Γράφεται και ξαναγράφεται πως ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της μεταπολίτευσης είναι η καθιέρωση μιας πολιτικής συντηρητικών αντιλήψεων που μεταμόρφωσε την Ελλάδα σε φάρο νεοφιλελεύθερων επιλογών. Παρά τον εύλογο προβληματισμό που τέτοιες απόψεις καλλιεργούν, οδηγούν κάποιους από εμάς να αναρωτιούνται αν η συζήτηση αφορά την ίδια χώρα.

Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου

Η υποστήριξη νεοφιλελεύθερων απόψεων εκφράσθηκε ελάχιστες φορές στη διάρκεια της μεταπολιτευτικής πορείας της χώρας. Και μάλιστα από θέσεις δραματικών μειοψηφικών. Αυτό που μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση από τα πρώτα χρόνια της πολιτικής μου διαδρομής, προκαλώντας μου μεγάλες απογοητεύσεις, ήταν η σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση του πολιτικού συστήματος με τις τύχες και τις προοπτικές του δημόσιου τομέα. 

Η κοντόφθαλμη αντίληψη της πολιτικής σαν συνδεδεμένης με τις τύχες του κράτους υποδήλωνε μια καχυποψία απέναντι στην θεώρηση των πολιτών σαν ώριμων ενηλίκων. Αντίθετα, η συμπεριφορά των κομμάτων πάντα έδειχνε πως θεωρούσαν τους πολίτες/εκλογείς σαν άβουλα νήπια που είχαν πάντα ανάγκη της προστασίας του δημοσίου για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της ζωής. Έτσι το κέντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος ήταν μόνιμα ο δημόσιος τομέας, οι τύχες των στελεχών του και η μακροημέρευσή του. Πάντα η λύση σε κάθε πρόβλημα ήταν η δημιουργία ενός κρατικού φορέα για να το λύσει. Δίχως την παραμικρή σκέψη πως ίσως αυτό να διαιώνιζε το πρόβλημα αντί να οδηγούσε στην επίλυση του.

Καταργήθηκε ποτέ κάποιος οργανισμός επειδή δεν υπήρχε πλέον το πρόβλημα για το οποίο ιδρύθηκε; Ανακαλύπτονται απλά καινούργιες διαστάσεις προβλημάτων για να δικαιολογούν την συνέχιση της ύπαρξής του. Το δημόσιο είναι συνήθως η αιτία ύπαρξης πολλών προβλημάτων κι όχι μηχανισμός για την επίλυσή τους. Μετά από τόσα χρόνια, η χώρα δυστυχώς εξακολουθεί να πορεύεται κάτω από την σκιά ενός αχαλίνωτου κρατισμού (παροχές, μεγάλες δημόσιες δαπάνες, νέοι κρατικοί φορείς)! Κι εν τούτοις υπήρξαν περίοδοι, ισχυρίζονται κάποιοι, - ακόμα και σημερινοί σχολιαστές εμμένουν συχνά σε τέτοιες απόψεις - πως το πολιτικό σύστημα τράβηξε πορεία νεοφιλελεύθερη, αντιλαική και αντεργατική.

Η εμπειρία μου είναι πως ποτέ σχεδόν δεν υπήρξε στην μεταδικτατορική Ελλάδα κυβέρνηση αποφασισμένη να κινηθεί με βάση τους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς. Ίσως για λίγο η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ούτε ίδια η Νέα Δημοκρατία δεν κράτησε ποτέ επίσημα νεοφιλελεύθερη στάση. 

Μαζί με το ΠΑΣΟΚ και τις διάφορες εκδοχές της Αριστεράς, κατήγγειλε σαν "ανάλγητες" όποιες πολιτικές δεν είχαν σαν στήριγμα τον ανεξέλεγκτο κρατισμό. Έτσι βέβαια εξηγείται και η χρεοκοπία της χώρας, που κατά βάση προήλθε από τις ασυγκράτητες δημόσιες δαπάνες και την ατέρμονη επέκταση του δημόσιου τομέα. 

Η έννοια του νεοφιλελευθερισμού είναι ο περιορισμός της φορολογίας, η σμίκρυνση του δημόσιου τομέα της οικονομίας, μέσω εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων, η εφαρμογή του ελεύθερου ανταγωνισμού στην λειτουργία της οικονομίας και οι δραματικές περικοπές επιδοτήσεων και ευνοιοκρατικών  οικονομικών ενισχύσεων σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες η επιχειρηματικά συμφέροντα, ούτως ώστε η ιδιωτική οικονομία να πάρει τα πάνω της και το κράτος να πάψει να παίζει τον ρόλο αφεντικού που να μπορεί με τις επεμβάσεις του να κάνει άλλους πλούσιους κι άλλους φτωχούς. Για ποιά ακρίβεια θα μιλάγαμε αν ο ανταγωνισμός λειτουργούσε ανεμπόδιστα και οι κυβερνητικές αποφάσεις για εναλλακτικές πηγές ενέργειας δεν προκαλούσαν την αύξηση του ηλεκτρικού ρεύματος και την απαγόρευση χρήσης λιγνίτη και ορυκτών καυσίμων; 

Για ξεκάρφωμα από τις ενοχές τους, που έχουν οδηγήσει σε τραγικές αποτυχίες, πολλοί σχολιαστές φροντίζουν να αποδίδουν στην ελεύθερη αγορά τα αδιέξοδα των δικών τους πολιτικών. Πότε υπήρξε τα τελευταία 50 χρόνια ένας τέτοιο κράτος στην Ελλάδα, ώστε να μπορεί να γίνει κάποια στιγμή λόγος για κυριαρχία του "υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού";