Η διαρκής επιτυχία των επιχειρήσεων, των οργανισμών αλλά και των κοινωνιών, εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την αποτελεσματική ηγεσία και το αποτελεσματικό μάνατζμεντ.
Αυτό προϋποθέτει ότι τα στελέχη σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα πρέπει να λειτουργούν ταυτόχρονα ως μάνατζερ και ηγέτες ώστε να ανταποκρίνονται στην αποστολή τους που είναι η διαχρονική επίτευξη αποτελεσμάτων για το κοινό καλό με την έννοια του Αριστοτέλη.
Μέχρι τώρα στην παγκόσμια βιβλιογραφία έχουν αναλυθεί οι ηγετικοί ρόλοι, οι ηγετικές συμπεριφορές και ικανότητες καθώς και τα ηγετικά χαρακτηριστικά. Όμως, όλα αυτά αν και απαραίτητα, δεν είναι επαρκή για την ανάπτυξη ηγετικών στελεχών, ικανών να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των ταραγμένων καιρών, όπως η αβεβαιότητα, η πολυπλοκότητα, η δι-αφορετικότητα, οι συνεχείς και ριζικές αλλαγές, οι αμφισημίες και οι ασάφειες, οι αντιφάσεις και τα παράδοξα.
Στην εποχή που ζούμε (και πολύ περισσότερο στο μέλλον), η ηγεσία δεν είναι ήρεμο ταξίδι αλλά μια οδύσσεια. Συνεπώς, ο αποτελεσματικός ηγέτης χρειάζεται εκτός όλων των άλλων, να είναι πολύτροπος και πολυμήχανος όπως και ο Οδυσσέας.
Συγκεκριμένα, πολυτροπία είναι η ικανότητα του ηγέτη να ασκεί πολλούς και διαφορετικούς ρόλους, να διαθέτει και να χρησιμοποιεί διαφορετικούς τρόπους σκέψης και να μπορεί να συμπεριφέρεται με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με τις συνθήκες, τις περιστάσεις, τους ανθρώπους και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει.
Πιο συγκεκριμένα, ο πολύτροπος ηγέτης συντίθεται από τρεις θεμελιώδεις διαστάσεις: αμφιδέξιος (ambidextrous), πολυτεχνίτης (versatile, multi tasks) και πολυμήχανος (resourceful).
Η έννοια της αμφιδεξιότητας (ambidexterity) προέρχεται από τα παιδιά που γεννιούνται με την ικανότητα να γράφουν καλά και με τα δύο χέρια. Μεταφορικά λοιπόν, ο αμφιδέξιος ηγέτης μπορεί:
Πρώτον, να ασκεί, να χρησιμοποιεί και να αξιοποιεί το ίδιο αποτελεσματικά και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου δηλαδή, τη διαισθητική και την ορθολογική σκέψη ανάλογα με τις συνθήκες, τα προβλήματα και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει.
Δεύτερον, να ασκεί πολλούς και διαφορετικούς ρόλους όπως η έμπνευση, η ενθάρρυνση, η παρακίνηση, η καθοδήγηση των ανθρώπων, η ανάπτυξη της ομάδας, η προσωπική του ανάπτυξη, η διαμόρφωση στρατηγικής, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση αλλαγών, ο προγραμματισμός, η στοχοθεσία, η θέση καθηκόντων, ο έλεγχος, η οργάνωση και ο συντονισμός.
Τρίτον, να επιλέγει και να εφαρμόζει διαφορετικά στυλ ηγεσίας όπως το αυταρχικό, το συμβουλευτικό ή το συμμετοχικό - δημοκρατικό ανάλογα με τις συνθήκες, το έργο που έχει να υλοποιήσει και την ωριμότητα των συνεργατών του.
Τέταρτον, να επικοινωνεί ανάλογα με τον χαρακτήρα του κάθε συνεργάτη του και να χρησιμοποιεί το ίδιο αποτελεσματικά και ταυτόχρονα με ήθος, με πάθος και με λόγο για να πείθει.
Πέμπτον, να «κερδίζει το σήμερα», δηλαδή, να υλοποιεί το έργο ποιοτικά και αποδοτικά ώστε να επιτυγχάνει συγκεκριμένους στόχους και ταυτόχρονα να «χτίζει το μέλλον», δηλαδή, να εξασφαλίζει την σταθερότητα και την αλλαγή.
Η δεύτερη διάσταση του πολύτροπου ηγέτη, πολυτεχνίτης (versatile), σημαίνει ότι διαθέτει ποικιλία επαγγελματικών δεξιοτήτων, όπως για παράδειγμα, να μπορεί να διαχειρίζεται οικονομικά, εμπορικά, τεχνολογικά, ψυχολογικά και ανθρώπινα ζητήματα.
Η τρίτη διάσταση είναι η «πολυμηχανία» - (resourcefulness). Αυτή αφορά στο μυαλό και στη σκέψη του ηγέτη. Είναι η ικανότητα να ανακαλύπτει και να χρησιμοποιεί έξυπνους και διαφορετικούς τρόπους για να αντιμετωπίζει τις οποιεσδήποτε δυσκολίες και περιορισμούς ώστε να επιτυγχάνει τους στόχους.
H ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ «ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΑΣ»
Η ικανότητα της «πολυτροπίας» και οι τρεις αυτές διαστάσεις της ουσιαστικά αποτελούν μια μετα-ικανότητα που προσδιορίζει την ανάπτυξη άλλων ικανοτήτων, όπως, η προσαρμοστικότητα, η ευελιξία, η ευλυγισία, η αποφασιστικότητα, η προδράση (proactiveness) και ο αυτοσχεδιασμός, που απαιτούν οχ προκλήσεις των ταραγμένων καιρών που προαναφέρθηκαν.
Η Πολυτροπία, όπως και όλες οι ηγετικές ικανότητες, αναπτύσσεται μέσω της εκπαίδευσης και κυρίως της άσκησης και προϋποθέτει την ανάπτυξη βασικών ηγετικών χαρακτηριστικών όπως η γενναιότητα, το θάρρος, η επαγρύπνηση, η συστημική σκέψη, η δημιουργική σκέψη, ο αυτοέλεγχος και η αυτοκυριαρχία, η ετοιμότητα, η επικέντρωση, η προνοητικότητα και η ικανότητα κατανόησης των αιτιών των φαινομένων, των αναδυόμενων τάσεων και των εξελίξεων στο μέλλον. Συνεπώς, όλα αυτά μπορούν να αποτελούν στόχους των εργαστηριακών σεμιναρίων για την ανάπτυξη των στελεχών και των MBA.
* Ο Δημήτρης Μπουραντας Πρύτανης και Διευθυντής του Executive MBA, New York College