«Οι σύγχρονοι καιροί μας είναι αναθεωρητικοί και ανατρεπτικοί: από την επισφαλή παγκόσμια οικονομία (η νέα κρίση θα έρθει) και τις πανδημίες (θα συνεχιστούν), μέχρι την γεωπολιτική ισορροπία (θα αλλάξει), την κλιματική αλλαγή (θα επιταχυνθεί) και την σύγκρουση πολιτισμών (που ξεκίνησε ήδη κι ας μην το αποδεχόμαστε)».
Του Αντώνη Κεφαλά
Το αναπάντεχο είναι εδώ. Από εδώ και εμπρός το αναπάντεχο θα είναι ο κανόνας. Οι ανατροπές έχουν ήδη ξεκινήσει.
Η παγκοσμιοποίηση αποδεικνύεται δίκοπο μαχαίρι: αύξηση του πλούτου αλλά και της εισοδηματικής ανισότητας. Γρήγορη μετάδοση πληροφοριών αλλά και ταχύτατη εξάπλωση των ιών. Εκτεταμένη διασύνδεση των οικονομιών αλλά και επανεμφάνιση του οικονομικού εθνικισμού. Μείωση των αποθεμάτων ώστε να αυξάνονται τα κέρδη αλλά και αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα μόλις παρουσιαστεί ένα πρόβλημα.
Παντοδυναμία του διαδικτύου αλλά και κατάχρηση της εξουσίας που δίνει η συγκέντρωση προσωπικών στοιχείων στις εταιρείες-κολοσσούς του κλάδου.
Ο κορωνοϊός θα αλλάξει την μορφή της παγκοσμιοποίησης.
Η πανδημία απέδειξε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ευάλωτη – πολύ ευάλωτη. Οι εξελίξεις των ημερών μας αναπόφευκτα φέρνουν στο νου την θεωρία του χάους με το πέταγμα της πεταλούδας στον Αμαζόνιο να φέρνει καταιγίδα στις ΗΠΑ.
Ολόκληρη η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία σταμάτησε να παράγει γιατί ένα μικρό κρίσιμο ηλεκτρονικό εξάρτημα κατασκευάζεται μόνο από την εταιρεία ΜΤΑ Advanced Automotive Solutions στην Ιταλία.
Ο κορωνοϊός δοκίμασε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη –κι αυτή αποδείχθηκε ανύπαρκτη. Η Ιταλία ζήτησε βοήθεια και της την έδωσε η Κίνα, ενώ η Γαλλία δέσμευσε όλη την παραγωγή και τα αποθέματα ιατρικών μασκών και η Γερμανία απαγόρευσε την εξαγωγή τους. Η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τα σύνορα τους, χωρίς να προηγηθεί καμία συνεννόηση.
Όσο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αυτή λάμπει δια της απουσίας της. Ακόμη και η περίφημη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπόρεσε καν να ανέλθει τουλάχιστον στο επίπεδο του «θα κάνω ότι χρειάζεται» του αξέχαστου Μario Draghi.
Θεωρητικά, η παγκοσμιοποίηση θα αντιμετώπιζε το θέμα της έλλειψης πόρων – καθώς η οικονομία θα ήταν παγκόσμια με παγκόσμια παραγωγή. Σήμερα, το 80% των πρώτων υλών για τα αντιβιοτικά προέρχονται από την Κίνα. Θεωρητικά, η παγκοσμιοποίηση θα μοίραζε τα οφέλη της παντού. Σήμερα, η διαμάχη για την απόκτηση πόρων έρχεται με απόλυτο τρόπο στο προσκήνιο.
Ο κορωνοϊός θα αλλάξει την παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία. Σε μία απίθανη συγκυρία οι ΗΠΑ κυβερνούνται από έναν εγωπαθή, αγράμματο και εκδικητικό πρόεδρο που παραπέμπει στον αμερικανικό απομονωτισμό του 1930-194. Στην Κίνα ηγείται ένας επικεφαλής κυβέρνησης και κόμματος που παίζει αποτελεσματικά το γεωπολιτικό παιγνίδι χρησιμοποιώντας τα καλύτερα όπλα και μέσα της Δύσης.
Συγκαλύπτοντας τα αρχικά λάθη της τόσο στην εμφάνιση του κορωνοϊού όσο και στην διαχείριση της εξάπλωσης του, η Κίνα έχει αποδυθεί σ’ ένα τεράστιο και πετυχημένο παιγνίδι δημοσίων σχέσεων και οικονομικής ισχύος. Ποιος δεν έχει ακούσει για τις εκατοντάδες βίντεο-συναντήσεις Κινέζων ειδικών με Ευρωπαίους, Ασιάτες, Αφρικανούς;
Ποιος δεν παρατηρεί σήμερα στις τηλεοράσεις τις εικόνες των γιγάντιων Antonov με τον Σινικό θυρεό να μεταφέρουν στην Ιταλία και στην Ελλάδα (μεταξύ άλλων) τόνους ιατρικού εξοπλισμού και ειδικούς στην καταπολέμηση του covid-19;
Με βάση τα δεδομένα του «Αμερικανικού Αιώνα», σήμερα οι ΗΠΑ όφειλαν ήδη όχι μόνο να είχαν βάλει τις βάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης στο έδαφος τους αλλά, πολύ περισσότερο, όφειλαν να είχαν ηγηθεί μίας παγκόσμιας ανταπόκρισης στην κρίση. Αντ’ αυτού ο πρόεδρος τους επιδίδεται στην τέχνη του Twitter και μιλά από καθέδρας λέγοντας ψέματα και επικίνδυνες ανακρίβειες – όπως για τα φάρμακα κατά του κορωνοϊού. Ενώ οι ΗΠΑ υποχωρούν, η Κίνα προχωρά εμπρός.
Το 2003 η Κίνα παρήγαγε το 4,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2018 είχε φτάσει στο 16%, έχοντας ήδη προσπεράσει από το 2010 τις ΗΠΑ ως η πρώτη βιομηχανική δύναμη. Με την Ευρώπη σε σχεδόν απόλυτη εθνική απομόνωση και με τις ΗΠΑ σε μία εκπληκτική εσωστρέφεια, η γεωπολιτική δυναμική αλλάζει και η Κίνα την εκμεταλλεύεται στο έπακρο – ουσιαστικά ελλείψει αντιπάλου.
Ο κορωνοϊός θα αλλάξει το πολιτικό σκηνικό. Δύο πράγματα είναι σαφή: οι ασύμμετρες απειλές θα αποτελούν κανόνα και, το κράτος που συγκεντρώνει μεγαλύτερη εξουσία φαίνεται πως τους αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά – Κίνα και Ρωσία κατά τεκμήριο και προς το παρόν.
Αυτό σημαίνει ότι αναπόφευκτα, ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού θα τείνει από εδώ και πέρα να διευρύνεται – απομένει να δούμε σε ποιο βαθμό αυτό θα είναι σε βάρος προσωπικών ελευθεριών και τι συνεπάγεται για την περαιτέρω άνοδο των ακροδεξιών κινημάτων.