Η Αμερική όπως και η Ευρώπη, βρίσκονται σε άτυπο και πολυμέτωπο πόλεμο. Γεωπολιτικό, οικονομικό, ιδεολογικό, υγειονομικό και τεχνολογικό. Και ο πόλεμος αυτός έχει ως έπαθλο τη συμμετοχή στην κατανομή της παγκόσμιας εξουσίας, με το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό, αλλά και την ποιοτική υφή του τελευταίου.
Αυτό σημαίνει ότι οι συντελεστές της υπεροχής στο σημερινό περιβάλλον, διαφέρουν αισθητά από αντίστοιχους του παρελθόντος. Και αυτή είναι μια ζωτική διάσταση της σημερινής γεωπολιτικής πραγματικότητας. Στο πλαίσιο της οποίας, η αντιπαράθεση των ισχυρών χωρών αφορά το σύστημα άσκησης της εξουσίας.
Του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Τα δυτικού τύπου κράτη δικαίου, βρίσκονται σε αντιπαράθεση με αυταρχικές εξουσίες, οι οποίες όσο η ψηφιακή εποχή απελευθερώνει την κυκλοφορία ιδεών και γνώσεων με μεγάλη ταχύτητα, τόσο πιο επιθετικά γίνονται τα αυταρχικά συστήματα. Για έναν απλό λόγο. Τρέμουν μπροστά στο ενδεχόμενο της διεθνούς εξάπλωσης ιδεών ελευθερίας, δικαιοσύνης και περισσότερης διαφάνειας. Παρατηρείται έτσι μια σύγκρουση συστημάτων και αντιλήψεων που κάθε άλλο παρά καινούργια είναι.
Από ιστορικής πλευράς, η ιστορία της οικοδόμησης διεθνών τάξεων, είναι αυτή του ισχυρού ανταγωνισμού και όχι της επιθυμητής συνεργασίας. Κατά τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης Μικαέλ Μπέκλε, «...στις καλύτερες περιπτώσεις αυτός ο ανταγωνισμός πήρε τη μορφή ψυχρού πολέμου, με κάθε πλευρά να αγωνίζεται για το πλεονέκτημα και να δοκιμάζει η μια την άλλη με κάθε τρόπο εκτός από την στρατιωτική βία. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο,πριν την ψυχροπολεμική περίοδο, ο ανταγωνισμός τελικά φούντωσε σε πόλεμο με πυρά και τελείωσε με την μια πλευρά να συντρίβει την άλλη. Στην συνέχεια, η νικήτρια τάξη πραγμάτων είχε την εξουσία μέχρι που καταστράφηκε από έναν νέο ανταγωνιστή - ή μέχρι που απλώς κατέρρευσε χωρίς μια εξωτερική απειλή να την κρατήσει ενωμένη.
Σήμερα, ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός υπευθύνων χάραξης πολιτικής και ειδημόνων ζητούν μια νέα συμφωνία δυνάμεων που θα διευθετήσει τα προβλήματα του κόσμου και θα διαιρέσει τον πλανήτη σε σφαίρες επιρροής. Αλλά η ιδέα μιας τάξης που δεν αποκλείει κανέναν, στην οποία δεν κυριαρχεί το όραμα καμίας δύναμης, αποτελεί μια φαντασίωση που μπορεί να υπάρξει μόνο στην φαντασία των ιδεαλιστών της παγκόσμιας διακυβέρνησης και των ακαδημαϊκών θεωρητικών. Υπάρχουν μόνο δύο τάξεις πραγμάτων υπό κατασκευή αυτή την στιγμή - μια υπό την ηγεσία της Κίνας και μια υπό την ηγεσία των ΗΠΑ - και ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μετατρεπεται γρήγορα σε σύγκρουση της απολυταρχίας και της δημοκρατίας, καθώς αμφότερες οι χώρες αυτοπροσδιορίζονται η μια εναντίον της άλλης και προσπαθούν να εμφυσήσουν τους αντίστοιχους συνασπισμούς τους με ιδεολογικό σκοπό.
Η Κίνα τοποθετείται ως ο υπερασπιστής της ιεραρχίας και της παράδοσης του κόσμου ενάντια σε μια παρακμιακή και άτακτη Δύση· οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκαλούν καθυστερημένα μια νέα συμμαχία για να ελέγξουν την κινεζική ισχύ και να κάνουν τον κόσμο ασφαλή για την δημοκρατία....».
Στο πλαίσιο αυτής της βασικής συστημικής σύγκρουσης, υπάρχουν και δυο άλλες δυνάμεις που βρίσκονται στο προσκήνιο και που είναι η Ευρώπη της δημοκρατίας και η Ρωσία ενός νέου τύπου αυταρχισμού.
Η μεν Ευρώπη είναι μια ισχυρή οικονομική, εμπορική και πολιτιστική δύναμη, αλλά στρατιωτικά εξαρτώμενη από τις ΗΠΑ, η δε Ρωσία, την πασιφανή οικονομική και οργανωτική της αδυναμία προσπαθεί να την καλύψει με ενεργειακούς εκβιασμούς και την πυρηνική της ισχύ. Απώτερος στόχος της είναι η ισχυροποίηση της παρουσίας και επιρροής της στην Ευρασία, ώστε να αντισταθμίσει τις όποιες αδυναμίες της στην λυκοφιλία της με την Κίνα.
Μέσα σε αυτό το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον, μια θέση διεκδικεί τα τελευταία τριάντα χρόνια και το Ισλάμ το οποίο απέχει πολύ ακόμα από του να είναι συγκροτημένη δύναμη. Στο χώρο του εξάλλου, είναι πολύ πιθανή σύγκρουση Ιράν – Τουρκίας, με την τελευταία να αναζητεί μια θέση στο υπό εκκόλαψη περιβάλλον.
Ενισχυτικός της Δύσης στις υπό διαμόρφωση σχέσεις ισχύος είναι ο ρόλος χωρών όπως η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νότια Κορέα και το Ισραήλ, με άγνωστο Χ την Ινδία, η οποία για την ώρα παραμένει η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο καθηγητής Μ. Μπέκλε, προβλέπει ότι τα χρόνια που έρχονται και ανεξάρτητα από φαινόμενα όπως αυτό της πανδημίας, θα ενταθούν και οι οικονομικές αντιπαραθέσεις. Ιδιαίτερα δε μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Αμφότερες οι πλευρές θα προσπαθούν να επεκτείνουν τις αντίστοιχες σφαίρες (επιρροής) τους. Άλλες χώρες θα δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να αντισταθμίσουν (το ρίσκο για τα στοιχήματά τους) διατηρώντας δεσμούς με τα δυο μπλοκ.
Αντίθετα, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πιέσουν τους εταίρους τους να διαλέξουν πλευρά, αναγκάζοντάς τους να αναδρομολογήσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες τους και να υιοθετήσουν συλλήβδην το οικοσύστημα τεχνολογιών και προτύπων της τάξης πραγμάτων της μιας πλευράς. Το Διαδίκτυο θα χωριστεί στα δύο. Όταν οι άνθρωποι ταξιδεύουν από την μια τάξη στην άλλη - αν μπορούν καν να λάβουν βίζα - θα εισέρχονται σε μια διαφορετική ψηφιακή σφαίρα. Τα τηλέφωνά τους δεν θα λειτουργούν, ούτε οι αγαπημένοι τους ιστότοποι, οι λογαριασμοί email τους, ή οι πολύτιμες εφαρμογές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο πολιτικός πόλεμος μεταξύ των δύο συστημάτων θα ενταθεί, καθώς έκαστο θα προσπαθεί να υπονομεύσει την εσωτερική νομιμοποίηση και την διεθνή ελκυστικότητα του ανταγωνιστή του. Στις θαλάσσιες οδούς της Ανατολικής Ασίας θα υπάρχει όλο και μεγαλύτερη συμφόρηση από πολεμικά πλοία και οι αντίπαλες δυνάμεις θα βιώνουν συχνές στενές επαφές. Η εποχή της αβεβαιότητας είναι εδώ και κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη.