«Είναι μια τραγωδία ιστορικών διαστάσεων», δηλώνει ο Μπαράκ Ομπάμα, αναφερόμενος στον πόλεμο στην Ουκρανία, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στον Τζέφρι Γκόλντμπεργκ και στο Atlantic.
«Ο Πούτιν αντιπροσώπευε μια πολύ συγκεκριμένη στάση απέναντι στα ιδεώδη της δημοκρατίας, στην παγκοσμιοποίηση, στη σύγκρουση των πολιτισμών, και στην ικανότητα να εργαλειοποιεί τον θυμό και τη δυσαρέσκεια που δημιουργούνται γύρω από μια εθνικιστική μυθολογία. Αυτό που βλέπουμε είναι οι συνέπειες αυτού του τοξικού μείγματος στα χέρια μιας αυταρχικής κυβέρνησης που δεν έχει πολλά θεσμικά αντίβαρα», σημειώνει ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, μιλώντας με φόντο το συνέδριο για την παραπληροφόρηση και τη διάβρωση της δημοκρατίας (Disinformation and the Erosion of Democracy) που διοργάνωσε το Atlantic μαζί με το Institute of Politics του Πανεπιστημίου του Σικάγο.
Μιλώντας «ως κάποιος που αντιμετώπισε τη (σ.σ. ρωσική) εισβολή στην Κριμαία και στα ανατολικά τμήματα της Ουκρανίας», ο Μπαράκ Ομπάμα δηλώνει πια «ενθαρρυμένος» από την – πιο έντονη και αποφασιστική σε σχέση με το παρελθόν – ευρωπαϊκή αντίδραση απέναντι σε όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία.
«…το 2014 συχνά έπρεπε να τους σέρνω, κλωτσώντας και ουρλιάζοντας, προκειμένου εκείνοι να απαντήσουν κατά τρόπους που θα θέλαμε να δούμε από εκείνους εξ ημών που περιγράφουμε τους εαυτούς μας ως δυτικές δημοκρατίες», συνεχίζει ο Ομπάμα, ασκώντας κριτική στον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκές ηγεσίες είχαν αντιδράσει στα γεγονότα του 2014.
Ο Πούτιν ήταν πάντα αδίστακτος
«Δεν ξέρω εάν το άτομο που γνώριζα είναι το ίδιο με το άτομο που τώρα ηγείται αυτής της επίθεσης», δηλώνει ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, αναφερόμενος στον Βλαντιμίρ Πούτιν. «Ήταν πάντα αδίστακτος. Είδατε τι έκανε στην Τσετσενία. Δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να συντρίψει όσους θεωρούσε απειλή. Αυτό δεν είναι νέο», λέει ο Ομπάμα για τον Πούτιν, διευκρινίζοντας ωστόσο πως όσα έχουν γίνει τελευταία ο ίδιος θα τα περίμενε απαραιτήτως από τον Πούτιν προ πενταετίας.
Ο Ομπάμα συνεχίζει υποστηρίζοντας πως, κατά την εκτίμησή του, δεν μπορούμε να περιμένουμε να δούμε τον Πούτιν να κάνει ξαφνικά στροφή στον ορθολογισμό, ενώ είναι αμφίβολο και το εάν θα δούμε σημαντικές αντιδράσεις είτε από τον λαό είτε από τους ολιγάρχες στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Αυτά που είναι «αξιοσημείωτα» ωστόσο, για τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, είναι όσα έχουμε δει το τελευταίο διάστημα από την πλευρά της Ουκρανίας, με «το υψηλό επίπεδο της αντίστασης» στη ρωσική εισβολή να ξεχωρίζει μεταξύ αυτών.
Πολύ νωρίς για προβλέψεις
«Αυτό που άλλαξε από το 2014 έως σήμερα είναι ότι η αίσθηση της εθνικής ταυτότητας (σ.σ. στην Ουκρανία) συνέχισε να ενισχύεται», σημειώνει ο Ομπάμα, υπογραμμίζοντας πως ήταν ο Πούτιν που – με την προσάρτηση της Κριμαίας και περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας – έκανε τους Ουκρανούς να καταλάβουν ποιοι είναι και τι αντιπροσωπεύουν.
«Νομίζω, επίσης, ότι αυτό που δεν είχε πλήρως προβλέψει (σ.σ. ο Πούτιν) είναι τον βαθμό στον οποίο έχει πια αλλάξει η φύση του πολέμου, όπου όλοι βλέπουν τι ακριβώς συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο», συνεχίζει ο Μπαράκ Ομπάμα, υποστηρίζοντας πως υπάρχει ακόμη η δυνατότητα και η προοπτική «να αποτραπεί μια μαξιμαλιστική νίκη του Πούτιν» στο μέτωπο της Ουκρανίας.
Όταν καλείται, ωστόσο, να απαντήσει αναφορικά με το ποια θα μπορούσε να είναι η τελική έκβαση αυτού του πολέμου, ο Μπαράκ Ομπάμα υποστηρίζει πως «είναι ακόμη πολύ νωρίς» για προβλέψεις.
Παράλληλα ωστόσο, δεν είναι νωρίς για διδάγματα. «Αυτό που βλέπουμε είναι μια επιστροφή στους παλαιούς τρόπους σκέψης αναφορικά με τη δύναμη, τον τόπο και την ταυτότητα», δηλώνει ο Ομπάμα, προειδοποιώντας πως εάν δεν γίνουν σωστά κάποια πράγματα τώρα στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Ασία και στη Λατινική Αμερική, τότε το μέλλον μπορεί να καταστεί για τις επόμενες γενιές ακόμη πιο δύσκολο, βίαιο και γεμάτο προκλήσεις.
Όσο για την περίοδο του εφησυχασμού από την πλευρά της Δύσης, εκείνη έχει πια τελειώσει.
«Νομίζω ότι μέρος του εφησυχασμού μας προήλθε από την ιδέα ότι ξαφνικά αυτό ήταν – τελειώσαμε μόλις έπεσε το Τείχος του Βερολίνου και ο Νέλσον Μαντέλα απελευθερώθηκε και ο κόσμος έγινε ένας κόσμος ίσων ευκαιριών και είχαμε McDonald’s παντού… Και ξεχάσαμε πως αυτή η περίοδος των 50 – 60 ετών μετά τον Β’ Παγκόσμιο ήταν μια εξαίρεση. Και ότι υπάρχουν χιλιετίες βαρβαρότητας, λεηλασιών, βίας, εκτοπισμών και σκληρότητας. Και δημιουργήσαμε ένα σύνολο θεσμών μέσα από το πρίσμα των 60 εκατομμυρίων ανθρώπων που πέθαναν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και προσπαθήσαμε να αναδιαμορφώσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται μόνο του, αυτόματα. Είναι κάτι που πρέπει συνεχώς να καλλιεργούμε. Πρέπει να ανταποκρινόμαστε στις νέες συνθήκες, είτε πρόκειται για αλλαγές στην τεχνολογία, αλλαγές στην παγκοσμιοποίηση, αλλαγή του κλίματος – όλα αυτά απαιτούν από εμάς να πούμε “Εντάξει, τι σημαίνει αυτό για την ικανότητά μας να διατηρήσουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ελευθερία και αυτοδιοίκηση;” Και αυτό είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο θα πρέπει να εξετάζουμε αυτά τα ερωτήματα και να είμαστε πρόθυμοι να τροποποιήσουμε, να προσαρμόσουμε, να μεταρρυθμίσουμε τους θεσμούς μας. Και αυτό είναι κάτι που πιστεύω ότι δεν έχουμε κάνει τόσο καλά όσο θα έπρεπε.»