Η παγκόσμια οικονομία έχει μπει σε μια ολισθηρή περίοδο αβεβαιότητας, η οποία δεν θα αφήσει άθικτη καμιά χώρα στον κόσμο και κανένα μικρό, μεγάλο, μεσαίο ή μονομελές νοικοκυριό. Όσοι νομίζουν ότι η διεθνής συγκυρία δεν τους αφορά, πλανώνται πλάνην οικτράν και σίγουρα κάποιοι από αυτούς τίποτε δεν διορθώνουν φορτώνοντας τα βάρη στον... Κούλη. Ο στασιμοπληθωρισμός είναι για καλά εισαγόμενος και όλα τα άλλα είναι παραμύθια για χαχόλους και για… αγανακτισμένους της πλάκας.
Ο έγκριτος αναπληρωτής καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Γιώργος Ατσαλάκης, μας λέει με έμφαση ότι ο στασιμοπληθωρισμός δεν αστειεύεται. Είναι δε μια δυσάρεστη κατάσταση στην οποίαν η οικονομία είτε δεν αναπτύσσεται, είτε έχει ελάχιστο ρυθμό ανάπτυξης ενώ παράλληλα υπάρχει εισαγόμενος κυρίως υψηλός πληθωρισμός. Αυτόν για παράδειγμα που η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει με επιδοτήσεις και διάφορα άλλα «δώρα».
Αν όμως ο πληθωρισμός συνοδευτεί και από ανεργία, τότε το κοκτέιλ είναι εκρηκτικό και στην οικονομική διάλεκτο ονομάζεται στασιμοπληθωρισμός. Έχουμε δηλαδή υψηλό πληθωρισμό χωρίς ανάπτυξη.
Και στο επίπεδο αυτό, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο σύνθετα από τις απλοϊκές ερμηνείες γελωτοποιών της πολιτικής.
Κατά τον κ. Γιώργο Ατσαλάκη, που είναι και σημαντικός σύμβουλος επιχειρήσεων και επενδυτών, «….στην ασυνήθιστη κατάσταση εμφάνισης στασιμοπληθωρισμού, ο πληθωρισμός είναι υψηλός, η οικονομία δυσκολεύεται και η ανεργία αυξάνεται. Στην περίπτωση αυτή το κλασικό μέτρο αύξησης των επιτοκίων για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, δημιουργεί δυσκολότερες συνθήκες στην οικονομία και υψηλότερη ανεργία….».
Κατά κανόνα δε, στασιμοπληθωρισμός δημιουργείται είτε από ελλιπή νομισματική διαχείριση είτε από ξαφνική ανισορροπία της εφοδιαστικής αλυσίδας, λόγω έλλειψης προσφοράς ή λόγω υπερβολικής ζήτησης που δεν καλύπτεται από την υπάρχουσα παραγωγή. Έχουμε έτσι το φαινόμενο αυτό όταν δεν γίνονται παραγωγικές επενδύσεις. Παράλληλα, η ανισορροπία στην εφοδιαστική αλυσίδα προκαλεί προβλήματα κάλυψης στην ζήτηση, αρχικά στην ενέργεια, στη συνέχει στα τρόφιμα, στις μεταφορές και επεκτείνεται σε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες.
Αυτό σημαίνει ότι ο στασιμοπληθωρισμός συνδέεται και με ελλείμματα επιχειρηματικότητας, τα οποία ως γνωστόν στα αναπτυγμένα κράτη δικαίου, προσπαθούν να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν οι εχθροί της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Συνήθως δε οι τελευταίοι εντοπίζονται στους φαιοκόκκινους κύκλους της «προόδου» και άλλα παραμύθια.
Ένας άλλος παράγοντας πληθωρισμού, ιδιαίτερα σοβαρός και επικίνδυνος, είναι η υπερβολική εκτύπωση χρήματος μέσω των κεντρικών τραπεζών. Είναι μια συνήθη πρακτική από την πλευρά των κεντρικών τραπεζών προκειμένου να τονώσουν την ανάπτυξη μίας οικονομίας. Όταν όμως γίνεται κατάχρηση αυτού του εργαλείου ώθησης της ανάπτυξης, καταλήγει να δημιουργεί υψηλό πληθωρισμό. Στις Η.Π.Α. για την χρηματοδότηση του πολέμου με το Βιετνάμ εκτυπώθηκαν τεράστιες ποσότητες χρήματος τη δεκαετία του 1960-1970. Το ίδιο συνέβη και μέχρι το 1972 όπου τυπώθηκαν πολλά χρήματα για να αντιμετωπιστεί η οικονομική στασιμότητα.
Παρόμοιες ανησυχίες υπάρχουν και σήμερα καθώς εξαιτίας της πανδημίας απορρυθμίστηκε μεγάλο μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Επί πλέον, η παραγωγή αδυνατούσε να καλύψει την αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου. Η τεράστια ζήτηση φυσικού αερίου προήλθε εξ αιτίας του ελλιπούς σχεδιασμού στην μετάβαση προς την πράσινη ενέργεια, καθώς οι ποσότητες ενέργειας (λιγνίτης κλπ.) που αποσύρθηκαν δεν καλύφθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος, από τις ανανεώσιμες πηγές αλλά από το φυσικό αέριο. Το αποτέλεσμα ήταν η άνοδος των τιμών στην ενέργεια από το 2021 πολύ πριν την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Επίσης, στην περίοδο της πανδημίας, οι κεντρικές τράπεζες «εκτύπωσαν» πάνω από $ 8 τρις τα οποία σε αντίθεση με το παρελθόν, χρηματοδότησαν τα κρατικά ελλείματα, τα οποία εκτοξεύτηκαν σε αδικαιολόγητα ύψη. Τα χρήματα αυτά όμως εισήλθαν στην πραγματική οικονομία μέσω επιδοτήσεων κλπ., και δημιούργησαν πληθωρισμό ζήτησης σε ευρείας κατανάλωσης αγαθά πολύ πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Επίσης εκτόξευσαν το δημόσιο χρέος των χωρών για πρώτη φορά στο 75% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Όπως υπογραμμίζει ο γνωστός Αμερικανός καθηγητής και οικονομολόγος κ.Νουριέλ Ρουμπίνι, αυτή η βαλκανοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας είναι στασιμοπληθωριστική και συμπίπτει με τη δημογραφική γήρανση, όχι μόνο στις αναπτυγμένες χώρες, αλλά και σε μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα. Επειδή οι νέοι τείνουν να παράγουν και να αποταμιεύουν, ενώ οι ηλικιωμένοι ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις τους, αυτή η τάση είναι κατ’ εξοχήν στασιμοπληθωριστική.
Πέρα όμως από αυτά που προηγούνται, ας σημειωθεί ότι και η κλιματική αλλαγή, επίσης, είναι στασιμοπληθωριστική. Οι ξηρασίες, τα κύματα καύσωνα, οι τυφώνες και άλλες καταστροφές διαταράσσουν όλο και περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα και απειλούν τη σοδειά (με αποτέλεσμα να αυξάνουν τις τιμές των τροφίμων). Ταυτόχρονα, οι απαιτήσεις για απαλλαγή από τις εκπομπές ρύπων οδήγησαν σε ανεπαρκείς επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα πριν οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας φτάσουν στο σημείο που μπορούν να καλύψουν τη διαφορά. Οι σημερινές μεγάλες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας ήταν επομένως αναπόφευκτες.
Έτσι, όπως και στη δεκαετία του 1970, τα επίμονα και επαναλαμβανόμενα σοκ προσφοράς θα συνδυαστούν με χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές για να προκαλέσουν στασιμοπληθωρισμό.
«…..Επιπλέον, οι υψηλοί δείκτες χρέους θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για στασιμοπληθωριστικές κρίσεις χρεών. Κατά τη διάρκεια του “Μεγάλου Στασιμοπληθωρισμού”, και οι δύο συνιστώσες οποιουδήποτε παραδοσιακού χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων - τα μακροπρόθεσμα ομόλογα και οι μετοχές σε Η.Π.Α. και παγκόσμια - θα υποστούν, ενδεχομένως τεράστιες, απώλειες….», επισημαίνει ο Ν.Ρουμπίνι, ο οποίος μέχρι σήμερα σπανίως έχει διαψευστεί στις προβλέψεις του.