Γιατί δεν γίνονται εκλογές στην Λιβύη και ποιες οι επιπτώσεις για την Ελλάδα

Το περιστατικό της άρνησης του κ. Δένδια να συναντηθεί στο αεροδρόμιο της Τρίπολης με την υπουργό εξωτερικών της αναγνωρισμένης από τον Ο.Η.Ε. (προσωρινής όμως), κυβέρνησης της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη, δεν ήταν το μοναδικό που υποδηλώνει ότι η κυβέρνηση αυτή έχει χάσει την νομιμοποίηση της εφόσον δεν κατάφερε να διεξαγάγει τις ορισθείσες για τις 24/12/21 εκλογές, αλλά ούτε και μέχρι τώρα, ύστερα από ένα σχεδόν χρόνο.

Ανάλογο περιστατικό σημειώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στη σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου (ArabLeague) όταν ο Αιγύπτιος υπουργός εξωτερικών αποχώρησε, αφού διαπίστωσε ότι συμμετείχε στη σύνοδο η υπουργός εξωτερικών της Λιβύης.
Όπως θα διαφανεί από την πιο κάτω ανάλυση, ιδίως σε χώρες όπως η Λιβύη, (χαρακτηρισμένη και σαν «failedstate»-αποτυχημένο κράτος) παρά τις πολυσέλιδες, βαρύγδουπες, πολιτικές διακηρύξεις/συμφωνίες, τις εκδηλώσεις αγαθών προθέσεων, τις δαιδαλώδεις διαπραγματεύσεις τις συνεχείς προσπάθειες του ΟΗΕ, αυτό που μετράει τελικά και υπερισχύει στην ρεαλιστική πολιτική πραγματικότητα (realpolitik) είναι η κατανομή του πλούτου/οικονομικών συμφερόντων και η ισχύς των όπλων. 

Σύντομο ιστορικό:

Το 2011 μετά από Νατοϊκό βομβαρδισμό και εσωτερική εξέγερση, αποκαθηλώνεται και σκοτώνεται ο δικτάτορας Καντάφι.
Τον Ιούνιο του 2014 διεξάγονται εκλογές με συμμετοχή (λόγω των αντίξοων συνθηκών) μόλις του 18% των ψηφοφόρων! Στην σύμβαση των τότε σημαντικότερων θεσμικών κέντρων επιρροής (Εθνικού Γενικού Συμβουλίου GNC, και του εκλεγμένου κοινοβουλίουHoR)της 17/12/15 («Συμφωνία Skhirat») ορίζονται κάποιες στοιχειώδεις στην ουσία συνταγματικές διατάξεις. Ορίζεται το 9μελές τότε «Προεδρικό Συμβούλιο» ως ανώτατη διοικητική και στρατιωτική αρχή. Το κοινοβούλιο HoR σαν νομοθετική αρχή. Το «Ανώτερο Συμβούλιο του Κράτους» να γνωμοδοτεί δεσμευτικά. Επίσης η «Κυβέρνηση Κοινής Αποδοχής» GNA (GovernmentofGeneralAccord). Τόσο η σύμβαση όσο και η κυβέρνηση GNAαναγνωρίζεται από τον ΟΗΕμε πρώτο πρωθυπουργό αυτής τον γνωστό μας ΣάραζΜάρτιος 2016.
Το 2014 όμως παρά τις εκλογές και την «Συμφωνία Skhirat»ξεκινάει εξαετής εμφύλιος με χωρισμό σε δύο στρατόπεδα και αντίστοιχες εδαφικές περιοχές επιρροής. Με έδρα την Τρίπολη στην δυτική περιοχή η GNA και αντίπαλο στην Ανατολική περιοχή τον LNAΕθνικό Απελευθερωτικό Στρατό υπό τον στρατηγό Χαφτάρ (Hifter). Εκεί εδρεύει και το εκλεγέν Λιβυκό κοινοβούλιο.
Τον Απρίλιο του 2019ο Χαφτάρ ξεκινάει εκστρατεία κατάληψης της Τρίπολης καιστα τέλη  Δεκεμβρίου 2019 προελαύνει ασυγκράτητος, με αποκορύφωμα την κατάληψη της πόλεως της Σύρτης στις 6/1/2020. Η κα Μέρκελ συγκαλεί έκτακτη σύνοδο την19/1/20 στο Βερολίνο που αποφασίζει, ερήμην όμως των εμπλεκομένων (!) την παύση των εχθροπραξιών.

Ο Χαφτάρ τελικά αποκρούεται από τους Ισλαμιστές μισθοφόρους τηςκυβερνήσεως GNAκαι τους μισθοφόρους και Τούρκους στρατιωτικούς που είχε στείλει η Τουρκία.

Έτσι στις 23 Οκτωβρίου του 2020 η «Κοινή Λιβυκή Στρατιωτική Επιτροπή» των 5+5 που αντιπροσωπεύει τους πιο πάνω LNAκαιGNA συναποφασίζουν μια «διαρκή συμφωνία ανακωχής σε όλες τις περιοχές της Λιβύης». Η συμφωνία απαιτούσε όλοιοι αλλοδαποί μαχητές να εγκαταλείψουν τη Λιβύη μέσα σε τρεις μήνες.
Τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2021, μετά από διαβουλεύσεις και αποφάσεις του 75μελούς Λιβυκού forum πολιτικού διαλόγου στην Γενεύη (LPDF), σχηματίσθηκε υπό την αιγίδα τουOHEη νυν προσωρινή κυβέρνηση  υπό τονAbdulhamidAl-Dbeibah (Αλ-Ντιμπέϊμπα), έγινε οορισμός του M.Y.Menphis (Μένφις)ως προέδρου (του 3μελούς τώρα «Προεδρικού Συμβουλίου) με σκοπό να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 2021.

Με τις εκλογές να μην διεξάγονται όπως είχαν οριστεί, το εκλεγμένο κοινοβούλιο HoR με έδρα το Tobruk στην Ανατολή τον Φεβρουάριο 2022απονομιμοποιεί την κυβέρνηση της Τρίπολης και ορίζει δική του υπό τον FathiBashaga(Μπασάγκα) ως πρωθυπουργό.
Να σημειωθεί βέβαια, ότι και η θητεία του νόμιμα εκλεγμένου κοινοβουλίου έχει λήξει ήδη από ετών.

Αδυναμία συμφωνίας για συνταγματικές και περί εκλογών διατάξεις:

Φαινομενικά και επίσημα, η αδυναμία διεξαγωγής των εκλογών οφείλεται στις διαφωνίες του «Ανωτάτου Συμβουλίου του Κράτους» της Τρίπολης υπό τον πρόεδρο τουMishri και του «κοινοβουλίου» του Τόμπρουκ  υπό τον AguilaSaleh σχετικά με τις διατάξεις ενός Συντάγματος, τους κανόνες των εκλογών, την κατανομή του πλούτου στις περιφέρειες και την σύσταση μιας μεταβατικής κυβέρνησης για διεξαγωγή των εκλογών.

Κάποια πρόοδος που είχε επιτευχθεί κατά την συνάντηση των δύο στη Γενεύη στις 28-29 Ιουνίου 2022 με πρωτοβουλία του ΟΗΕ, δεν είχε συνέχεια.

Σαφώς θα υπάρχει παράλληλα η ανησυχία, για το αδιάβλητο των εκλογών όταν υπάρχουν στη Λιβύη στρατιωτικές δυνάμεις αντικρουόμενων πλευρών. Στην Τρίπολη οι Τούρκοι στρατιώτες και οι Σύριοι μισθοφόροι της Τουρκίας καθώς και μισθοφόροι της προσωρινής κυβέρνησης. Στην ανατολική περιοχή οι δυνάμεις του Χαφτάρ και των φυλάρχων με τους Ρώσους μισθοφόρους της Wagner. Όταν όλοι αυτοί θα μπορούσαν να επηρεάσουν την μέλλουσα μεταβατική κυβέρνηση που θα διεξαγάγει τις εκλογές και με άλλους τρόπους να νοθεύσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.

Οι αποφάσεις του ΟΗΕ και της συνόδου του Βερολίνου για αποχώρηση και παύση ενίσχυσης των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στη Λιβύη, ποσώς δεν έχουν υλοποιηθεί, όπως διαπιστώνει η έκθεση του παρατηρητή του ΟΗΕ της 15/11/22.

Το σημαντικότερο ρόλο θα παίξει και η απόφαση για τα προσόντα των υποψηφίων προέδρων. Το Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους στην Τρίπολη της Λιβύης στις 3/11/22 αποφάσισε να αποκλείσει από υποψηφίους για την προεδρία όλους τους στρατιωτικούς και τους πολίτες με διπλή ιθαγένεια. Αυτό, στοχοποιημένα θα απέκλειε τον στρατηγό Χαφτάρ που έχει και Αμερικανική υπηκοότητα. (Μάλιστα αυτή η απόφαση αντιβαίνει στην συμφωνία του Οκτωβρίου 2021 μεταξύ των πιο πάνω AlMishriτου Α.Σ.Κ και Ag.Saleh του κοινοβουλίου του Τόμπρουκ, για «ενοποίηση του εκτελεστικού δυναμικού της χώρας».)

Ενώ η ύπαρξη νοσταλγών του Καντάφι με υποστήριξη του υιού του Saif περιπλέκει τα πράγματα.
Στην έκθεσή της, της 22/7/22 η εκπρόσωπος του ΟΗΕ διαπιστώνει το τέλμα στις διαπραγματεύσεις της Λιβύης μεταξύ ανατολής και δύσης, τις συγκρούσεις γύρω από την Τρίπολη, την οικτρή οικονομική κατάσταση των πολιτών, επιδεινούμενη από την πολιτικοποίηση της εθνικής εταιρίας πετρελαίου N.O.C. και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η διαιώνιση της κατάστασης, ευνοεί τους θεσμικούς παράγοντες:

Σύμφωνα με ειδικούς αναλυτές, η διαιώνιση της κατάστασης αυτής ευνοεί τα συμφέροντα των Λιβυκών «θεσμικών παικτών» αλλά και κάποιων χωρών όπως φέρονται να είναι η Τουρκία, Ρωσία, Ιταλίας, Γαλλία, Αίγυπτος κ.α.
Αποβαίνει όμως σε βάρος του Λιβυκού λαού όταν το 30% τουλάχιστον της δυνατότητας άντλησης πετρελαίου με αυτή την κατάσταση παραμένει ανεκμετάλλευτο, με ζημιά δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για τις δύο πλευρές η διαφθορά με την παράνομη, λαθραία πώληση σημαντικού μέρους του εξορυσσόμενου πετρελαίου συντείνει σε αυτό.

Χαρακτηριστική για αυτό το θέμα είναι η δημοσίευση αυτό το Νοέμβριο 2022 ενημέρωσης της κυρίας StefanieWilliams (πρώην ειδικής απεσταλμένης του ΟΗΕ για την Λιβύη το 2021) η οποία αναφερόμενη στο κοινοβούλιο του Τόμπρουκ (HoR) και στο Α.Σ.Κ. της Τρίπολης, έγραψε ότι καμία από αυτές τις θεσμικές οντότητες (αλλά και τους εν γένει  διοικούντες) δεν θέλουν την διεξαγωγή εκλογών. Γιατί αυτό «θα τους στερούσε τις θέσεις που κατέχουν, την πρόσβαση σε παχυλούς μισθούς , στα προνόμια και λοιπούς καρπούς της εξουσίας». Περιέγραψε μάλιστα, ότι σε μια συνάντηση της τον Δεκέμβριο 2021 με ένα υψηλό στέλεχος, (μέλος κάποιου των δύο ως άνω οντοτήτων) της παραπονέθηκε για την εμμονή της «να συζητά για εκλογές». Της επεσήμανε μάλιστα «χωρίς ίχνος ειρωνείας ή ντροπής» (όπως γράφει αυτή) «ότι το Λιβανέζικο κοινοβούλιο έμεινε από το 1972 έως το 1992, είκοσι χρόνια χωρίς εκλογές». Συνεπώς την ρώτησε «γιατί στη Λιβύη δεν θα μπορούσε να γίνει το ίδιο;»

Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα πιο πάνω και η παρανοϊκή πολιτική κατάσταση στη Λιβύη πρέπει να αναφερθούν τα εξής δεδομένα που ίσχυαν ήδη και το 2020 επί κυβερνήσεως Σάραζ:

Η παρανοϊκή διαχείριση των πόρων του πετρελαίου:

Η Λιβύη κατέχει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου σε όλη την Αφρική.
Η τρέχουσα παραγωγή ανερχόταν σε 1,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Τα μεγαλύτερα αποθέματα της ευρίσκονται στην επαρχία της Σύρτης (13ης πλουσιότερης σε πετρέλαιο επαρχίας στον κόσμο).
Οι άδειες για γεωτρήσεις/ λειτουργία πετρελαιοπηγών και οι συμβάσεις μεταξύ της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης (NOC. Nationaloilcompany) και των πετρελαϊκών εταιριών, εξαρτώνται από την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA, GovernmentofNationalAccord).

Οι δε συμβάσεις για τέτοιους σκοπούς γίνονται μόνο με τηνNOC. Την μόνη αναγνωρισμένη από τον OHE εταιρία για τη σύναψη τέτοιων συμβάσεων.HNOCαν και εδρεύει στην περιοχή της Τρίπολης, δίνει σημαντικό μερίδιο από τα έσοδα του πετρελαίου στην άλλη κυβέρνηση στο Τόμπρουκ που ελέγχεται από τον Χαφτάρ και τον Εθνικό Λιβυκό στρατό (LNALibyanNationalArmy). Αυτό γιατί το 80% των πετρελαιοπηγών βρίσκονται σε εδάφη που ελέγχει ο LNA , είτε απευθείας είτε μέσω τοπικών φυλάρχων συμμάχων του Χαφτάρ. Και ας πληρώνονται οι μαχητές του Χαφτάρ από αυτά τα χρήματα για να πολεμούν την GNA!

Αυτά βέβαια δεν έχουν εμποδίσει (όπως έχει καταγγελθεί από τηνNOC) το Τόμπρουκ να πουλάει παράλληλα λαθραία πετρέλαιο, ούτε την GNA μέσω των κρατικών οργανισμών που εμπλέκονται στην διακίνηση, πώληση του πετρελαίου και την είσπραξη των πόρων των πωλήσεων, από λαθροχειρίες και εν γένει διαφθορά, που εκτιμώνται στο ένα τρίτο της παραγωγής. (Σύμφωνα με το thinktankChathamHouse). Έτσι ώστε να εξαφανίζονται λαθραία, σημαντικά ποσά από τις πωλήσεις. Ή να χρησιμοποιούνται από τοGNA για να πληρώνει τους παραστρατιωτικούς μισθοφόρους, και οι οποίοι ουσιαστικά τον ελέγχουν.

Πιθανή η συνέχιση του εμφυλίου:

Με αυτά και μ’αυτά, καραδοκεί το ενδεχόμενο να ξεσπάσει πάλι ο εμφύλιος πόλεμος, κάτι για το οποίο απείλησε ο στρατηγός Χαφτάρ στην ομιλία του την 17/10/22.
Μίλησε για «την αποφασιστική μάχη για την σωτηρία της Λιβύης» και δύο εβδομάδες αργότερα είπε ότι πρέπει «να διεξαγάγουμε ένα αποφασιστικό πόλεμο για να απελευθερώσουμε την χώρα από τους ξένους στρατιωτικούς και μισθοφόρους». Υπονοώντας την Τουρκία χωρίς να την κατονομάσει.
Ως προελέχθη η Τουρκία έχει παρουσία στη Λιβύη σε τουλάχιστον τρεις βάσεις συμπεριλαμβανομένης μιας ναυτικής, με μισθοφόρους από την Συρία και Τούρκους στρατιωτικούς. Ενώ οι Ρώσοι μισθοφόροι της Wagner (υποστηρικτές του Χαφτάρ) ευρίσκονται νότια της Σύρτης όχι μακριά από σημαντικές πετρελαιοπηγές.
Εχθροπραξίες ήδη σημειώθηκαν τον περασμένο Ιούλιο, αλλά κυρίως τον Αύγουστο 2022 όταν τα αντίπαλα μέρη συγκρούστηκαν στην σοβαρότερη μάχη των τελευταίων ετών στην περιοχή της Τρίπολης με τον Bashagaνα αποπειράται να εισχωρήσει στην Τρίπολη. Η εξ’ Ανατολής όμως μαχητές αποκρούστηκαν και οπισθοχώρησαν.
Κατά τις πρόσφατες ΤουρκοΛιβυκές συμφωνίες (του Σεπτεμβρίου/Οκτωβρίου 2022) για την θέση σε εφαρμογή του λεγόμενου παράνομου/ άκυρου «Τουρκολιβυκού μνημονίου» (για τις ΑΟΖ) και του συνοδευτικού συμφώνου αμυντικής υποστήριξης του 2019, ο προσωρινός πρωθυπουργός Abd.Dbeibah με χαρτοφυλάκιο και υπουργού άμυνας, επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη και υπέγραψε διπλή αμυντική συμφωνία με τον Τούρκο υπουργό άμυνας που περιελάμβανε την προμήθεια 70 drones και άλλο πολεμικό υλικό. Σχετικό ρεπορτάζ σχολίαζε ότι «αν όχι για να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο πολέμου γιατί να τα αγόρασε;»

Κίνδυνος διχοτόμησης της Λιβύης:

Στις 28/10/22 παρατάθηκε για ένα ακόμα χρόνο η εποπτεία τουOHE για την Λιβύη με τον διορισμό νέου αντιπροσώπουoυ του Γ.Γρ.του ΟΗΕ του AbdulayeBathily, ο οποίος στην έκθεση του της 15/10/22 επισημαίνει την διαπίστωση ότι «κάποιοι θεσμικοί παίκτες» εμποδίζουν την πρόοδο για εκλογές, τώρα μάλιστα που οδεύουμε στην επέτειο της 24/10/21 ημερομηνίας ορισμού των εκλογών. Εκφράζει δε την άποψη ότι η παράταση αυτής της περιόδου θα καταστήσει τη Λιβύη ακόμα πιο ευάλωτη και ότι ενέχει τον κίνδυνο της διάσπασης της σε δύο κράτη.

Συμπέρασμα: Η Ελληνική κυβέρνηση με ορθό σκεπτικό και σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου αναμένει να συνδιαλλαγεί με την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές. Η πιο πάνω όμως αποτελμάτωση των διαδικασιών και ο κίνδυνος επανέναρξης του εμφυλίου θα παρατείνει την defacto ισχύ του ΤουρκοΛιβυκού συμφώνου και την επιρροή της Τουρκίας στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης.
Μάλιστα με τηνπιθανή διχοτόμηση της Λιβύης να καραδοκεί. 
Συνεπώς φρονούμε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζει και ένα planB για τα πιο πάνω ενδεχόμενα.

Λάμπρος Ροϊλός, συντ. δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής.
 

Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις