Όταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέλυσε την ειρήνη στην Ευρώπη εξαπολύοντας πόλεμο σε μια Δημοκρατία 44 εκατομμυρίων ανθρώπων, η αιτιολόγησή του ήταν ότι η σύγχρονη Ουκρανία ήταν πάντα φιλικά προσκείμενη στη Δύση αποτελώντας μια μόνιμη απειλή, με αποτέλεσμα η Ρωσία να μην αισθάνεται «ασφαλής».
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το BBC, μετά από εβδομάδες βομβαρδισμών, χιλιάδες θανάτους και μια έξοδο εκατομμυρίων προσφύγων, το ερώτημα παραμένει: ποιος είναι ο πολεμικός στόχος του Πούτιν; Υπάρχει τελικά διέξοδος;
Τι πραγματικά θέλει ο Πούτιν
Οι στόχοι που έθεσε ο Πούτιν στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία φαίνεται να έχουν αποδυναμωθεί κατά τη διάρκεια ενός πολέμου που υπέθεσε ότι θα κερδιζόταν γρήγορα. Δεν μπορούσε καν να παραδεχτεί ότι ήταν εισβολή ή πόλεμος, προτιμώντας τον χαρακτηρισμό της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης».
Πάντως, πρόκειται για μια κομβική στιγμή στη ρωσική ιστορία. «Το μέλλον της Ρωσίας και η μελλοντική της θέση στον κόσμο διακυβεύονται» λέει ο επικεφαλής των ξένων υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Ναρίσκιν.
Ο αρχικός στόχος του Ρώσου ηγέτη ήταν να καθαιρέσει την κυβέρνηση της Ουκρανίας, τερματίζοντας οριστικά την επιθυμία της χώρας να ενταχθεί στη δυτική αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Μάλιστα, είπε στον ρωσικό λαό ότι στόχος του ήταν να «αποστρατιωτικοποιήσει και να αποναζιστοποιήσει την Ουκρανία», να προστατεύσει τους ανθρώπους που υπόκεινται σε αυτό που αποκάλεσε οκτώ χρόνια εκφοβισμού και γενοκτονίας από την κυβέρνηση της Ουκρανίας. «Δεν είναι το σχέδιό μας να καταλάβουμε το ουκρανικό έδαφος. Δεν σκοπεύουμε να επιβάλουμε τίποτα σε κανέναν με τη βία» επέμεινε.
Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται αλλά οι τελευταίες αναφορές από τις ειρηνευτικές συνομιλίες δείχνουν ότι η Ρωσία δεν επιδιώκει πλέον να ανατρέψει την κυβέρνηση και αντ’ αυτού στοχεύει σε μια ουδέτερη Ουκρανία.
Γιατί ο Πούτιν θέλει μια ουδέτερη Ουκρανία
Από τότε που η Ουκρανία πέτυχε την ανεξαρτησία της το 1991, καθώς κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, σταδιακά στράφηκε προς τη Δύση – τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ.
Ο Πούτιν έχει σκοπό να το αντιστρέψει αυτό, βλέποντας την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ως «διάσπαση της ιστορικής Ρωσίας».
Ισχυρίστηκε μάλιστα ότι οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είναι ένας λαός. «Η Ουκρανία δεν είχε ποτέ παράδοση γνήσιου κράτους», υποστήριξε, αρνούμενος την ιστορία της Ουκρανίας.
Το 2013 πίεσε τον φιλορώσο ηγέτη της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να μην υπογράψει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, προκαλώντας διαδηλώσεις που τελικά ανέτρεψαν τον Ουκρανό πρόεδρο τον Φεβρουάριο του 2014.
Η Ρωσία αντέδρασε το 2014 καταλαμβάνοντας τη νότια περιοχή της Ουκρανίας, την Κριμαία και πυροδοτώντας μια εξέγερση στα ανατολικά, υποστηρίζοντας αυτονομιστές που έχουν πολεμήσει τις ουκρανικές δυνάμεις σε έναν οκταετή πόλεμο που έχει στοιχίσει τη ζωή σε 14.000 ανθρώπους.
Υπήρξε μια κατάπαυση του πυρός και μια ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ το 2015 που δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Λίγο πριν από την εισβολή του, ο Πούτιν διέλυσε την ειρηνευτική συμφωνία και αναγνώρισε δύο κράτη που υποστηρίζονταν από τη Ρωσία ως ανεξάρτητα από την Ουκρανία.
Καθώς έστελνε τα στρατεύματα, κατηγόρησε το ΝΑΤΟ ότι απειλεί το «ιστορικό μέλλον» της Ρωσίας «ως έθνος» ισχυριζόμενος ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ ήθελαν να φέρουν πόλεμο στην Κριμαία.
Υπάρχει διέξοδος από αυτόν τον πόλεμο;
Ο σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, Mykhailo Podolyak, πιστεύει ότι μια κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε να ξεκινήσει τις επόμενες ημέρες επειδή οι ρωσικές δυνάμεις έχουν «κολλήσει» στις τρέχουσες θέσεις τους.
Και οι δύο πλευρές μίλησαν θετικά για πρόοδο στις διαπραγματεύσεις και ο κ. Podolyak ανέφερε ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας αμβλύνει τις απαιτήσεις του.
Στην αρχή του πολέμου, ο Πούτιν ήθελε η Ουκρανία να αναγνωρίσει την Κριμαία ως μέρος της Ρωσίας και να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία των περιοχών στην Ανατολή (δηλαδή τις περιοχές του Ντονμπάς) που διοικούνται από τους αυτονομιστές. Η Ουκρανία, σύμφωνα με τον ίδιο, θα πρέπει να αλλάξει το Σύνταγμά της για να εγγυηθεί ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Το μελλοντικό καθεστώς της Κριμαίας και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία κρατιδίων στο Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ απέχει ακόμη πολύ από το να επιλυθεί, αλλά μπορεί να μην είναι ρήγμα συμφωνίας εάν οι δύο πλευρές συμφωνήσουν να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Η Ρωσία φαίνεται να έχει αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να καθαιρέσει την ηγεσία της Ουκρανίας και να την αντικαταστήσει με μια κυβέρνηση ανδρεικέλων, όπως στη Λευκορωσία.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε πει στην αρχή του πολέμου ότι είχε προειδοποιηθεί πως «ο εχθρός με έχει ορίσει ως στόχο νούμερο ένα και η οικογένειά μου είναι ο στόχος νούμερο δύο».
Στο μεταξύ, φαίνεται ότι η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο μιας «ουδέτερης, αποστρατιωτικοποιημένης» Ουκρανίας με δικό της στρατό και ναυτικό, όπως ισχύει στην Αυστρία ή τη Σουηδία, που είναι και οι δύο μέλη της ΕΕ. Η Αυστρία είναι ουδέτερη, αλλά η Σουηδία όχι. Στην πραγματικότητα είναι ανεξάρτητη και λαμβάνει μέρος στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ.
Θα συμφωνήσει ο Πούτιν με το ΝΑΤΟ;
Αν μη τι άλλο, ο Ρώσος πρόεδρος έχει διπλασιάσει την απέχθειά του για τη Δύση. Μπορεί να σκέφτεται έναν συμβιβασμό με την Ουκρανία, αλλά για αυτόν η Δύση έχει έναν στόχο. Να διχάσει την κοινωνία στη Ρωσία και τελικά να την καταστρέψει.
Στα μάτια του Πούτιν, η Δύση υποσχέθηκε το 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί «ούτε μια ίντσα προς τα ανατολικά», αλλά το έκανε ούτως ή άλλως.
Αυτό συνέβη πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ωστόσο, η υπόσχεση που δόθηκε στον τότε Σοβιετικό Πρόεδρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναφερόταν μόνο στην Ανατολική Γερμανία στο πλαίσιο μιας επανενωμένης Γερμανίας. Ο Γκορμπατσόφ είπε αργότερα ότι «το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ δεν συζητήθηκε ποτέ» εκείνη την εποχή.
Έχοντας δει την προθυμία του Πούτιν να ερημώσει ευρωπαϊκές πόλεις για να επιτύχει τους στόχους του, οι δυτικοί ηγέτες δεν έχουν πλέον αυταπάτες.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς πιστεύει ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας «θέλει να καταλάβει την Ευρώπη σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του» και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τον χαρακτήρισε εγκληματία πολέμου. Τόσο ο Σολτς όσο και ο Γάλλος πρόεδρος έχουν μιλήσει για μια ήπειρο στην καμπή της ιστορίας της.
Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία ζήτησε να αποκλειστούν όλα τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ πέρα από τα εθνικά της εδάφη. Οι ΗΠΑ είχαν προσφερθεί να ξεκινήσουν συνομιλίες για τον περιορισμό των πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, καθώς και για μια νέα συνθήκη για τους διηπειρωτικούς πυραύλους, αλλά υπάρχουν λίγες πιθανότητες να συμβεί αυτό προς το παρόν.
Η Τατιάνα Στανοβάγια, πολιτική αναλύτρια, φοβάται σε μια νέα αντιπαράθεση Ψυχρού Πολέμου. «Έχω πολύ σταθερά συναισθήματα ότι πρέπει να προετοιμαστούμε για ένα νέο τελεσίγραφο στη Δύση, το οποίο θα είναι πιο στρατιωτικοποιημένο και επιθετικό από όσο θα μπορούσαμε να φανταστούμε».
Ποιο το μέλλον της Ρωσίας;
Ο Πούτιν έχει μείνει έκπληκτος από το μέγεθος της δυτικής απάντησης στην εισβολή του, σύμφωνα με το BBC. Ήξερε ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ δεν θα είχαν ποτέ άμεση εμπλοκή στον πόλεμο, ωστόσο δεν περίμενε με τίποτα την έκταση των κυρώσεων που έχουν ήδη δραματικές επιπτώσεις στην οικονομία της Ρωσίας.
Τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας έχουν «παγώσει» και οι μεγάλες τράπεζες έχουν αποκλειστεί από το διεθνές δίκτυο μεταφοράς πληρωμών SWIFT. Οι ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ η ΕΕ στοχεύει να μειώσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου κατά δύο τρίτα εντός ενός έτους, την ώρα που το Ηνωμένο Βασίλειο στοχεύει να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό πετρέλαιο έως το τέλος του 2022.
Η Γερμανία ανέστειλε την έγκριση του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2. Οι ρωσικές αεροπορικές εταιρείες έχουν αποκλειστεί από τον εναέριο χώρο πάνω από την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά.
Προσωπικές κυρώσεις έχουν επιβληθεί στον Πούτιν, τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και πολλούς ακόμα Ρώσους ολιγάρχες.
Καμία ειρηνευτική συμφωνία με την Ουκρανία δεν θα θέσει τέλος σε αυτές τις κυρώσεις, και ο Πούτιν το γνωρίζει αυτό. Αντίθετα, στράφηκε εναντίον των Ρώσων που αντιτάχθηκαν στον πόλεμο.
Σχεδόν 15.000 αντιπολεμικοί διαδηλωτές έχουν φυλακιστεί και σχεδόν όλα τα ανεξάρτητα ΜΜΕ έχουν φιμωθεί. Δεν έχει απομείνει καμία ουσιαστική πολιτική αντιπολίτευση, καθώς είτε έχουν εγκαταλείψει τη χώρα είτε στην περίπτωση του Αλεξέι Ναβάλνι, έχουν φυλακιστεί.
«Ο ρωσικός λαός θα μπορεί πάντα να ξεχωρίζει τους αληθινούς πατριώτες από τα αποβράσματα και τους προδότες» τόνισε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Ρωσίας.