Οι εικόνες της βομβαρδισμένης Μαριούπολης κάνουν τον γύρο του κόσμου και αποτυπώνουν τη φρίκη του πολέμου του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία. Γιατί, όμως, η πόλη αυτή έχει τόσο μεγάλη σημασία για τον Ρώσο πρόεδρο;
Η Μαριούπολη είναι η πιο βαριά βομβαρδισμένη και κατεστραμμένη πόλη στον πόλεμο της Ουκρανίας με τη Ρωσία, έχοντας υποστεί το κύριο βάρος των συνεχιζόμενων ρωσικών επιθέσεων. Είναι μια πόλη-κλειδί για τη στρατιωτική εκστρατεία της Μόσχας στην Ουκρανία. Αλλά γιατί;
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι λόγοι για τους οποίους η κατάληψη της παραθαλάσσιας πόλης, που αποτελεί και σημαντικό λιμάνι, θα ήταν μια τόσο στρατηγική νίκη για τη Ρωσία -αλλά και ένα σημαντικό πλήγμα για την Ουκρανία. Το BBC προσπαθεί να εξηγήσει τους λόγους αυτούς.
Εξασφάλιση χερσαίου διαδρόμου μεταξύ Κριμαίας και Ντονμπάς
Γεωγραφικά, η πόλη της Μαριούπολης καταλαμβάνει μόνο μια μικρή περιοχή στον χάρτη, αλλά τώρα στέκεται επίμονα εμπόδιο στις ρωσικές δυνάμεις που έχουν εισβάλει από τη χερσόνησο της Κριμαίας. Και οι δυνάμεις αυτές πιέζουν βορειοανατολικά προκειμένου να καταφέρουν να συνδεθούν με τους συντρόφους τους αλλά και τους αποσχιστές συμμάχους τους στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας.
Ο στρατηγός Ρίτσαρντ Μπάρονς, πρώην διοικητής της Διοίκησης Κοινών Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου, λέει ότι η κατάληψη της Μαριούπολης είναι ζωτικής σημασίας για την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας. «Όταν οι Ρώσοι αισθανθούν ότι ολοκλήρωσαν επιτυχώς αυτή τη μάχη, θα έχουν ολοκληρώσει μια χερσαία γέφυρα από τη Ρωσία στην Κριμαία και θα το δουν αυτό ως μια μεγάλη στρατηγική επιτυχία».
Η Μαριούπολη είναι η πιο βαριά βομβαρδισμένη και κατεστραμμένη πόλη της Ουκρανίας
Εάν καταληφθεί η Μαριούπολη, η Ρωσία θα κατέληγε επίσης στον πλήρη έλεγχο πάνω από το 80% της ακτογραμμής της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας -αποκόπτοντας το θαλάσσιο εμπόριο και απομονώνοντάς την περαιτέρω από τον κόσμο.
Αντέχοντας τις προελαύνουσες δυνάμεις τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, οι αμυνόμενοι Ουκρανοί κατάφεραν να κρατήσουν απασχολημένο μεγάλο αριθμό ρωσικών στρατευμάτων. Αλλά αυτή η αποτυχία της Ρωσίας να εξασφαλίσει την ταχεία κατάληψη της πόλης ώθησε τους Ρώσους διοικητές να καταφύγουν σε μια μοντέρνα εκδοχή των μεσαιωνικών τακτικών πολιορκίας.
Έχουν χτυπήσει τη Μαριούπολη με πυροβολικό, ρουκέτες και πυραύλους -καταστρέφοντας πάνω από το 90% της πόλης. Έχουν επίσης διακόψει την πρόσβαση σε ηλεκτρισμό, θέρμανση, πόσιμο νερό, τρόφιμα και ιατρικές προμήθειες -δημιουργώντας μια ανθρωπιστική καταστροφή, για την οποία η Μόσχα κατηγορεί τώρα την Ουκρανία για την άρνησή της να παραδοθεί έως την προθεσμία (χθες) της Δευτέρας στις 05:00. Την ίδια ώρα, ένας Ουκρανός βουλευτής κατηγόρησε τη Ρωσία ότι «προσπαθεί να οδηγήσει σε λιμοκτονία τη Μαριούπολη ώστε να παραδοθεί».
Η Ουκρανία έχει ορκιστεί να υπερασπιστεί την πόλη μέχρι τον τελευταίο στρατιώτη. Μπορεί κάλλιστα να φτάσει σε αυτό το σημείο. Τα ρωσικά στρατεύματα πιέζουν σιγά-σιγά στο κέντρο και, ελλείψει οποιουδήποτε είδους εφαρμόσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας, η Ρωσία είναι πλέον πιθανό να εντείνει τους βομβαρδισμούς της -κάνοντας ελάχιστη έως καθόλου διάκριση μεταξύ των ένοπλων υπερασπιστών της και του πολιορκημένου άμαχου πληθυσμού, που εξακολουθεί να αριθμεί πάνω από 200.000.
Εάν και όταν η Ρωσία πάρει τον πλήρη έλεγχο της Μαριούπολης, τότε θα απελευθερώσει σχεδόν 6.000 από τα στρατεύματά της -οργανωμένα σε τακτικές ομάδες τάγματος 1.000 ατόμων- προκειμένου να πάνε στη συνέχεια και να ενισχύσουν άλλα ρωσικά μέτωπα σε διάφορα σημεία της Ουκρανίας.
Υπάρχουν διάφορες πιθανότητες ως προς το πού θα μπορούσαν να επανατοποθετηθούν:
Στα βορειοανατολικά, για να πάρουν μέρος στη μάχη για την περικύκλωση και την καταστροφή των τακτικών ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας που πολεμούν τους αυτονομιστές υπέρ του Κρεμλίνου στην περιοχή του Ντονμπάς.
Προς τα δυτικά, για να οδηγηθούν προς την Οδησσό, η οποία θα ήταν η τελευταία σημαντική διέξοδος της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Στραγγαλισμός της οικονομίας της Ουκρανίας
Η Μαριούπολη υπήρξε από καιρό ένα στρατηγικά σημαντικό λιμάνι στην Αζοφική Θάλασσα, μέρος της Μαύρης Θάλασσας. Με τις σημαντικές θέσεις ελλιμενισμού του, είναι το μεγαλύτερο λιμάνι στην περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας και φιλοξενεί ένα σημαντικό εργοστάσιο σιδήρου και χάλυβα. Σε κανονικούς καιρούς η Μαριούπολη είναι βασικός εξαγωγικός κόμβος για τον χάλυβα, τον άνθρακα και το καλαμπόκι της Ουκρανίας που προορίζονται για πελάτες στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο.
Εδώ και οκτώ χρόνια, από την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα το 2014, η πόλη βρίσκεται άβολα στριμωγμένη μεταξύ των ρωσικών δυνάμεων σε αυτή τη χερσόνησο και των αυτονομιστών υπέρ του Κρεμλίνου στις αποσχισθείσες αυτοανακηρυχθείσες δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.
Επομένως, η απώλεια της Μαριούπολης θα ήταν σημαντικό πλήγμα για ό,τι έχει απομείνει από την οικονομία της Ουκρανίας.
Ευκαιρία για προπαγάνδα από την πλευρά της Ρωσίας
Η Μαριούπολη φιλοξενεί μια ουκρανική μονάδα πολιτοφυλακής που ονομάζεται Τάγμα Αζόφ, που πήρε το όνομά της από τη Θάλασσα του Αζόφ που συνδέει τη Μαριούπολη με την υπόλοιπη Μαύρη Θάλασσα. Το Τάγμα του Αζόφ περιλαμβάνει ακροδεξιούς εξτρεμιστές, συμπεριλαμβανομένων νεοναζί.
Αν και αποτελούν μόνο το πιο μικρό μέρος των μαχόμενων δυνάμεων της Ουκρανίας, αυτό ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο προπαγάνδας για τη Μόσχα, δίνοντάς της ένα πρόσχημα για να πει στον πληθυσμό της Ρωσίας ότι οι νεαροί άνδρες που έστειλε να πολεμήσουν στην Ουκρανία είναι εκεί για να απαλλάξουν τον γείτονά τους από τους νεοναζί.
Εάν, λοιπόν, η Ρωσία καταφέρει να συλλάβει ζωντανούς κάποιους μαχητές του Τάγματος του Αζόφ, είναι πιθανό ότι θα τους βάλουν να κάνουν παρέλαση στα ελεγχόμενα από το ρωσικό κράτος μέσα ενημέρωσης, ως μέρος του συνεχιζόμενου πολέμου πληροφοριών για να δυσφημήσουν την Ουκρανία και την κυβέρνησή της.
Μεγάλη τόνωση του ηθικού
Η κατάληψη της Μαριούπολης από τη Ρωσία, εάν συμβεί, θα είναι ψυχολογικά σημαντική και για τις δύο πλευρές σε αυτόν τον πόλεμο.
Μια ρωσική νίκη στη Μαριούπολη θα επέτρεπε στο Κρεμλίνο να δείξει στους Ρώσους πολίτες -μέσω των κρατικά ελεγχόμενων μέσων ενημέρωσης- ότι η Ρωσία πετυχαίνει τους στόχους της και σημειώνει πρόοδο.
Για τον πρόεδρο Πούτιν, για τον οποίο αυτός ο πόλεμος φαίνεται να είναι προσωπικός, όλα αυτά έχουν ιστορική σημασία. Θεωρεί ότι η ακτή της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας ανήκει σε κάτι που ονομάζεται Novorossiya (Νέα Ρωσία) -ρωσικά εδάφη που χρονολογούνται από την αυτοκρατορία του 18ου αιώνα.
Ο Πούτιν θέλει να αναβιώσει αυτή την ιδέα, «σώζοντας τους Ρώσους από την τυραννία μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης στο Κίεβο», όπως το βλέπει. Η Μαριούπολη στέκεται σήμερα εμπόδιο στην επίτευξη αυτού του στόχου.
Αλλά για τους Ουκρανούς η απώλεια της Μαριούπολης θα ήταν ένα σημαντικό πλήγμα -όχι μόνο στρατιωτικά και οικονομικά, αλλά και για το ψυχολογικό κομμάτι των ανδρών και των γυναικών που πολεμούν στο έδαφος, υπερασπιζόμενοι τη χώρα τους. Η Μαριούπολη θα ήταν η πρώτη μεγάλη πόλη που θα περιερχόταν στους Ρώσους μετά τη Χερσώνα, μια στρατηγικής σημασίας πόλη που μόλις και μετά βίας υπερασπιζόταν.
Υπάρχει, ωστόσο, μια άλλη ηθική πτυχή εδώ και αυτή είναι η αποτροπή.
Η Μαριούπολη προέβαλε σκληρή αντίσταση - αλλά δείτε το κόστος, σημειώνει το BBC. Η πόλη είναι αποδεκατισμένη και σε μεγάλο βαθμό ερειπωμένη. Θα μείνει στην Ιστορία μαζί με το Γκρόζνι και το Χαλέπι, μέρη που η Ρωσία τελικά βομβάρδισε και υπέταξε, με αποτέλεσμα να γίνουν συντρίμμια. Το μήνυμα προς άλλες πόλεις της Ουκρανίας είναι έντονο -αν επιλέξετε να αντισταθείτε όπως έκανε η Μαριούπολη, τότε μπορείτε να περιμένετε την ίδια μοίρα.
«Οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να μπουν στη Μαριούπολη», λέει ο στρατηγός Ρίτσαρντ Μπάρονς, «δεν μπορούσαν να μπουν μέσα με τα τανκς τους, έτσι την έχουν χτυπήσει τόσο που έχουν μείνει ερείπια. Και αυτό θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος έχει πραγματικά σημασία γι’ αυτούς».