Αθώος καθηγητής ή μυστικός πράκτορας; Ο κινέζος-αμερικανός ακαδημαϊκός Σουτζούν Γουάνκ καταδικάστηκε για κατασκοπεία στη Νέα Υόρκη

Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο δικηγόρος έδειξε στους ενόρκους δύο φωτογραφίες. Στη μία, ο James Bond με σακάκι, ο τέλειος κατάσκοπος· στην άλλη, ο Shujun Wang με τα χέρια σηκωμένα και μια μπερδεμένη έκφραση στο πρόσωπό του, μακριά από την κλασική εικόνα ενός μυστικού πράκτορα. Αυτή η τελευταία προσπάθεια να αποδείξουν την αθωότητα του 75χρονου Κινέζου ακαδημαϊκού και ακτιβιστή υπέρ της δημοκρατίας δεν απέδωσε. Την Τρίτη, σε ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο στο Μπρούκλιν, έξι άνδρες και γυναίκες τον έκριναν ένοχο για όλες τις κατηγορίες - ενεργώντας ως ξένος πράκτορας χωρίς να ενημερώσει τον γενικό εισαγγελέα, παρέχοντας τις πληροφορίες επαφών ορισμένων αντιφρονούντων στις κινεζικές μυστικές υπηρεσίες και ψευδόμενος στις αρχές επιβολής του νόμου σχετικά με το σχέδιο - μετά από μόλις μία ημέρα διαβουλεύσεων. Αν δεν ασκήσει έφεση κατά της απόφασης, στις 9 Ιανουαρίου τον περιμένει ποινή φυλάκισης 25 ετών. Ο Breon Peace, γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ για την ανατολική περιοχή της Νέας Υόρκης, περιέγραψε τη δίκη που διήρκεσε μια εβδομάδα σε μια δήλωση: «Το κατηγορητήριο θα μπορούσε να ήταν το σενάριο ενός κατασκοπευτικού μυθιστορήματος, αλλά τα στοιχεία είναι σοκαριστικά πραγματικά.»

«Υποκρινόμενος τον γνωστό ακαδημαϊκό και ιδρυτή μιας οργάνωσης υπέρ της δημοκρατίας, ο Wang ήταν πρόθυμος να προδώσει εκείνους που τον σεβάστηκαν και του εμπιστεύθηκαν. Όταν ήρθε αντιμέτωπος με την αισχρή του συμπεριφορά, ο κατηγορούμενος ψεύδεται στις αρχές επιβολής του νόμου, αλλά η σημερινή απόφαση αποκάλυψε την αλήθεια των εγκλημάτων του και τώρα θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες», συνεχίζει η δήλωση. Ο Wang κατηγορείται ότι διείσδυσε σε μια ομάδα με έδρα τη Νέα Υόρκη που υποστηρίζει τη δημοκρατία στην Κίνα, καταγράφοντας και διαβιβάζοντας κρυφά ευαίσθητες πληροφορίες για τα μέλη της στις μυστικές υπηρεσίες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Ο ιστορικός, ο οποίος έχει διπλή υπηκοότητα, αρνείται όλες τις κατηγορίες. Έξω από το δικαστήριο, ντυμένος με κοστούμι και γραβάτα με μοτίβο κινεζικού σχεδίου, την επιλεγμένη του ενδυμασία καθ' όλη τη διάρκεια της δίκης, δήλωσε παθιασμένα την αθωότητά του στα Μανδαρινικά, καθώς τα αγγλικά του ήταν περιορισμένα μετά από περισσότερες από τρεις δεκαετίες διαβίωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Έχουν κάνει λάθος με τα στοιχεία. Είναι άδικο. Παίζουν με τη δικαιοσύνη. Είναι φαντασία.»

Η ιστορία του Wang, όπως συγκεντρώθηκε μέσω συνεντεύξεων και δημοσιεύθηκε τον Μάιο σε μια ειδική έρευνα της αμερικανικής χρηματοδοτούμενης εταιρείας μέσων ενημέρωσης Radio Free Asia, ξεκινάει από το Qingdao, μια παραθαλάσσια πόλη στη βορειοανατολική Κίνα. Σύμφωνα με τον Wang, εργαζόταν ως καθηγητής στη σχολή κοινωνικών επιστημών του Qingdao και έγραψε βιβλία για την κινεζική στρατιωτική ιστορία, ένα ενδιαφέρον που του μετέδωσε ο πατέρας του, ο οποίος, σύμφωνα με τον καταδικασθέντα κατάσκοπο, ήταν διερμηνέας για έναν Αμερικανό ναύαρχο στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η δημοτικότητα των βιβλίων του Wang οδήγησε στο να προσκληθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες ως ακαδημαϊκός. Έφτασε το 1994 για μια διετή περίοδο στο Πανεπιστήμιο Columbia και κατέληξε να μείνει. Εργάστηκε ως ταμίας σε ένα κατάστημα στο Flushing για να επιβιώσει και συνέχισε να γράφει.

Το 2006 - η αρχή των γεγονότων που τελικά προσέλκυσαν την προσοχή του FBI, της υπηρεσίας που οργάνωσε τη σύλληψη του Wang - ο Wang εντάχθηκε στο Ίδρυμα Hu Zhao, το οποίο φιλοξενεί ομιλίες και συνέδρια υπέρ της δημοκρατίας στην Κίνα. Δεν κατείχε καμία ηγετική θέση, αλλά ήταν εθελοντής και βοήθησε με τη λογιστική και τη διοίκηση. Σύμφωνα με το FBI, άρχισε επίσης να παρακολουθεί τους συναδέλφους του, αντιφρονούντες από την Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν, για τις μυστικές υπηρεσίες του Πεκίνου. Τουλάχιστον ένας ακτιβιστής από το Χονγκ Κονγκ για τον οποίο ο Wang παρείχε πληροφορίες κατέληξε να κρατείται στην Κίνα, αν και το FBI δεν μπορούσε να πει αν αυτό το αποτέλεσμα προέκυψε συγκεκριμένα από τις πληροφορίες που παρείχε ο Wang.

Σύμφωνα με ορισμένα πρώην μέλη του Ιδρύματος Hu Zhao, ο Wang απέκτησε τη φήμη του αναξιόπιστου και του ψεύτη. Η δική του εκδοχή παρουσιάζει μια διαφορετική εικόνα. Ο Wang περιγράφει τον εαυτό του ως «διάσημο ακαδημαϊκό», αλλά η περίοδος του στο Columbia ήταν σύντομη και ένα βιβλίο που αποκαλεί το αριστούργημά του, "The Legend of Zhang Xueliang," για έναν πολιτικό που έπαιξε καθοριστικό ρόλο κατά τον Κινεζικό Εμφύλιο Πόλεμο, ήταν εν μέρει αντιγραφή, σύμφωνα με τις κινεζικές αρχές. Άλλοι από το ίδρυμα υποψιάζονταν την πραγματική του πίστη, δεδομένης της φαινομενικής του οικειότητας με τις κινεζικές αρχές επιβολής του νόμου· αν και, σύμφωνα με τα ίδια μέλη ή πρώην μέλη, είναι κοινό να έχει κάποιος κάποια σχέση με τις κινεζικές μυστικές υπηρεσίες. Παρ' όλα αυτά, του επιτράπηκε να παραμείνει στο ίδρυμα. Ήταν μεθοδικός και εργατικός, και οι πληροφορίες στις οποίες είχε πρόσβαση δεν ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες. Ο ίδιος ο Wang το παραδέχεται αυτό. Δεν έχει κανένα ενδοιασμό να μιλήσει για τις συναντήσεις του με Κινέζους πράκτορες και τις πληροφορίες «που ήταν δημόσια γνωστές» με τις οποίες τους παρείχε.

Για το FBI και τους εισαγγελείς των ΗΠΑ, αυτό ήταν αρκετό για να τον κατηγορήσουν για κατασκοπεία. Γιατί τελικά, ο Wang δεν είναι ο στόχος. Ο αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας για την εθνική ασφάλεια στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, Matthew G. Olsen, το έκανε σαφές μετά το τέλος της δίκης. «Η σημερινή απόφαση δείχνει ότι όσοι επιδιώκουν να προωθήσουν την ατζέντα της Κινεζικής κυβέρνησης για διεθνή καταστολή θα λογοδοτήσουν». Αυτή η «διεθνής καταστολή,» που περιλαμβάνει τις προσπάθειες του Πεκίνου να ελέγξει τους πολίτες του που ζουν στο εξωτερικό μέσω εκφοβισμού, έχει βρεθεί στο στόχαστρο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ιδιαίτερα στο γραφείο του στο Μπρούκλιν, εδώ και χρόνια. Το περασμένο καλοκαίρι, τρεις άνδρες καταδικάστηκαν για εκφοβισμό μιας οικογένειας στο Νιου Τζέρσεϊ· η ποινή τους θα ανακοινωθεί τον Σεπτέμβριο. Και η υπόθεση δύο ανδρών που κατηγορούνται ότι διαχειρίζονταν έναν μυστικό αστυνομικό σταθμό στο Μανχάταν για λογαριασμό της κινεζικής κυβέρνησης είναι εν αναμονή της δίκης.

Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Στην πραγματικότητα, σε κατάθεση που δόθηκε στο Κογκρέσο πέρυσι, ο διευθυντής του FBI, Christopher Wray, αποκάλυψε ότι η υπηρεσία είχε ανοίξει «χιλιάδες έρευνες» για την κινεζική κατασκοπεία που λαμβάνει χώρα στο έδαφος των ΗΠΑ. Η CIA έχει επίσης εμπλακεί. Σε μια ομιλία του το 2023, ο διευθυντής της υπηρεσίας, William Burns, δήλωσε ότι είχαν υπερδιπλασιάσει τον προϋπολογισμό για την αντιμετώπιση των κινεζικών κατασκοπευτικών δραστηριοτήτων. Με αυτή την ενίσχυση της αντικατασκοπείας και τις αυξανόμενες επιχειρήσεις της Κίνας, όλο και περισσότεροι χαμηλού επιπέδου πληροφοριοδότες βρίσκονται υπό έρευνα. Στα μάτια του FBI, το καθεστώς ενός πληροφοριοδότη δεν έχει σημασία. «Η κατασκοπεία είναι κατασκοπεία,» και κάθε επιτυχία θεωρείται νίκη.

Στο πλαίσιο της Κίνας, η υπόθεση του Wang απέχει πολύ από το να είναι μια ανωμαλία. Με μια συγκεκριμένη έννοια, επιδεικνύει μία από τις μεθόδους λειτουργίας των μυστικών της υπηρεσιών, σύμφωνα με πηγές που συνεντεύχθηκαν από το Radio Free China. Καθώς διευρύνουν το δίκτυο των πληροφοριοδοτών τους, μία από τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές τους είναι να αναζητούν άτομα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Κίνα, και που τώρα ζουν και έχουν υπηκοότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις ταυτοποιηθούν, στρατολογούνται μέσω διάφορων καναλιών: προσφέροντάς τους χρήματα, απευθυνόμενοι στην εθνική τους υπερηφάνεια, παίζοντας με τη ματαιοδοξία τους και ακόμη και απειλώντας μέλη της οικογένειας τους που παραμένουν στην Κίνα. Ως εκ τούτου, κάποιοι πληροφοριοδότες είναι πραγματικοί πιστοί και άλλοι είναι συνηθισμένοι άνθρωποι που βρέθηκαν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στη μέση ενός σχεδίου διεθνούς κατασκοπείας.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, ο Wang ενδέχεται να ανήκει πιο εύκολα στη δεύτερη κατηγορία. Στο άρθρο για το Radio Free China, με τους δημοσιογράφους του οποίου ο Wang μίλησε ανοιχτά για ώρες και ώρες και κατά τη διάρκεια του οποίου διηγήθηκε λεπτομερώς τις συναντήσεις του με Κινέζους πράκτορες, παρουσιάζεται ως ένας ματαιόδοξος άνθρωπος που διακοσμούσε τις ιστορίες του για το δικό του όφελος, αλλά δεν ήταν απαραίτητα ένας έμπειρος μυστικός πράκτορας. Επιπλέον, υπογραμμίζεται η οικονομική του κατάσταση. Μέχρι τη στιγμή της σύλληψής του, το μόνο πράγμα που είχε εγγεγραμμένο στο όνομά του ήταν ένα αυτοκίνητο, όμως ταξίδευε τακτικά στην Κίνα, όπου τον υποδέχονταν μέλη των κινεζικών μυστικών υπηρεσιών, που τον προσκαλούσαν σε δείπνα και του έδιναν δώρα.

Η καταδίκη του δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια κομβική στιγμή στη σύγκρουση μεταξύ των δύο παγκόσμιων δυνάμεων. Ο Wang δεν ήταν υψηλού επιπέδου πράκτορας - είναι πιθανό να μην ήταν καν πράκτορας, αλλά ένας πληροφοριοδότης. Ωστόσο, σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού, αυτό θεωρείται το ίδιο με το να είναι κατάσκοπος. Ο δικηγόρος του έκανε αυτό το σημείο έξω από το δικαστήριο, ισχυριζόμενος ότι ο πελάτης του δεν ενήργησε «με κακή πίστη». «Είναι ένα πολύ ευρύ έγκλημα,» είπε. «Σίγουρα δεν είχε σκοπό να βλάψει κανέναν. Έχει περάσει τη ζωή του πολεμώντας το κομμουνιστικό καθεστώς και η ζωή είναι περίπλοκη.»