Προσοδοθηρία και πληθωρισμός

Οι αριθμοί είναι περίεργοι αλλά προφανώς καταγράφουν μια πραγματικότητα. Τα τελευταία 35 χρόνια και κυρίως με την είσοδο του πλανήτη στον 21ο αιώνα, οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ χαμηλής εργασίας και ανώτατων στελεχών επιχειρήσεων, από 1 προς 24 που ήταν το 1988, τη χρονιά που πέρασε έφτασαν στη ζώνη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ) το 1 προς 420!!! 

Πιο αναλυτικά, χαμηλότερα αμοιβόμενος εργαζόμενος  σε μια επιχείρηση 200 ατόμων, κατά μέσο όρο, στον ΟΟΣΑ, έχει μισθό 400 φορές πιο χαμηλό από τον διευθύνοντα σύμβουλο και πρόεδρο της εταιρείας.

Και αυτό συμβαίνει όχι γιατί την περίοδο που αναφέρουμε αυξήθηκαν τα κέρδη της εταιρείας, αλλά γιατί εκτινάχθηκαν στα ύψη τα εισοδήματα των στελεχών από προσόδους, δηλαδή από κινητές αξίες όπως οι μετοχές, τα ομόλογα, τα αμοιβαία κεφάλαια και τα ακίνητα.  

Ας αφήσουμε κατά μέρος όμως τις εταιρείες στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και ας έλθουμε στο ελληνικό Κοινοβούλιο.

Με βάση τις δηλώσεις «πόθεν έσχες» των 321 Ελλήνων Βουλευτών και ευρωβουλευτών, για τη χρήση του 2020, συνολικά οι εκπρόσωποι του έθνους, εκείνη τη χρονιά εισέπραξαν καθαρά 29 εκατομμύρια ευρώ από την εργασία τους και σχεδόν άλλα τόσα από αποδόσεις περιουσιακών στοιχείων και επενδύσεων.

Σημειώνουμε ότι η ακίνητη περιουσία των 321 Ελλήνων εκπροσώπων του έθνους εκτιμάται στα 350 εκατομ. ευρώ, με τραπεζικές καταθέσεις γύρω στα 46 εκατομ. ευρώ. 

Για την ιστορία σημειώνουμε ότι 20 βουλευτές και ευρωβουλευτές είναι συνολικά ιδιοκτήτες 386 διαμερισμάτων και έχουν καταθέσεις 17 εκατομ. ευρώ.

Επανερχόμενος όμως στον κόσμο των επιχειρήσεων, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι κατά μέσο όρο στις εταιρείες και ομίλους που απασχολούν πάνω από 300 άτομα  το 60% της κερδοφορίας τους προκύπτει από τις αποδόσεις των περιουσιακών τους στοιχείων και όχι από την παραγωγική τους δραστηριότητα.
Αυτό σημαίνει ότι μεταβάλλεται πλήρως και η με μαρξιστικούς όρους συσσώρευση κεφαλαίου, στην οποίαν η εργασία και η εξ αυτής παραγωγή μειώνονται. Και αυτό εύκολα διαπιστώνεται αν αναλύσει κανείς ισολογισμούς μεγάλων επιχειρήσεων.

Η μεταβολή αυτή όμως, έχει τεράστιο οικονομικό βάρος και ισχυρές κοινωνικές παρενέργειες. Όπως ανέφεραν σε άρθρα στους «Φαϊνάσιαλ Τάιμς», ο Jason Furman του Χάρβαρντ και ο Peter Orszag της τράπεζας Lazard Freres , «από το 1948 έως το 1973, το πραγματικό διάμεσο εισόδημα των νοικοκυριών στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκε κατά 3% ετησίως. Με αυτό το ποσοστό (...) υπήρχε 96% πιθανότητα ένα παιδί να έχει υψηλότερο εισόδημα από τους γονείς του, όταν θα έμπαινε στην αγορά. Από το 1973,όμως τo πραγματικό εισόδημα του διάμεσου νοικοκυριού αυξήθηκε μόνο κατά 0,4% ετησίως (...) Ως αποτέλεσμα, το 28% των παιδιών έχουν εισόδημα χαμηλότερο από αυτό των γονιών τους».

Γιατί λοιπόν η οικονομική δραστηριότητα αφ’ εαυτή δεν αποδίδει τα αναμενόμενα αποτελέσματα; Η απάντηση βρίσκεται στην εντυπωσιακή άνοδο τα τελευταία χρόνια του απακαλούμενου «καπιταλισμού της προσόδου» (rentier capitalism). 

Και στην περίπτωση αυτή, ο όρος «πρόσοδος» (το ενοίκιο μιας κατοικίας π.χ.) σημαίνει δημιουργία κερδών, που είναι πρόσθετα σε αυτά που απαιτούνται για να προκληθεί η επιθυμητή προσφορά αγαθών, υπηρεσιών, γης ή εργασίας. Ο καπιταλισμός της προσόδου είναι μια οικονομία στην οποία η αγορά και η πολιτική εξουσία επιτρέπουν σε προνομιούχα άτομα και εταιρείες να αποσπούν ένα μεγάλο μέρος αυτής της προσόδου από όλα τα άλλα άτομα.

Αυτό δεν εξηγεί όλες τις πτυχές των εξελίξεων. Ο Robert Gordon, καθηγητής κοινωνικών επιστημών στο Northwestern University, υποστηρίζει ότι η θεμελιώδης καινοτομία επιβραδύνθηκε μετά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Η τεχνολογία έχει επίσης δημιουργήσει μεγαλύτερη εξάρτηση από εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης και αύξησε τον σχετικό μισθό της, γεγονός που εξηγεί εν μέρει την αύξηση της ανισότητας. 

Αλλά το μερίδιο του πλουσιότερου ι% των Αμερικανών εργαζομένων στο εισόδημα προ φορών εκτινάχθηκε από 11% το 1980 σε 20% το 2014. Αυτό δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα της τεχνολογικής αλλαγής που απαιτεί δεξιότητες.

Είναι και η άμεση συνέπεια σοβαρών διαρθρωτικών μεταβολών στη δομή της αποκαλούμενης «καπιταλιστικής οικονομίας», η οποία όλο και περισσότερο υπάγεται στον έλεγχο συντεχνιακών συμφερόντων και οργανωμένων ομάδων, παρά στους κανόνες ελεύθερου ανταγωνισμού.

Με άλλα λόγια, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο γνωστός Αμερικανός οικονομολόγος Guy Standing, η ελεύθερη οικονομία έχει ήδη γίνει προσοδοθηρική και ως εκ της φύσης της πλέον γεννά ανισότητες. Κατά την άποψή του, η προσοδοθηρία είναι η αναζήτηση προσόδου - και η πρόσοδος εδώ σημαίνει εισόδημα, η απολαβή του οποίου δεν είναι σύστοιχη προς εργασία ή επένδυση. 

Πρακτικά σημαίνει προσπάθεια απόκτησης κάποιου «δώρου» εκ μέρους της πολιτικής εξουσίας, μέσα από κάποια χαριστική διάταξη.

Δεν συνειδητοποιούμε πάντα ότι κάθε αίτημα για «ειδική μεταχείριση» είναι προσοδοθηρικό: έμμεσα, αν όχι άμεσα, αποτελεί απαίτηση να επωμισθεί το σύνολο ένα κόστος το οποίο διαχέεται και συχνά δεν είναι άμεσα ορατό. Σε ένα καθεστώς κυριαρχούμενο από κρατικές επιχορηγήσεις, επιλεκτικές φοροαπαλλαγές και πάσης φύσεως περιοριστικούς κανόνες, ο επιχειρηματίας εύλογα θα επενδύσει χρόνο, χρήμα και ενέργεια αναζητώντας τρόπους με τους οποίους να επηρεάσει τα κέντρα εξουσίας για να αποκτήσει την εύνοιά τους.

Οι προσοδοθηρικές ομάδες συμφερόντων ανταγωνίζονται στην παλαίστρα της πολιτικής και όχι της αγοράς. Η παλαίστρα της πολιτικής είναι η αγορά της εύνοιας. Με τη διαφορά ότι αυτό επιβάλλει ένα τεράστιο κόστος στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, το οποίο κατόπιν μετακυλίεται στους καταναλωτές, πράγμα κοινωνικά άδικο. Επιπλέον, είναι και αντιπαραγωγικό. 

Εκεί που μπορούν να γίνουν πραγματικές επενδύσεις σπαταλιέται χρόνος και προσπάθεια σε προσοδοθηρία. υποβαθμίζεται έτσι η επιχειρηματική επινοητικότητα σε νέες μεθόδους και η δραστηριότητα στην έρευνα, οι οποίες αποτελούν τον δυναμικό άξονα της ανάπτυξης.

Συνεπώς, όπως τονίζει ο γνωστός Γάλλος καθηγητής Οικονομίας στο πολύκροτο βιβλίο του Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα, Τομά Πικεττύ, η προσοδοθηρία πέρα από από μη ορατό στοιχείο πληθωρισμού, είναι τόσο πηγή ανεργίας όσο και αιτία αυξημένων ανισοτήτων. Το δε ερώτημα μας είναι ,η σοσιαλδημοκρατία τι λέει επ’αυτών;

Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις