Το αποτέλεσµα των ευρωεκλογών στη Γαλλία συνιστά το κατ’εξοχήν εµβληµατικό γεγονός στην γενικευµένη τάση της εποχής µας, η οποία αποδίδεται ως “Άνοδος της Ακροδεξιάς” και παραλληλίζεται µε τον Μεσοπόλεµο. Η Ιστορία µοιάζει να αλλάζει κατεύθυνση, µετά από µια µακρά περίοδο µε µετριοπαθείς “προοδευτικές” ιδέες.
Όµως ο όρος “ακροδεξιά” και η αναφορά στα φασιστικά καθεστώτα δεν αντικατοπτρίζουν την βιούµενη ιστορική στιγµή. Ούτε η Γαλλίδα Λεπέν ούτε η Ιταλίδα Μελόνι επιδιώκουν την κατάργηση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος, την εγκαθίδρυση δικτατορίας και την έναρξη κατακτητικών πολέµων. Τι εκφράζει, εποµένως, η εντυπωσιακή απήχηση των κοµµάτων που αµφισβητούν τα κεντροδεξιά κατεστηµένα; Σε ποιες αλλαγές επενδύουν οι ψηφοφόροι;
Του Γιώργου Πρεβελάκη
Το 1981, ένα εξίσου εµβληµατικό πολιτικό γεγονός στη Γαλλία εγκαινίασε µια ιστορική φάση. Υπό τον Φρανσουά Μιττεράν, η αποµονωµένη, διαβολοποιηµένη Αριστερά κατέκτησε την εξουσία- εξέλιξη που επηρέασε πολιτικά όλη σχεδόν την Ευρώπη.Το στεγανό πολιτικό σύνορο ανάµεσα στη Δεξιά και την Αριστερά κατέρρευσε, προαγγέλλοντας την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ξεκίνησε έτσι µια ταχεία ενοποίηση του γεωγραφικού χώρου στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσµια κλίµακα, η λεγόµενη Παγκοσµιοποίηση. Χωρίς τις πολιτικές προϋποθέσεις της δεκαετίας 1980, οι οικονοµικές εξελίξεις, όπως συνήθως περιγράφεται η Παγκοσµιοποίηση, δεν θα υπήρχαν. Αντίθετα µε τις κυρίαρχες αντιλήψεις, η Πολιτική δεν ακολουθεί την Οικονοµία- το αντίθετο.
Βιώνουµε τώρα µιαν αντίστροφη πορεία. Μεγάλα τµήµατα από τον ευρωπαϊκό και τον αµερικανικό πληθυσµό αισθάνονται υποβαθµισµένα από τις συνέπειες της Παγκοσµιοποίησης. Οι σύγχρονοι “µη προνοµιούχοι”, οικονοµικά ασθενείς, µε περιορισµένα εκπαιδευτικά εφόδια και, συχνά, µακρυά από τα µεγάλα κοσµοπολιτικά κέντρα, έχουν χαθεί σε έναν ταυτοτικό ωκεανό χωρίς όρια. Αυτοί, κυρίως, στρέφονται προς την “ακροδεξιά”. Νοσταλγούν έναν κόσµο µε λιγότερες ίσως ελευθερίες και δικαιώµατα, αλλά µε µεγαλύτερη προστασία και αίσθηση του ανήκειν.
Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική τάση δεν πρέπει να αντιµετωπιστεί ως συγκυριακό φαινόµενο· αλλά συστηµικά, ως µέρος µιας ανεπιθύµητης εξέλιξης η οποία, ωστόσο, δεν θα ανατραπεί. Εκφράζει εν πολλοίς την ευρύτερη τάση για απο-Παγκοσµιοποίηση. Δεν είναι απειλητική καθ’εαυτή- όπως η άνοδος της Ακροδεξιάς στον Μεσοπόλεµο. Η πραγµατική απειλή έρχεται από τους νεο-αυτοκρατορικούς αναθεωρητισµούς, µε κυρίαρχο τον ρωσικό. Εκεί βρίσκονται οι αναλογίες µε την Ευρώπη του Μεσοπολέµου.
Πρέπει, συνεπώς, να προασπιστεί η συνοχή των λαών της Ευρώπης. Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να ερµηνεύσουν αντικειµενικά τις νέες πολιτικές τάσεις· να αναζητήσουν οδούς ενσωµάτωσης τους στην ευρωπαϊκή κανονικότητα. Προϋπόθεση είναι να ξεπεραστούν οι πνευµατικές αγκυλώσεις και οι ιδεολογικές προκαταλήψεις τις οποίες µας κληροδότησε η λήγουσα εποχή. Ο οικονοµισµός και η διαχειριστική λογική πρέπει να αµβλυνθούν, ελευθερώνοντας επικοινωνιακό χώρο στο συναίσθηµα, στα σύµβολα, στα συστήµατα πνευµατικής πλαισίωσης των πληθυσµών, ανεξαρτήτως οικονοµικού και πνευµατικού επιπέδου ή γεωγραφικής κατανοµής. Αν ερµηνευθεί η σηµερινή πολιτική κρίση µε οικονοµιστικά κριτήρια· αν θεωρηθεί ότι θα ξεπεραστεί µε κάποιες οικονοµικές παροχές, θα διαπραχθούν τα ίδια ζωτικά λάθη. Το ζητούµενο είναι η αναστήλωση των συµβόλων ̇ δηλαδή η µετάβαση από τη διαχείριση στην πολιτική.
* O Γιώργος Πρεβελάκης είναι Οµότιµος Καθηγητής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris 1) και Distinguished Visiting Professor, Hellenic American University