Το ευρωπαϊκό μοντέλο τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2020 που η τιμή του φυσικού αερίου ήταν στα 10 με 15 ευρώ η θερμική μεγαβατώρα, υποτετραπλάσιες των σημερινών τιμών, ενώ αντίθετα το κόστος παραγωγής ρεύματος από ΑΠΕ ήταν υψηλότερο από αυτό που προερχόταν από θερμικές μονάδες αερίου, αλλά ακόμα και από υδροηλεκτρικά. 

Έτσι λοιπόν όταν διαμορφώνονταν η οριακή τιμή του συστήματος από όλες τις τεχνολογίες, αφού λαμβάνονταν υπόψιν η φθηνή τεχνολογία (φυσικό αέριο), όλα στην αγορά ενέργειας λειτουργούσαν καλώς και δεν υπήρχαν ούτε ρήτρες αναπροσαρμογής, ούτε ουρανοκατέβατα κέρδη. 

Γράφει ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης

Μόλις ξεκίνησε η ενεργειακή κρίση τον  Αύγουστο του 2021 και κορυφώθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αρχίζει η έκρηξη των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου και ειδικά στο κόμβο της Ολλανδίας, σε επίπεδα έως και είκοσι φορές πάνω σε σχέση με αυτά που είχαμε πριν το 2021. Τότε αυτομάτως ενεργοποιούνται οι ρήτρες αναπροσαρμογής που προβλεπόταν από αυτό το μοντέλο, καθώς και τα γνωστά ουρανοκατέβατα κέρδη. 

Γιατί όμως στην Ελλάδα το πρόβλημα με την εφαρμογή αυτού του μοντέλου τιμολόγησης είναι πιο έντονο σε σχέση με την Δυτική και Βόρεια Ευρώπη. Περιεκτικά αναφέρονται παρακάτω οι πιο σημαντικοί λόγοι που το target model είναι προβληματικό για την χώρα μας: 

• Αποζημιώνει όλους τους παραγωγούς με βάση την τιμή του αερίου, που τυγχάνει από το 2021 και μετά, να είναι το ακριβότερο καύσιμο μετά  τον λιγνίτη. Μεταβλητό κόστος παραγωγής ρεύματος από αέριο από 120ευρώ η μεγαβατώρα έως 130 ευρώ. Ενώ η μέση τιμή παραγωγής από ΑΠΕ δεν ξεπερνάει τα 80-90 ευρώ η μεγαβατώρα.

• Όλη η δική μας ενέργεια, σχεδόν στο 90% περνάει από το Χρηματιστήριο Ενέργειας, που σημαίνει είναι εκτεθειμένη στα χρηματιστηριακά κερδοσκοπικά παιχνίδια,  ενώ αν το μεγαλύτερο ποσοστό εμπορεύονταν μέσω προθεσμιακών συμβολαίων με κλειδωμένες τιμές για δύο ή τρία χρόνια, δεν θα μας επηρέαζε το target model, αφού οι προμηθευτές θα ‘’χετζάραν’’ μεγάλες ποσότητες ενέργειας σε χαμηλότερες τιμές από αυτές που διαμορφώνονται σήμερα στο χρηματιστήριο.

• Η Οριακή τιμή του συστήματος δεν διαμορφώνεται στη βάση ενός ισχυρού ανταγωνιστικού  ισοζύγιου  διασυνδέσεων, αλλά από ένα φτωχό και ευάλωτο διασυνοριακό ηλεκτρικό δίκτυο σε γεωπολιτικές αναταράξεις που κάθε τρεις και λίγο συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή μας. 

• Στο target model τα φθηνά υδροηλεκτρικά και οι φθηνές ΑΠΕ συμμετέχουν με λιγότερες ποσότητες ενέργειας σε σχέση με αυτές των θερμικών, λόγω στοχαστικότητας και  λόγω έλλειψης αποθηκευτικών συστημάτων (μπαταριών και αντλησιοταμίευσης)  σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη που στο κόστος εξισορρόπησης που διαμορφώνει την τελική τιμή της χονδρικής λαμβάνονται οι ΑΠΕ, τα πυρηνικά, τα υδροηλεκτρικά .

Ποια είναι η λύση; 

Νομίζω ότι είναι μονόδρομος θεσμικές και δομικές αλλαγές στο μοντέλο τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά αρχήν αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα, είναι:  

• Αποδέσμευση της διαμόρφωσης της τιμής εκκαθάρισης του ρεύματος με βάση το φυσικό αέριο (pricing reference), αλλά με βάση τις φθηνότερες τεχνολογίες που κάθε φορά δημιουργούνται. 

• Αποσύνδεση της εμπορίας της ενέργειας κατά 80% από το Χρηματιστήριο Ενέργειας και το ποσοστό αυτό να περνάει μέσα από προθεσμιακά συμβόλαια και κυρίως από πράσινους παραγωγούς που θα μπορούν να απευθυνθούν κατ’  ευθείαν στις ενεργοβόρες επιχειρήσεις, παρακάμπτοντας το Χρηματιστήριο Ενέργειας. Δηλαδή ότι κάνει και η υπόλοιπη Ευρώπη.

• Επίσπευση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων της χώρας μας με την υπόλοιπη Ευρώπη και παράλληλα επενδύσεις σε αναπτυξιακά έργα εκσυγχρονισμού υποδομών μεταφοράς και αποθήκευσης ενέργειας.

Κάντε το όπως οι Ιβηρικές χώρες, και κυρίως με προτεραιότητα η σταδιακή αλλαγή του ενεργειακού μίγματος, ώστε να διεισδύσουν στην ενεργειακή πίτα ηλεκτροπαραγωγής πιο αποδοτικές καθαρές μορφές ενέργειας, όπως τα βιοκαύσιμα, η συμπαραγωγή με γεωθερμικά συστήματα, οι μικροί και ευέλικτοι πυρηνικοί αντιδραστήρες, τα υδροηλεκτρικά με αντλησιοταμίευση και σιγά σιγά το πράσινο υδρογόνο. 

* Ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης είναι Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ και Ενεργειακός Επιθεωρητής και Σύμβουλος Ενέργειας