Εκλογές στην Τουρκία: Τι θα κρίνει τον νικητή

Πολλά περισσότερα από τα προφανή κρίνονται στις σημερινές διπλές εκλογές στη γειτονική Τουρκία, καθώς 64,1 εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες προσέρχονται στις 200.000 κάλπες που έχουν στηθεί από τις 8 το πρωί προκειμένου να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρο και το Κοινοβούλιο της γειτονικής χώρας, προδιαγράφοντας ρεκόρ συμμετοχής.

Η προσέλευση στις κάλπες θα διαρκέσει μέχρι τις 5 το απόγευμα, ενώ παρακολουθείται λεπτό προς λεπτό και με κομμένη την ανάσα από τα κέντρα λήψης αποφάσεων διεθνώς, καθώς το εκλογικό αποτέλεσμα εκτιμάται ότι θα πυροδοτήσει αλυσιδωτές εξελίξεις, με δεδομένο ότι ο σημερινός πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπολείπεται του επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου σε όλες τις τελευταίες δημοσκοπήσεις.

Λίγο μετά τις 9 το βράδυ, οπότε και αναμένονται τα επίσημα αποτελέσματα, θα κριθεί τελικά αν η γειτονική χώρα θα αλλάξει άρδην προσανατολισμό στο διεθνές σύστημα ή θα βυθιστεί ακόμη περισσότερο στο status μιας «κοινοβουλευτικής απολυταρχίας», καθώς αμφότερα εξαρτώνται από το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν.

Πρώτη πολιτική αρχηγός που προσήλθε στις κάλπες ήταν η Μεράλ Ακσενέρ, από το «Καλό Κόμμα», η οποία μετά την ολοκλήρωση του εκλογικού της καθήκοντος σε σχολείο στην Κωνσταντινούπολη ευχήθηκε «καλή τύχη στους νέους».

 

Sandıktayız… https://t.co/XBJU1deSDN

— Meral Akşener (@meral_aksener) May 14, 2023

Από την πλευρά του ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, σε δικές του δηλώσεις διαβεβαίωσε ότι έχουν ληφθεί όλα τα μέτρα για την ασφαλή διεξαγωγή των εκλογών στην Τουρκία σημειώνοντας ότι η χώρα του «έχει μεγάλη εμπειρία στη διεξαγωγή εκλογών από το 1833».

Αρκετοί ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες και στις σεισμόπληκτες περιοχές όπου η κεντρική εκλογική επιτροπή έστησε κοντέινερ για την κρίσιμη ψηφοφορία.

#CanlıYayın📡 |📍İstanbul-Gaziosmanpaşa | Yüzyılın seçimi, ülkemize, milletimize ve tüm vatandaşlarımıza hayırlı, uğurlu olsun https://t.co/85zMUoCoOO

— Süleyman Soylu (@suleymansoylu) May 14, 2023

Σοβαρά προβλήματα

Με την Τουρκία να βαδίζει σε ένα εύθραυστο προεδρικό σύστημα από το 2018 και εξής, οπότε και ο πρόεδρος Ερντογάν αναθεώρησε σειρά από άρθρα του τουρκικού Συντάγματος, ο ίδιος αναζητά μια τρίτη κατά σειρά και πενταετή θητεία, συνοδευόμενη από ευρείες εξουσίες, αλλά και σχεδόν δισεπίλυτα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα σύμφωνα με τους αναλυτές, καθώς η παραπαίουσα οικονομία και η αυταρχική διακυβέρνησή του ένωσαν για πρώτη φορά τόσο αποτελεσματικά σύσσωμη την αντιπολίτευση στην Τουρκία.

Πλην του νέου προέδρου, οι Τούρκοι πολίτες καλούνται να αναδείξουν σήμερα και τα 600 νέα μέλη της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, επιλέγοντας ένα από τα 24 κομματικά ψηφοδέλτια στις 87 εκλογικές περιφέρειες, καθεμία από τις οποίες εκλέγει έναν συγκεκριμένο αριθμό αντιπροσώπων, ανάλογα με τον πληθυσμό της. Μολονότι κατά την περίοδο Ερντογάν ο ρόλος του Κοινοβουλίου υποβαθμίστηκε εντυπωσιακά, στην τελευταία του σύνθεση έδινε βήμα συνολικά σε 14 κόμματα, τα οποία κατάφεραν να εξασφαλίσουν στις προηγούμενες εκλογές ποσοστό 7%, το οποίο ισοδυναμεί με το όριο εισόδου τους στη Βουλή.

Ψηφίζοντας για πρόεδρο και Βουλή σε δύο διαφορετικά ψηφοδέλτια, οι υποψήφιοι για το ύπατο αξίωμα της χώρας πρέπει να συγκεντρώσουν περισσότερες από τις μισές προεδρικές ψήφους (50% συν μία), το ελάχιστο, για να «κλειδώσουν» τη νίκη τους, η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα κριθεί την Κυριακή 28 Μαΐου σε δεύτερο γύρο, μία εβδομάδα ακριβώς μετά τις εθνικές εκλογές στην Ελλάδα.

Πάνω από τις κάλπες, οι Τούρκοι πολίτες εντός της επικράτειας, αλλά και οι 3,4 εκατομμύρια Τούρκοι της Διασποράς καλούνται, σε κάθε περίπτωση, να επιλέξουν πολιτική συμμαχία, καθώς η συγκρότηση μιας κυβέρνησης συνασπισμού θεωρείται σχεδόν αυτονόητη -και εν πολλοίς μονόδρομος- την επομένη των εκλογών, στη γειτονική χώρα.

Οι συνδυασμοί

Ο τρεις φορές πρωθυπουργός και υποψήφιος για μια τρίτη θητεία Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει τεθεί επικεφαλής της «Λαϊκής Συμμαχίας», δηλαδή της εκλογικής συμμαχίας της παράταξης που ίδρυσε, του Κόμματος Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (ΑΚΡ) με τα ακόλουθα υπερεθνικιστικά κόμματα: Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), Κόμμα Μεγάλης Ενότητας (BBP) και Νέο Κόμμα Πρόνοιας (YRP).

Το αντί παλον δέος του καλείται «Εθνική Συμμαχία» με επικεφαλής τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος ένωσε έξι πολιτικά κόμματα στον κοινό αγώνα για το τέλος της εποχής Ερντογάν, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το Καλό Κόμμα (IYI), το Κόμμα Ευτυχίας (SP), το Κόμμα του Μέλλοντος (GP), το Δημοκρατικό Κόμμα (DP) και το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA). Στις εκλογές κατέρχεται και η «Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας», η οποία συγκροτείται κατά βάση από δύο κόμματα, το Εργατικό Κόμμα Τουρκίας (TIP) και το Πράσινο Αριστερό Κόμμα (YSP), στο οποίο μετέχει το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), που ήρθε τρίτο στις τελευταίες εκλογές.

Ως «Ενωση Σοσιαλιστικών Δυνάμεων» συμμετέχουν ακόμη το Αριστερό Κόμμα (SOL), το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας (TKP) και το Κομμουνιστικό Κίνημα Τουρκίας (TKH), ενώ «Προγονική Συμμαχία» καλείται το σχήμα που αποτελείται από το το Κόμμα Νίκης (ZP) και το Κόμμα Δικαιοσύνης (AP).

Οι μεγάλες δεξαμενές

Για την πλειονότητα των αναλυτών πρόκειται για μια σφιχτή εκλογική κούρσα, με τον Τούρκο πρόεδρο να πραγματοποιεί ομιλίες σε 2-3 πόλεις καθημερινά και τον ανθυποψήφιό του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να στοχεύει σε 81 οικισμούς σε όλη την Τουρκία. Στους καταλύτες, ωστόσο, της εκλογικής αναμέτρησης συγκαταλέγονται η ψήφος των νέων, η εκλογική προτίμηση των Τούρκων ομογενών, αλλά και η τελική επιλογή της μεσαίας τάξης, η οποία αναδύθηκε κατά την πρώτη δεκαετία διακυβέρνησης Ερντογάν και τα τελευταία χρόνια συμπιέζεται αφόρητα από τις δημοσιονομικές του αλχημείες.

Ηδη, στα μέσα της εβδομάδας ολοκληρώθηκε η διαδικασία της ψηφοφορίας για τους Τούρκους απόδημους, η οποία έτρεχε από τις 27 Απριλίου, με πρωτόγνωρα μάλιστα ποσοστά συμμετοχής, πολύ μεγαλύτερα από το ποσοστό συμμετοχής 50% στις προεδρικές εκλογές του 2018. Παράλληλα, στο εκλογικό σώμα εντάσσονται, σύμφωνα με την τουρκική εκλογική αρχή, 167 χιλιάδες Σύροι, οι οποίοι έχουν θεμελιώσει δικαίωμα ψήφου στις επερχόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.

 

Μόνο στη Γερμανία ψήφισαν σχεδόν 642.000 πολίτες τουρκικής καταγωγής. Η πλάστιγγα εκεί γέρνει παραδοσιακά υπέρ του Ερντογάν, ο οποίος είχε αποσπάσει το 64,8% των Τούρκων ψηφοφόρων της γερμανικής επικράτειας το 2018. Παρ’ όλα αυτά, η σταθερή τους προτίμηση προς το Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης δεν αποκλείεται να ισοφαριστεί από την κινητοποίηση των κομμάτων της αντιπολίτευσης, η οποία περιγράφεται ως πρωτόγνωρη από τον γερμανικό Τύπο.

Εξίσου σημαντική αριθμητικά δεξαμενή ψηφοφόρων παραμένει και αυτή της νεολαίας, καθώς υπολογίζεται ότι φέτος θα ψηφίσουν για πρώτη φορά 6 εκατομμύρια Τούρκοι ψηφοφόροι, οι οποίοι αντιστοιχούν περίπου στο 10% του εκλογικού σώματος. Σημαίνοντα ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει και η ψήφος των Κούρδων, η οποία αφορά σε 6 εκατομμύρια ψηφοφόρους, συντηρητικών, στην πλειοψηφία τους, καταβολών. Ως πολιορκητικός τους κριός περιγράφεται τις τελευταίες ημέρες ο «φιλιππικός» του υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, ο οποίος βάλλει κατά των «εσωτερικών εχθρών», όπως οι πρόσφυγες, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τα ερείσματα του καθεστώτος στον κουρδικό πληθυσμό, όταν το κατεξοχήν φιλοκουρδικό κόμμα (HDP) τείνει προς την πλευρά του Κιλιτσντάρογλου.

Μεταξύ Ανατολής και Δύσης

Με προμετωπίδα την οικτρή κατάσταση της οικονομίας, δηλαδή την εκτίναξη του κόστους ζωής λόγω του πληθωρισμού, οι δίδυμοι φονικοί σεισμοί του περασμένου Φεβρουαρίου με επίκεντρο τη νοτιοανατολική Τουρκία, προπύργιο του σημερινού κόμματος του προέδρου, βρέθηκαν στον πυρήνα της προεκλογικής αντιπαράθεσης, καθώς υπολογίζεται ότι 14 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 16% του γενικού πληθυσμού, επλήγησαν άμεσα.

Ωστόσο, η προεκλογική αντιπαράθεση έλαβε νέα δυναμική από τη χείρα φιλίας που έτεινε ο Κιλιτσντάρογλου προς τη Δύση, ξεκαθαρίζοντας στη «Wall Street Journal» πως σε περίπτωση επικράτησής του «θα γίνει επαναπροσέγγιση με τη Δύση, κυρίως με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης», πιέζοντας το στρατόπεδο Ερντογάν. Ο τελευταίος, αν και έχει προκαλέσει επανειλημμένα, ιδίως τα τελευταία χρόνια, τη Δύση στο πεδίο του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όπως και στη ροπή του προς τον αυταρχισμό και εσχάτως τη σύσφιξη των σχέσεών του με τη Μόσχα, προσέφερε τελικά το τέλειο άλλοθι στις Βρυξέλλες να κρατά παγωμένη την ενταξιακή πορεία της γειτονικής χώρας, εξέλιξη που θέλει ορισμένους κύκλους των Βρυξελλών να καλοβλέπουν την επανεκλογή Ερντογάν.

Η εκλογική κούρσα, πάντως, εξελίχθηκε με όρους παντοκρατορίας του σημερινού προέδρου, καθώς το κόμμα του διαθέτει 3.600 λεπτά προβολής τις τελευταίες ημέρες, έναντι 42 μόλις λεπτών της αντιπολίτευσης. Το τελευταίο είναι ένα από τα στοιχεία που προβληματίζουν έναν σταθερά αυξανόμενο αριθμό μορφωμένων και υψηλού επιπέδου Τούρκων που εγκαταλείπουν τη χώρα, όταν, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Τουρκίας, 286 χιλιάδες νέοι ηλικίας μεταξύ 20 και 29 ετών έφυγαν από την Τουρκία μεταξύ 2019 και 2021.

Εστιάζοντας στο συντηρητικό ακροατήριο, ο Ερντογάν κινδυνολογεί απέναντι στον αφανισμό του θεσμού της οικογένειας, βάλλοντας την ίδια ώρα κατά των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ενώ πολεμά λυσσαλέα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία προσκρούουν σε νομοθετικό τείχος που έχει ανεγείρει η διοίκηση Ερντογάν, επικαλούμενη την... παραπληροφόρηση. Στο μόνο σημείο που φαίνεται να ταυτίζονται όλοι οι υποψήφιοι για την τουρκική προεδρία είναι οι περίπου 3,7 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες (από τα συνολικά 5,5 εκατομμύρια αλλοδαπών που ζουν στην Τουρκία), καθώς όλες οι εκλογικές συμμαχίες επιθυμούν την απομάκρυνσή τους σε μεγάλους αριθμούς από τη γειτονική χώρα.

Οι επιδιώξεις των μονομάχων, η αιφνίδια αποχώρηση Ιντζέ και ο εθνικιστής Ογκάν

Την προοπτική της ανατροπής επιτείνει, ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες η αιφνίδια απόσυρση από την κούρσα του Μουχαρέμ Ιντζέ, ανοίγοντας τον δρόμο ακόμη και για την επικράτηση Κιλιτσντάρογλου από τον πρώτο γύρο, για τους πιο αισιόδοξους αναλυτές. Με δεδομένο ότι υποψήφιοι για την προεδρία μπορούν να προταθούν μόνο από κόμματα που έχουν συγκεντρώσει ποσοστό μεγαλύτερο από το 5% στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές ή έχουν συγκεντρώσει τουλάχιστον 100.000 ψήφους, οι φετινοί φιναλίστ για τον προεδρικό θώκο υπήρξαν αρχικά τέσσερις, για να μείνουν καθ’ οδόν τρεις.

Τρεις μόλις ημέρες από το άνοιγμα της κάλπης ο υποψήφιος με το αντιμεταναστευτικό εθνικιστικό κόμμα της Πατρίδας και προερχόμενος από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα Ιντζέ δήλωσε κατά την απόσυρσή του πως «αυτά που έχω δει τις τελευταίες 45 ημέρες δεν τα έχω δει τα τελευταία 45 χρόνια», κάνοντας ακόμη λόγο για «δολοφονία χαρακτήρα». Υπό αυτό το πρίσμα, η απελευθέρωση ενός ποσοστού που κυμαίνεται συντηρητικά από το 2,6% έως το 4%, φέρνει τον επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος πιο κοντά από ποτέ στην προεδρία.

«Ο Ιντζέ, ο οποίος ηγείται του Κόμματος της Πατρίδας, έχει δεχθεί κριτική από υποστηρικτές του Κιλιτσντάρογλου που τον κατηγορούν ότι μοίρασε τις ψήφους και εξανάγκασε τις εκλογές σε δεύτερο γύρο», επισήμαναν προ ημερών οι «Financial Times», με την εθελούσια έξοδό του να καθοδηγεί τώρα τις εξελίξεις.

Ο ρόλος της οικονομίας

Για τους λιγότερο αισιόδοξους, η ταλαιπωρημένη οικονομία της χώρας έχει προκαλέσει πλήγμα στην 20ετή διακυβέρνηση του Ερντογάν, αλλά τόσο ο ίδιος όσο και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης διατηρούν ακόμη ισχυρή υποστήριξη μεγάλων μαζών εθνικιστών και υπερσυντηρητικών ψηφοφόρων, αμόρφωτων σουνιτών στην πλειοψηφία τους, οι οποίοι εντοπίζονται κυρίως στην Ανατολία. Δίνοντας την ύστατη μάχη, ο Ερντογάν επιδόθηκε το τελευταίο τρίμηνο σε μπαράζ παροχών, εξαγγέλλοντας φοροελαφρύνσεις, φθηνά δάνεια, επιδοτήσεις στην ενέργεια, μείωση των ορίων συνταξιοδότησης και πάγωμα του κόστους των διοδίων.

Στα 69 του χρόνια, ο πρώην ποδοσφαιριστής, δήμαρχος, πρωθυπουργός για 11 χρόνια και διεκδικών μια τρίτη προεδρική θητεία εκλέχθηκε με στόχο τον οικονομικό και θεσμικό μετασχηματισμό της Τουρκίας, οδήγησε τη γειτονική χώρα σε αλματώδεις ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά φλερτάρει τους τελευταίους 18 μήνες με την απόλυτη χρεοκοπία της. Η δεύτερη προεδρική του θητεία στιγματίστηκε από αυταρχικές μεθόδους άσκησης της πολιτικής, εκτεταμένη διαφθορά, οικογενειοκρατία και βίαιη καταστολή, στοιχεία τα οποία επιχείρησε να κρύψει κάτω από το χαλί. Αν τελικά ξανακερδίσει, κόντρα στα προγνωστικά, δεν θα αποστεί από το αυταρχικό μοντέλο διοίκησης, θα επιμείνει στο λάθος δημοσιονομικό μείγμα με τα χαμηλά επιτόκια και θα εντείνει τις σχέσεις του με τους αυταρχικούς ηγέτες.

Αλλαγή μοντέλου

Στον αντίποδα, αλλαγή μοντέλου διακυβέρνησης, αποκατάσταση της θέσης της Τουρκίας στη διεθνή αλληλεξάρτηση, αλλά και επιστροφή σε ένα «ισχυρό κοινοβουλευτικό σύστημα» είναι κάποιες από τις εξαγγελίες που εντάσσονται στη βεντάλια των δεσμεύσεων του Κιλιτσντάρογλου, μαζί με την επίλυση του Κουρδικού και την επαναπροσέγγιση με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Στην εσωτερική του ατζέντα περιλαμβάνεται ακόμη η ενίσχυση του θεσμού της Δικαιοσύνης, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η αναβάθμιση της εκπαίδευσης, ενώ βασική του δέσμευση αποτελεί η επιστροφή της Τουρκίας στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία στοχεύει στην πρόληψη της βίας λόγω φύλου, στην προστασία των θυμάτων βίας και στην τιμωρία των δραστών.

Την τριάδα των προεδρικών υποψηφίων συμπληρώνει ο 53 ετών Σινάν Ογκάν, επικεφαλής της εθνικιστικής «Προγονικής Συμμαχίας» (ΑΤΑ) που αποτελείται από τρία κόμματα, ενώ ο ίδιος διαθέτει ακαδημαϊκή σκευή και διεθνές εκτόπισμα αναφορικά με τις γνώσεις του στα Οικονομικά. Υπήρξε μέλος του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος που μετέχει στον συνασπισμό του Ερντογάν, αλλά διαγράφηκε, καθώς εναντιώθηκε στο «Ναι» που διατύπωσε το κόμμα του Μπαχτσελί στο δημοψήφισμα του προέδρου, με το οποίο ο τελευταίος απέκτησε υπερεξουσίες. Στη δημόσια σφαίρα, ο Ογκάν έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για ξενοφοβική και ακροδεξιά ρητορική, ιδίως απέναντι στους Σύρους πρόσφυγες, ενώ τάσσεται υπέρ της «ενότητας των τουρκικών κρατών».

Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις