Του Κώστα Χριστίδη*
Κατά την πρόσφατη παρουσίαση του σχεδίου της ελληνικής Κυβέρνησης, της ‘’γέφυρας ασφαλείας’’ προς τη νέα κανονικότητα, όπως ονομάσθηκε, ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Άκης Σκέρτσος ανέφερε ότι το σχέδιο δεν θέτει το δίλημμα ‘’ή με την υγεία ή με την οικονομία’’, καθόσον ένα ισχυρό εθνικό σύστημα υγείας στηρίζεται σε μίαν εύρωστη οικονομία και, αντιστρόφως, για να υπάρχει οικονομική ανάπτυξη πρέπει να έχουμε καλή υγεία.
Η διαπίστωση είναι ορθή και οδηγεί στην παράθεση ορισμένων συμπληρωματικών σκέψεων. Κατ’ αρχάς, για να υπάρχει το ‘’ευ ζην‘’ – ευημερία ή ευδαιμονία, κατά την αριστοτελική έκφραση – πρέπει να υπάρχει το ‘’ζην’’ (ζωή), το οποίο, συνεπώς, αποτελεί το λογικώς πρότερο.
Επομένως, εάν ετίθετο σκέτο το δίλημμα ‘’ζωή’’ ή οτιδήποτε άλλο, π.χ. ευημερία, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων θα επέλεγε τη ζωή (και, κατ’ επέκταση, την υγεία, η οποία οδηγεί σε μακροημέρευση εντός των ορίων της ανθρώπινης φύσεως).
Τα πράγματα, όμως, είναι πολύ πιο σύνθετα. Κάθε άνθρωπος ‘’οικονομεί’’, τουτέστιν ‘’διαχειρίζεται τα του οίκου του’’. Η οικονομία αποτελεί το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων διά των οποίων κατανέμονται οι πάντοτε σπανίζοντες πόροι μεταξύ διαφόρων επιδιώξεων που ανταγωνίζονται η μία την άλλη.
Η οικονομική δραστηριότητα κάθε ανθρώπου αποβλέπει στην ικανοποίηση προσωπικών αναγκών του (τις οποίες ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα παντός άλλου) έτσι ώστε να βελτιστοποιήσει το επίπεδο της συνολικής ωφέλειάς του (utility).
Οι ανάγκες αυτές ιεραρχούνται και μπορεί σχηματικά να παρασταθούν (σύμφωνα με τη ‘’Θεωρία της Ανθρώπινης Υποκίνησης’’ του A. Maslow), με μία πυραμίδα στη βάση της οποίας βρίσκονται οι βιολογικές ανάγκες (επιβίωση, υγεία, διατροφή, στέγαση, αναπαραγωγή) και ακολουθούν, σε ανώτερο κάθε φορά επίπεδο, οι ανάγκες ασφάλειας, αγάπης και εκτίμησης από τους συνανθρώπους, αυτοπραγμάτωσης, γνωσιακής και αισθητικής καλλιέργειας κ.λπ.
Σαφώς, οι ανθρώπινες ανάγκες δεν είναι απλά χρηματικές αλλά περιλαμβάνουν ευρύτατο φάσμα αξιακών επιλογών, μεταξύ των οποίων και η συμπόνοια για τους άλλους ανθρώπους, όπως τόνιζε ο Adam Smith (αλλά και ο σύγχρονος Έλληνας διανοητής Θ. Τάσιος στο βιβλίο του ‘’Ηθο-Οικονομικά’’).
Είναι σημαντικό ότι μία ανάγκη δεν χρειάζεται να ικανοποιηθεί κατά 100% προκειμένου κάποιος να επιδιώξει την ικανοποίηση μίας ανάγκης ανωτέρου επιπέδου, π.χ. διακινδυνεύει πιθανολογικά την ασφάλειά του για να διακριθεί στο άθλημα της ορειβασίας. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν αντιστροφή αναγκών, π.χ. είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν τη ζωή τους χάριν ενός υψηλού ιδανικού, όπως η εθνική ελευθερία.
Οι παραπάνω ατομικές ιεραρχήσεις και επιλογές υποχωρούν σε περιόδους απρόβλεπτων, σοβαρών κρίσεων, όπως είναι: πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, επιδημίες κ.α.
Στην παρούσα πανδημία του κορωνοϊού, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη μετά τη λήψη δύσκολων περιοριστικών μέτρων προχωρεί ήδη στη σταδιακή άρση τους, βάσει σχεδίου που ενσωματώνει και τις υποδείξεις ειδικών επιστημόνων, έτσι ώστε να επέλθει μία εύλογη ισορροπία μεταξύ του ‘’ζην’’ και του ‘’ευ ζην’’.
* Νομικός – Οικονομολόγος
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
