Τα ατού της Ευρώπης στις προκλήσεις του μέλλοντος

Το Διαδίκτυο είναι ο χώρος ταχείας και υπερταξικής διάδοσης απίθανων ψευδών και απίστευτων θεωριών συνωμοσίας, που έχουν πάντως τεράστια απήχηση. Από την άλλη πλευρά, στην σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση κατοικούν περί τα 50 εκατομμύρια μη-Ευρωπαίοι, οι οποίοι περί το 2040 θα πλησιάζουν τα 90 εκατομμύρια.

Επίσης, στις μέρες μας έχουν ξαναρχίσει ενδοευρωπαϊκές αντιπαραθέσεις, οι οποίες - όχι λίγες φορές- προσλαμβάνουν και ρατσιστικό χαρακτήρα.

Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι είδος εν ανεπαρκεία και ίσως αυτή η διάσταση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι να είναι πολύ πιο σοβαρή από τις τεχνοκρατικές περιπέτειες της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ).

Διότι, στο μέτρο που η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης γίνεται με τεχνοκρατικά κριτήρια και ερήμην των πνευματικών προϋποθέσεων για περαιτέρω ένωση του σημερινού μορφώματος, ο λαϊκισμός θα έχει μεγάλους χώρους στην διάθεσή του για να ψευδολογεί και να κατεδαφίζει ό,τι μπορεί.

«Οι μεγάλες ιδέες», έγραφε παλαιότερα ο Γάλλος φιλόσοφος Σαρλ Πεγκύ, «γεννώνται στο πεδίο της θρησκευτικής εμπειρίας και πεθαίνουν στον στίβο της πολιτικής». Τα αναπεπταμένα λάβαρα των ηρώων του Μάαστριχτ και η χλιδή των επιχειρημάτων για την ΕΕ χαρίζουν μία απρόσμενη δικαίωση στη μάλλον μελαγχολική διαπίστωση του Γάλλου φιλοσόφου.

Διότι, βεβαίως, το αίτημα για την ένωση της Ευρώπης ετέθη εδώ και αιώνες αλλά, ενώ σήμερα πολιτικοί, πλήθος ειδικών και δημοσιογράφοι συζητούν την μεθόδευση της ένωσης, οι δε πιο ανήσυχοι από αυτούς και την τελική μορφή της, όσοι έθεσαν προ αιώνων το θέμα είχαν στον νου τους κάτι πολύ πιο θεμελιώδες. Είχαν στο νου τους την αποστολή της Ευρώπης. Στο σημείο αυτό τα πράγματα περιπλέκονται, διότι κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα μόνον, η Ευρώπη γνώρισε τα πιο βίαια αλλά και τα πιο γόνιμα γεγονότα της Ιστορίας της.

Στα πρώτα 50 χρόνια του περασμένου αιώνα, γνωρίσαμε την κάθοδο στην κόλαση. Στη συνέχεια, η βαριά πληγωμένη Ευρώπη άρχισε να ανεβαίνει ψάχνοντας να βρει τη θέση της ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις. Σήμερα, πριν απ’ όλα, η Ευρώπη, στην πιο ευρεία μορφή της μετά την πτώση του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού, είναι η νοσταλγία μίας χαμένης παγκόσμιας αίγλης και η μελαγχολία των κληρονόμων μίας πολύ πλούσιας ιστορίας και μίας απίστευτης περιουσίας που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί. Επίσης, είναι ο φόβος μπροστά σ’ έναν κόσμο πολύπλοκο, αλλά και η έμμονη ιδέα ότι βρισκόμαστε σε παρακμή.

Εν τούτοις, η Ευρώπη διαθέτει μεγάλα ατού για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του παρόντος και τα διακυβεύματα του μέλλοντος.

Μετά τους κατακλυσμούς, η Ευρώπη απέδειξε ότι μπορεί να διαχειρίζεται την ειρήνη και την ευημερία της. Απέδειξε ότι διαθέτει τεράστια αποθέματα τεχνογνωσίας και πνευματικών δυνάμεων. Έτσι, εκείνο που πριν απ’ όλα χρειάζεται η Ευρώπη σήμερα είναι μία πνευματική ενότητα, ένα πνευματικό Μάαστριχτ δηλαδή, το οποίο θα αδιαφορεί για τις όποιες συγκρούσεις θα συνέβαιναν στην ήπειρό μας για λόγους συμφέροντος και ιδιοτέλειας.

Ακόμα, η Ευρώπη είναι η ελληνική φιλοσοφία. Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Σωκράτης, ο Ηράκλειτος και άλλοι πολλοί αποτελούν σημαντικό μέρος της μεγάλης ευρωπαϊκής κληρονομιάς, που σίγουρα είναι και μοναδική στον κόσμο.

Είναι, λοιπόν, σαφές ότι η Ευρώπη είναι, πριν απ’ όλα, μία κολοσσιαία πνευματική παρουσία σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι η πηγή της σκέψης και της γνώσης.