Διλήμματα, κίνδυνοι και αποφασιστικότητα

Η διακυβέρνηση της χώρας έχει, από τώρα μέχρι το επόμενο καλοκαίρι, τέσσερα βασικά προβλήματα να αντιμετωπίσει. Το πρώτο είναι το επιδημιολογικό, το βασικό δίλημμα είναι η επιλογή μεταξύ ζωής και οικονομίας. Ο κίνδυνος είναι να απονομιμοποιηθεί το κύρος της διακυβέρνησης. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η βαθιά ύφεση. Το βασικό δίλημμα εδώ είναι η φύση της ύφεσης (ζήτηση ή προσφορά) και ο κίνδυνος είναι να μην ανταποκριθούμε στις ανάγκες και στις προσδοκίες της κοινωνίας για εισόδημα και εργασία. Το τρίτο είναι το γεωστρατηγικό (τουρκικός αναθεωρητισμός). Το βασικό δίλημμα αφορά τη στρατηγική αντιμετώπισής του (ίδιες δυνάμεις ή ενδοτισμός και ευθυγράμμιση στην έξωθεν διαιτησία) και ο κίνδυνος αφορά την εθνική ακεραιότητα. Τέλος, το τέταρτο είναι το πολιτικό θέμα. Το βασικό δίλημμα εδώ είναι ο λαϊκισμός και ο κρατισμός απέναντι στις ορθολογικές μεταρρυθμίσεις και ο κίνδυνος σχετίζεται με το πολιτικό κόστος και την πολιτική αποσταθεροποίηση.

Του Παναγιώτη Ε. Πετράκη*

Η επίλυση των διλημμάτων προϋποθέτει την ύπαρξη ιδεολογικού υποβάθρου. Όταν όμως είχαν ρωτήσει τον Κέινς εάν αλλάζει απόψεις, είχε απαντήσει αφοπλιστικά: «Ναι, όταν αλλάζουν τα δεδομένα. Εσείς δεν κάνετε το ίδιο, αγαπητέ μου κύριε;».

Τα δεδομένα στο επιδημιολογικό θέμα επιβεβαιώνουν το δυσμενές σενάριο της επιστροφής της επιδημίας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο σχεδόν τον κόσμο, με υψηλούς ρυθμούς μόλυνσης ίσως λιγότερο θανατηφόρα.

Στην οικονομία μάλλον επιβεβαιώνεται το αναμενόμενο σενάριο της ύφεσης γύρω στο 7%-8% με την ανάκαμψη να είναι αισθητή αλλά να βραδυπορεί. Μονιμότερες βλάβες είναι πλέον αισθητές στον χρηματοπιστωτικό και παραγωγικό τομέα. Τα μέσα αντιμετώπισης του πρώτου γύρου της πανδημίας λιγοστεύουν δεδομένου ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν πολιτικές διαφωνίες και στην Ευρώπη η ύπαρξη εκτεταμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος που κινδυνεύει από τα παρατεταμένα χαμηλά επιτόκια δημιουργεί προβληματισμούς.

Στον γεωστρατηγικό τομέα οι παίκτες είναι πολλοί και ο αντίπαλος είναι ισχυρός και η ανάπτυξη της στρατηγικής διαχείρισης των κινδύνων περίπλοκοι. Με το να επανατοποθετείς τις ελπίδες στο μέλλον αποφεύγοντας να παίρνεις αποφάσεις, αφήνεις τον αντίπαλο να καταλαμβάνει τα κενά που δημιουργείς.

Στο εσωτερικό μέτωπο ο λαϊκισμός και ο κρατισμός οδηγούν στην πολιτική παραλυσία και στην απώλεια της συνείδησης της πολιτικής πρωτοπορίας που τόσο ανάγκη έχει ο πολιτικός χώρος του Κέντρου.

Η τολμηρή αποφασιστικότητα είναι αυτό που χρειαζόμαστε να δείξουμε όπως θα μπαίνουμε στο φθινόπωρο. Είναι επιβεβλημένο και εμφανές ότι ορισμένες υγειονομικές και κοινωνικές συνήθειες πρέπει ν’ αλλάξουν ριζικά και άμεσα. Η βασική επιλογή ήταν η υγεία και έτσι πρέπει να παραμείνει.

Στο οικονομικό το κυρίαρχο πρόβλημα είναι η ζήτηση που λείπει και το μεγεθυνόμενο παραγωγικό κενό.

Στο γεωστρατηγικό θέμα θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσεκτικές, τολμηρές επιλογές που γίνονται. Η εξασθενούμενη οικονομική κατάσταση της Τουρκίας δημιουργεί ένα ευνοϊκό πεδίο όπου η αποφασιστικότητα, η ψυχραιμία και η υπομονή θα δικαιωθούν.

Ο λαϊκισμός και ο κρατισμός δεν έχουν ευνοηθεί μέχρι σήμερα στο στοίχημα του πολιτικού κόστους. Οι μη δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις, που αποδυναμώνουν τα οργανωμένα συμφέροντα που περιβάλλονται εναλλακτικούς πολιτικούς μανδύες, πρέπει να συνεχιστούν με φαντασία και δημιουργικότητα.

Σημειωτέον ότι και τα τέσσερα προβλήματα αλληλοεπηρεάζονται σε βαθμό που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ανεξέλεγκτο κοινωνικο-οικονομικό σπιράλ εξελίξεων. Οι δώδεκα μήνες μπροστά μας είναι ιδιαίτερα δύσκολοι.

*καθηγητής ΕΚΠΑ