Πόλεμος στην Ουκρανία: Τα τέσσερα σενάρια για το τέλος των συγκρούσεων

Τέσσερα εναλλακτικά σενάρια για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία παρουσίασε το Atlantic Council, μια αμερικανική δεξαμενή σκέψης με σαφή νατοϊκό προσανατολισμό.

Σε αυτά περιλαμβάνεται όλο το φάσμα των πιθανών εξελίξεων, από την επικράτηση της Ουκρανίας επί της Ρωσίας – που επισημαίνεται ότι δεν θα ερχόταν χωρίς τους δικούς της κινδύνους – μέχρι και την κλιμάκωση σε παγκόσμιο πόλεμο.

Σενάριο 1^ο: Θαύμα στον Δνείπερο

Έτσι χαρακτηρίζει η δεξαμενή σκέψης το ενδεχόμενο οι άμυνες της Ουκρανίας να αντέξουν για αρκετό καιρό, όχι ώστε να επιφέρουν κάποιου είδους ταπεινωτική ήττα στη Ρωσία, αλλά προκειμένου σε συνδυασμό με τις βαριές κυρώσεις και τη διπλωματική απομόνωση της χώρας να αναγκάσουν τον Πούτιν να αποσύρει τα στρατεύματά του για να αποφύγει έναν ακριβό σε χρήματα και ανθρώπινες ζωές μακροχρόνιο πόλεμο.

Τυπικά, μια τέτοια εξέλιξη θα ευνοούσε τις ευρωατλαντικές φιλοδοξίες, αφού από τη μια πλευρά θα προκαλούσε στον Πούτιν σοβαρά εσωτερικά ζητήματα που δεν θα του άφηναν περιθώριο για διεθνείς εκστρατείες, και από την άλλη η Ουκρανία αναπόφευκτα θα ερχόταν ακόμη πιο κοντά στη Δύση.

Ωστόσο, τονίζει το Ατλαντικό Συμβούλιο, ήδη ο πόλεμος έχει στοιχίσει χιλιάδες ζωές και στις δυο πλευρές, γεννώντας νέες εντάσεις που δύσκολα θα αποσοβηθούν, ενώ κανείς δεν γνωρίζει και πώς θα μπορούσε να επηρεάσει το ρωσικό πολιτικό σκηνικό.

Σενάριο 2^ο: Ένα ευρωπαϊκό Αφγανιστάν

Σε αυτό το σενάριο, οι Ουκρανοί αναγκάζονται να παραδώσουν τα όπλα και η Ρωσία εγκαθιστά μια κυβέρνηση-μαριονέτα. Όμως υπολογίζει χωρίς τους ουκρανούς πολίτες που δεν είναι πρόθυμοι να υποχωρήσουν και προσχωρούν σε αντάρτικες ομάδες.

Ακολουθεί ένας ένοπλος αγώνας μακράς διαρκείας, που αναγκάζει τη Ρωσία να διατηρήσει μεγαλύτερους αριθμούς στρατευμάτων στη χώρα από εκείνους που υπολόγιζε. Το Κίεβο και άλλες μεγάλες πόλεις βρίσκονται υπό κατοχή, όμως σε όλη τη χώρα το αντάρτικο μαίνεται, με την κεκαλυμμένη – αλλά εκτεταμένη – υποστήριξη του ΝΑΤΟ. Οι συγκρούσεις αποστραγγίζουν τους πόρους της Μόσχας, μέχρι που αναγκάζεται να αποσυρθεί μετά από πολύ καιρό, βία και θάνατο.

Πέραν των υλικών και ανθρώπινων απωλειών της, που το Ατλαντικό Συμβούλιο παραλληλίζει με εκείνες που υπέστη η Σοβιετική Ένωση στο Αφγανιστάν – αλλά δεν απέχουν από εκείνες των Αμερικανών στην ίδια ακριβώς χώρα – η Ρωσία έχει μετατραπεί σε κράτος-παρία. Το κύρος του Πούτιν δέχεται τεράστιο πλήγμα και η καρέκλα του αρχίζει να τρίζει, καθώς τόσο οι ελίτ, όσο και οι πολίτες εκφράζουν την οργή τους.

Σενάριο 3^ο: Ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα

Οι ρωσικές δυνάμεις καταφέρνουν να κατακτήσουν την Ουκρανία, αλλά και να καταπνίξουν την ουκρανική αντίσταση. Ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα προκύπτει στην Ευρώπη.

Παρά το οικονομικό πλήγμα, ο Πούτιν διατηρεί την εσωτερική του ισχύ και καταπνίγει με ακόμη περισσότερη ένταση τις φωνές των αντιφρονούντων. Το ΝΑΤΟ αναδύεται ενωμένο από την κρίση – και αποδέχεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει την κατάσταση στην Ουκρανία. Η Σουηδία και η Φινλανδία εντάσσονται στο ΝΑΤΟ για να ενισχύσουν την αίσθηση ασφάλειάς τους απέναντι στη Ρωσία.

Το νέο σχίσμα στην καρδιά της Ευρώπης φέρνει τους δικούς του κινδύνους και αβεβαιότητες. ΝΑΤΟ και Ρωσία γεμίζουν στρατιώτες τα νέα κοινά τους σύνορα, αυξάνοντας κατά πολύ τον κίνδυνο για θερμό επεισόδιο. Οι δυο πλευρές προετοιμάζονται για μια παρατεταμένη αναμέτρηση, χωρίς κάποια διέξοδο να διαφαίνεται στον ορίζοντα και χωρίς εγγυήσεις ειρηνικής επίλυσης.

Σενάριο 4^ο: Παγκόσμιος πόλεμος

Πρόκειται για το πλέον επικίνδυνο από όλα τα ενδεχόμενα: μια σύγκρουση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Αν και απευκταία, η εξέλιξη αυτή παραμένει στο φάσμα των πιθανοτήτων, με το Συμβούλιο να διακρίνει τρεις τρόπους να φτάσουμε μέχρι εκεί:

• Το ΝΑΤΟ αποφασίζει να κλιμακώσει, επιχειρώντας για παράδειγμα να επιβάλει μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ή κάποια άλλη μορφή άμεσης παρέμβασης. Προς το παρόν, οι ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν απορρίψει ένα τέτοιο σενάριο, όμως αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αν η Ρωσία κλιμακώσει τους βομβαρδισμούς αμάχων. Τότε, η Ρωσία θα καλούνταν να επιλέξει μεταξύ της υποχώρησης ή της άμεσης εμπλοκής με τις στρατιωτικές δυνάμεις της Συμμαχίας. Αν επιλέξει το τελευταίο, ο κίνδυνος πολέμου αυξάνεται σημαντικά.
• Η Ρωσία πλήττει κατά λάθος μια επικράτεια που ανήκει στο ΝΑΤΟ – πράγμα όχι απολύτως απίθανο, από τη στιγμή που ήδη έχει πλήξει στόχους κοντά στα σύνορα με την Πολωνία. Η Συμμαχία προχωρά σε αντίποινα. Το Ατλαντικό Συμβούλιο εκτιμά ότι καθώς τα όπλα υψηλής ακρίβειας της Ρωσίας τελειώνουν, ο κίνδυνος για ένα τέτοιο ενδεχόμενο αυξάνεται. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε την έναρξη άμεσης συμπλοκής στα σύνορα με την Ουκρανία, ανοίγοντας έναν κύκλο χτυπημάτων και αντιποίνων που θα μπορούσε με τη σειρά του να εξελιχθεί σε ανοιχτή σύγκρουση.
• Υπάρχει πάντα και ο φόβος ότι τα ρωσικά σχέδια δεν σταματούν στην Ουκρανία. Αν οι ρωσικές δυνάμεις πετύχουν γρήγορα τον σκοπό τους – πράγμα που όσο οι μέρες περνούν μοιάζει όλο και δυσκολότερο – ο Πούτιν ίσως στρέψει την προσοχή του σε άλλα κράτη που ανήκαν στην Σοβιετική Ένωση. Προφανείς επιλογές, κρίνει το Ατλαντικό Συμβούλιο, είναι τα κράτη της Βαλτικής, τα οποία ανήκουν στο ΝΑΤΟ στο σύνολό τους. Ο Πούτιν ίσως θεωρήσει ότι το ΝΑΤΟ θα υποχωρήσει για να αποφύγει τον παγκόσμιο πόλεμο, ενώ η Συμμαχία έχει δηλώσει επανειλημμένως πως κάθε επίθεση σε μέλος της μεταφράζεται σε επίθεση στο σύνολό της.

Η ομίχλη του πολέμου

Το Ατλαντικό Συμβούλιο κρίνει, τέλος, ότι οι εξελίξεις δείχνουν πως ο πόλεμος θα λήξει προς όφελος της Δύσης, όμως προειδοποιεί ότι όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά – και ότι πιθανότατα ξεπερνούν κατά πολύ τα τέσσερα παραπάνω. Οι πόλεμοι, σημειώνει, άπαξ και ξεκινήσουν σπανίως παραμένουν προβλέψιμοι, με όλους τους εμπλεκόμενους να επιλέγουν αναπάντεχα μονοπάτια, που ενίοτε έχουν την ικανότητα να αλλάξουν τον κόσμο. Η εισβολή της Ρωσίας, καταλήγει, έχει τις προδιαγραφές για να εξελιχθεί σε μια τέτοια σύγκρουση. Μένει να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα για την Ουκρανία και τον πλανήτη.