Ομόφυλα ζευγάρια: Τι ισχύει διεθνώς για τον γάμο και την τεκνοθεσία - Σε ποιες χώρες αναγνωρίζεται, που «απαγορεύεται»

Με γνώμονα την απόφαση - σταθμό της Ολλανδίας που έγινε η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε τον γάμο μεταξύ ομοφυλόφιλων το 2001, η Ευρώπη κινείται με σταθερά βήματα προς τη νομική κατοχύρωση του γάμου ομόφυλων ζευγαριών και της τεκνοθεσίας.

Σε μία περίοδο με αφετηρία το 2000 και έως σήμερα, συνολικά 35 χώρες σε όλο τον κόσμο, και στις πέντε ηπείρους, έχουν νομοθετήσει την ισότητα στο γάμο.

Τα 20 από αυτά τα 35 κράτη βρίσκονται στην Ευρώπη, και τα 15 αποτελούν μέλη της Ε.Ε.

Ακολούθησαν το Βέλγιο (2003), η Ισπανία (2005), η Σουηδία και η Νορβηγία το 2009, η Πορτογαλία (2010), η Δανία (2012), η Γαλλία (2013), η Μεγάλη Βρετανία (2014), η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία το 2015, η Γερμανία και η Μάλτα το 2017, η Αυστρία (2019), η Ελβετία (2020), η Σλοβενία (2022), και φέτος η Εσθονία.

Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, ο πρώτος γάμος ομοφύλων στην πραγματικότητα χρονολογείται στο μακρινό 1971, όταν ένα ζευγάρι από τη Μινεσότα απέκτησε άδεια γάμου χάρη σε ένα νομικό «παράθυρο» που ουδείς είχε προσέξει. Ο γάμος τους αναγνωρίστηκε επίσημα το 2019 έπειτα από μία νομική μάχη δεκαετιών και ενώ είχε προηγηθεί το 2015 η ετυμηγορία-ορόσημο του Ανώτατου Δικαστηρίου για τη νομιμοποίηση των γάμων ομοφύλων σε όλη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Καναδάς είχε ήδη καταστεί από το 2005 η πρώτη χώρα στο Δυτικό Ημισφαίριο που το έπραξε.

Ο γάμος ομόφυλων ζευγαριών τελείται και αναγνωρίζεται έως σήμερα νομίμως σε 35 χώρες με συνολικό πληθυσμό 1,3 δισ. κατοίκων, το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι μετρήσεις κοινής γνώμης αποτυπώνουν σταθερά αυξητική τάση στην υποστήριξη προς την αναγνώριση του ανθρώπινου και πολιτικού δικαιώματος των ομοφύλων στο γάμο και τη δημιουργία οικογένειας στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες, καθώς και σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, με «οδηγούς» τις νεότερες γενιές.

Η πλειονότητα των χωρών που έχουν κατοχυρώσει νομικά το γάμο ομοφύλων βρίσκεται στην ευρωπαϊκή και αμερικανική ήπειρο. Περισσότερες από τις μισές βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη, βάσει της πλέον πρόσφατης καταγραφής του ερευνητικού κέντρου Pew Research Center. Η απόκλιση ανάμεσα στη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη είναι εμφανής, ενώ σε παγκόσμια κλίμακα ο σεβασμός και η αναγνώριση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συμβαδίζει σταθερά με το δημοκρατικό πρόσημο των κοινωνιών, όπως σημειώνει η εδρεύουσα στην Ουάσινγκτον οργάνωση προάσπισης των πολιτικών δικαιωμάτων Freedom House, η οποία κατατάσσει σχεδόν όλες τις χώρες που έχουν θεσμοθετήσει την ισότητα στο γάμο ως «ελεύθερες».

Πιο περιπλεγμένο παραμένει το πλαίσιο ως προς την τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια. Ενώ αρχικά η νομιμοποίηση του γάμου ειδικά σε ευρωπαϊκά κράτη δεν συμβάδισε με την αναγνώριση του δικαιώματος στην υιοθεσία, έως το 2007 ο περιορισμός είχε ευρέως καταργηθεί αλλά παραμένουν οι διαφοροποιήσεις ως προς το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της παρένθετης μητρότητας για ζευγάρια ανδρών. Ενδεικτικά στο Βέλγιο η παρένθετη μητρότητα είναι νόμιμη, αντίθετα δεν επιτρέπεται σε Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Σουηδία. Στη Γαλλία τα ζευγάρια γυναικών απέκτησαν το δικαίωμα σε τεχνητή γονιμοποίηση με δότη μόλις το 2021. Ελάχιστες είναι οι χώρες που επεκτείνουν ρητά το δικαίωμα παρένθετης μητρότητας σε ομόφυλα ζευγάρια, όπως η Νότια Αφρική, το Ισραήλ και η Κούβα.

Η κοινοτική νομοθεσία δεν επιβάλλει τη νομοθέτηση υπέρ του γάμου ή της τεκνοθεσίας, εντούτοις σειρά οδηγιών της Κομισιόν και ψηφισμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν καλέσει, παροτρύνει και ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να απομακρυνθούν από κάθε μορφή διακρίσεων που μπορεί να υφίσταται η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Το 2021 σε μία ιστορική απόφαση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απεφάνθη ότι τα ομόφυλα ζευγάρια και τα παιδιά τους πρέπει να αναγνωρίζονται ως οικογένεια σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, ακόμη και σε χώρες που οι ίδιες δεν αναγνωρίζουν την ισότητα στο γάμο, προκειμένου να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα του παιδιού στην ελεύθερη κυκλοφορία. Η απόφαση ελήφθη μετά την άρνηση της Βουλγαρίας να χορηγήσει έγγραφα ταυτότητας στην κόρη ενός ομόφυλου ζευγαριού.

Η Εσθονία είναι η τελευταία χώρα που εντάχθηκε φέτος στη λίστα, ενώ η Σλοβενία είχε γράψει Ιστορία το 2022 ως η πρώτη χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ που νομιμοποίησε το γάμο και την υιοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια. Τρία χρόνια νωρίτερα η κυβέρνηση της Ταϊβάν ήταν η πρώτη στην Ασία που καλωσόριζε τους γάμους ομοφύλων. Η Αργεντινή είχε γίνει ήδη από το 2010 η πρώτη χώρα στη Λατινική Αμερική που επέτρεψε τους γάμους ομοφύλων το 2010, ενώ η μόνη χώρα στην αφρικανική ήπειρο όπου ο γάμος είναι νόμιμος είναι η Νότια Αφρική. Η Αυστραλία (2017) και η Νέα Ζηλανδία (2013) είναι οι μοναδικές χώρες στην ευρύτερη περιοχή Ασίας-Ειρηνικού που έχουν ψηφίσει νόμους για το γάμο των ομοφυλοφίλων.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη γνωμοδότησή του στην υπόθεση «Obergefell v. Hodges» το 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο επισφράγισε τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών και στις 13 πολιτείες όπου παρέμενε απαγορευμένος. Το 2022, εν μέσω φόβων ότι το Ανώτατο Δικαστήριο θα μπορούσε να επιτρέψει στις πολιτείες να αρνούνται την εγκυρότητα των γάμων -στη σκιά της απόφασης για τις αμβλώσεις-, το Κογκρέσο υπερψήφισε, και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επικύρωσε, νόμο που αναγνωρίζει τους γάμους σε ομοσπονδιακό επίπεδο.

Στη Μέση Ανατολή, όπου η ομοφυλοφιλία ποινικοποιείται, το Ισραήλ πρωτοπορεί όσον αφορά τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, αναγνωρίζοντας τους γάμους που έχουν συναφθεί σε άλλες χώρες, αν και δεν επιτρέπει ανάλογες ενώσεις στην επικράτειά του. Οι σχέσεις μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι παράνομες στο μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και τιμωρούνται με την εσχάτη των ποινών στο Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη. Η Αλγερία, το Μαρόκο, το Ομάν, η Συρία, η Τυνησία και η Γάζα (επί Χαμάς) έχουν νόμους που απαγορεύουν ρητά τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Όταν το Κατάρ φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2022, οι νόμοι του κατά της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας επικρίθηκαν ευρέως.

Η Νότια Αφρική είναι η μοναδική χώρα στην αφρικανική ήπειρο που επιτρέπει το γάμο των ομοφυλοφίλων. Αφότου του Ανώτατο Δικαστήριο της Νότιας Αφρικής έκρινε ότι οι νόμοι περί γάμου της χώρας παραβιάζουν την εγγύηση του Συντάγματος για ίσα δικαιώματα, το Κοινοβούλιο νομιμοποίησε το γάμο ομοφύλων το 2006. Περίπου 30 αφρικανικές χώρες απαγορεύουν την ομοφυλοφιλία, με τη Μαυριτανία, τη Σομαλία και το Σουδάν να επιβάλλουν τη θανατική ποινή για τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, το 2013 ποινικοποιήθηκε η διασπορά «προπαγάνδας μη παραδοσιακών σεξουαλικών σχέσεων μεταξύ ανηλίκων». Δεκάδες πολίτες έχουν τιμωρηθεί με πρόστιμα για παραβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής σε διαμαρτυρίες και της κοινοποίησης άρθρων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 2022, ο Πούτιν υπέγραψε νόμο για την επέκταση της απαγόρευσης σε ενήλικες, κατέστησε παράνομη την αντιμετώπιση των σχέσεων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου ως «φυσιολογικές» και αύξησε τις ποινές κατά όσων παραβιάζουν το νόμο-εργαλείο διακρίσεων κατά της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις