Με νέο τουρκολιβυκό μνημόνιο η Τουρκία εδραιώνει τη στρατιωτική παρουσία της στη Λιβύη. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπέβαλε στις 12 Αυγούστου Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) στο κοινοβούλιο σχετικά με το καθεστώς των τουρκικών δυνάμεων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη Λιβύη, βάσει του οποίου παρέχεται στις τουρκικές δυνάμεις εκτεταμένη επιχειρησιακή ελευθερία και νομική προστασία όσο σταθμεύουν στην αφρικανική χώρα. Επίσης, προβλέπεται η παροχή δωρεάν υλικοτεχνικής υποστήριξης σε επιχειρήσεις που θα πραγματοποιούν εντός λιβυκού εδάφους.

Το μνημόνιο, που υπογράφηκε την 1η Μαρτίου στην Αττάλεια, βασίζεται σε προηγούμενες συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του Μνημονίου Συνεργασίας Στρατιωτικής Εκπαίδευσης που υπογράφηκε το 2012 και του Μνημονίου Ασφάλειας και Στρατιωτικής Συνεργασίας που υπογράφηκε το 2019. 

Σύμφωνα με το νέο μνημόνιο, η Τουρκία θα υποστηρίξει την αναδιάρθρωση και την εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων και των δυνάμεων ασφαλείας της Λιβύης, ανταποκρινόμενη σε αίτημα της Λιβανέζικης κυβέρνησης.

Νομική ασυλία στον τουρκικό στρατό

Μία από τις πιο αξιοσημείωτες πτυχές του Μνημονίου είναι η ευρύτατη νομική ασυλία που παρέχεται στις τουρκικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη.

Σύμφωνα με το άρθρο 11, τυχόν εγκλήματα που διαπράττονται από το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό κατά τη διάρκεια των επίσημων καθηκόντων τους ή εντός του πεδίου των αρμοδιοτήτων τους θα διέπονται αποκλειστικά από το τουρκικό δίκαιο.

Αυτό σημαίνει ότι το τουρκικό προσωπικό προστατεύεται αποτελεσματικά από το νομικό σύστημα της Λιβύης σε θέματα που σχετίζονται με τα επίσημα καθήκοντά του, ενισχύοντας τη δικαιοδοσία της Τουρκίας στις δυνάμεις της στο εξωτερικό.

Ωστόσο, εγκλήματα που διαπράττονται εκτός των επίσημων καθηκόντων θα υπάγονται στη δικαιοδοσία της Λιβύης, με ειδικές διατάξεις που διασφαλίζουν ότι τυχόν ποινές ευθυγραμμίζονται με τα νομικά πλαίσια και των δύο χωρών.

Επιχειρησιακές «ελευθερίες» για τους Τούρκους 

Η συμφωνία παρέχει επίσης στις τουρκικές δυνάμεις σημαντικές επιχειρησιακές ελευθερίες στη Λιβύη. Το άρθρο 12 επιτρέπει στο τουρκικό προσωπικό να φέρει προσωπικά και υπηρεσιακά όπλα και να φορά τις επίσημες στολές του, ενώ βρίσκεται σε υπηρεσία, αντικατοπτρίζοντας το υψηλό επίπεδο αυτονομίας στις επιχειρήσεις του.

Ακόμα, το άρθρο 7 παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις απεριόριστη πρόσβαση στον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, εξαιρώντας τις από κατάσχεση ή κατηγορίες, υπογραμμίζοντας περαιτέρω το επιχειρησιακό εύρος που δίνεται στις τουρκικές δυνάμεις.

Το Μνημόνιο Συνεννόησης διευκολύνει επίσης την υλικοτεχνική και επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα επιτρέποντας στις τουρκικές δυνάμεις να εγκαθιστούν και να διαχειρίζονται τα συστήματα επικοινωνίας τους, όπως περιγράφεται σρτο άρθρο 9.

Το άρθρο 9 επιτρέπει την εγκατάσταση τόσο ενσύρματων όσο και ασύρματων συστημάτων επικοινωνίας, διασφαλίζοντας τον απρόσκοπτο συντονισμό μεταξύ τουρκικών μονάδων και με κέντρα διοίκησης στο Τουρκία.

Ακόμα, οι τουρκικές δυνάμεις εξουσιοδοτούνται να δημιουργήσουν ταχυδρομεία, υποκαταστήματα τραπεζών και εγκαταστάσεις αναψυχής εντός των περιοχών που τους έχουν ανατεθεί, σύμφωνα με το άρθρο 16.

Δωρεάν υλικοτεχνική υποστήριξη στις τουρκικές δυνάμεις

Η κυβέρνηση της Λιβύης έχει δεσμευτεί να παρέχει εκτεταμένη υλικοτεχνική υποστήριξη στις τουρκικές δυνάμεις, βασικό χαρακτηριστικό του Μνημονίου.

Το άρθρο 9 υποχρεώνει τη Λιβύη να καλύπτει το κόστος βασικών υπηρεσιών, όπως ηλεκτρικό ρεύμα, νερό και διαδίκτυο, στις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν οι τουρκικές δυνάμεις. Το άρθρο 7 διευκρινίζει ότι τα καύσιμα και άλλες υλικοτεχνικές απαιτήσεις για τα τουρκικά οχήματα, σε ξηρά, θάλασσα και αέρος, θα παρέχονται χωρίς κόστος στην Τουρκία.

Εκτός από την υλικοτεχνική υποστήριξη, το μνημόνιο συμφωνίας προσφέρει σημαντικές οικονομικές απαλλαγές στις τουρκικές δυνάμεις. Το άρθρο 14 απαλλάσσει από δασμούς, τέλη  και φόρους όλες τις εισαγωγές και εξαγωγές που σχετίζονται με τις τουρκικές στρατιωτικές δραστηριότητες στη Λιβύη.

Αυτή η διάταξη διασφαλίζει ότι η Τουρκία μπορεί να εφοδιάζει τις δυνάμεις της χωρίς τα οικονομικά βάρη που συνδέονται συνήθως με την ανάπτυξη στρατιωτικών εγκαταστάσεων εκτός χώρας. Επιπλέον, το άρθρο 8 ορίζει ότι το κόστος των συμβάσεων και αγορών που πραγματοποιούν οι τουρκικές δυνάμεις στη Λιβύη, είτε τοπικά είτε από το εξωτερικό, θα καλύπτονται από τη λιβυκή κυβέρνηση, μετά από διαβουλεύσεις με τις λιβυκές αρχές.

Το μνημόνιο συμφωνίας πρόκειται να παραμείνει σε ισχύ για τρία χρόνια, με δυνατότητα αυτόματης ανανέωσης ενός έτους, εκτός εάν το ένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη αποφασίσει να τερματίσει τη συμφωνία.