με κύριο στοιχείο την πρόσβαση σε υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης για όλους.Το ίδιο υποστήξε και ο διάσημος μελλοντολόγος Αλβιν Τοφλερ(1928-2016)στο βιβλίο του Το επαναστατικό Χρήμα,στο οποίο εκανε λόγο για τη γνώση ως παραγωγικό πόρο.
Υπό αυτή την έννοια, οι ύβρειςκαι οι ειρωνείες κατά της αριστείας είναι εκ του πονηρού. Όταν σε παγκόσμιο επίπεδο μαίνεται ο πόλεμος για την απόκτηση και την προσέλκυση ταλέντων, ο εξευτελισμός της εκαπίδευσης εξυπηρετεί βλέψεις υποταγής και εξαθλίωσης.
Αυτός εξάλλου είναι και ο τελικός στόχος των δυνάμεων του λαϊκισμού και της οργανωμένης παραπληροφόρησης. Απέναντί τους θέλουν υπηκόους και όχι πολίτες. Θέλουν να ομιλούν σε αλαλάζοντα κύμβαλα και σε μαριονέτες και όχι σε ανθρώπους που σκέπτονται, κρίνουν, επιλέγουν και αποφασίζουν. Αν παρακολουθήσει κανείς την ιστορία και τις συνέπειες του Brexit, θα διαπιστώσει με δέος πως οι δυνάμεις του ζόφου και του νέου ολοκληρωτισμού, οδήγησαν μια χώρα όπως το Ηνωμένο Βασίλειο στην καταστροφή και στο διεθνή διασυρμό. Θα διαπιστώσουν πως μια χώρα που ανέδειξε κορυφές της πολιτικής έφτασε να κυβερνάται από γελοίους παλιάτσους της πενταροδεκάρας.
Προσοχή λοιπόν. Η σημερινή κρίση είναι σοβαρή και επικίνδυνη. Όμως, η αντίσταση στο λαϊκισμό και τη βλακεία που κάποιοι θέλουν να επιβάλουν, θα είναι μια ακόμα συντριπτική νίκη της δημοκρατίας και της λογικής,απέναντι σε νέες μορφές αυταρχισμού.