Όμως πόσο αληθές είναι αυτό; Και πόσο διαδεδομένες είναι οι αρχές αυτής της πολιτικής ιδεολογίας, που θα έπρεπε να είναι προφανείς;
Του Τζόρτζ Μενεσιάν*
Ο Φιλελευθερισμός έχει διάφορες παραλλαγές, όπως και οι υπόλοιπες ιδεολογίες. Ωστόσο, οι αρχές του μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες:
Από τη μία, ο Φιλελευθερισμός αφορά την οργάνωση και τα χαρακτηριστικά της οικονομίας. Βασική του αρχή η ελεύθερη οικονομία, με την ελάχιστη δυνατή κρατική παρέμβαση, τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και ένα πρωτοπόρο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα εδραιώνει τον υγιή ανταγωνισμό.
Σαφέστατα, ένα μεγάλο μέρος των πολιτών (ιδίως στην Ελλάδα) είναι υπέρ της κρατικής παρέμβασης και της κρατικοκεντρικής οργάνωσης της οικονομίας. Όμως, η καθιέρωση της ελεύθερης αγοράς επιτρέπει στους ικανούς να ανέλθουν οικονομικά, αποτρέπει τις πελατειακές σχέσεις μεταξύ των κομμάτων εξουσίας και των πολιτών και δίνει κίνητρο στην καινοτομία και την εργατικότητα των ατόμων.
Σημαντικές είναι και οι ιδιωτικοποιήσεις, τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς. Σε κράτη όπως η Ελλάδα, οι παθογένειές στους τομείς της οικονομίας και της διοίκησης, σε συνδυασμό με την διαφθορά και την ασύστολη σπατάλη οικονομικών πόρων, δυσκολεύουν την διατήρηση μιας υγιούς, οικονομικά, δημόσιας επιχείρησης.
Με τις ιδιωτικοποιήσεις και την διευκόλυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, όχι μόνο θα αυξηθούν οι επενδύσεις και η εισροή κεφαλαίου στην χώρα, αλλά ταυτόχρονα πολλοί τομείς της οικονομίας θα βελτιωθούν, ενώ τα αγαθά που παράγονται θα καταστούν πιο ανταγωνιστικά, ποιοτικά και τιμιολογικά.
Οι παραπάνω πολιτικές μπορούν να εφαρμοστούν μόνο με μεταρρυθμίσεις. Ένα μεγάλο μέρος των πολιτών, θα θεωρήσει το παραπάνω απόσπασμα ως την εξύμνηση των μνημονιακών πολιτικών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία.
Εντούτοις, εάν είχαμε εφαρμόσει τις αρχές αυτές προ δεκαετιών θα είχαμε πετύχει την οικονομική μεγέθυνση αντί της δραματικής αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του εξωτερικού μας χρέους. Σημειώνεται, ότι οι ιδέες αυτές δεν οδηγούν απαραίτητα στην νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφάρμοσαν η Μ. Θάτσερ και ο Ρ. Ρέιγκαν, παρά το γεγονός ότι αυτή βασίστηκε στις αρχές του φιλελευθερισμού.
Από την άλλη, καίρια είναι και η πολιτική χροιά του Φιλελευθερισμού, χωρίς την οποία τίποτα από όσα προαναφέρθηκαν δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Ο Φιλελευθερισμός είναι συνώνυμος με την Δημοκρατία και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αστικού πολιτεύματος. Υπερασπίζεται την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές του Διαφωτισμού. Είναι, επίσης, υπέρ της διαφάνειας και της αξιοκρατίας, του κράτους δικαίου και στηρίζει τον πλουραλισμό.
Το σημαντικότερο κατ’ εμέ, είναι η αντίθεση του Φιλελευθερισμού σε κάθε μορφή διάκρισης. Μάχεται κατά της καταπίεσης μειονοτήτων και του ρατσισμού και πιστεύει στην ισότητα των ανθρώπων ανεξάρτητα από την εθνική ή φυλετική τους καταγωγή, το θρήσκευμα, το φύλο, την γλώσσα ή τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Γι’αυτό, άλλωστε, οι μεγαλύτεροι πολέμιοι του φιλελευθερισμού είναι τα εθνικιστικά, νεοφασιστικά και νεοναζιστικά μορφώματα. Αυτή η ελευθερία είναι που θα οδηγήσει και στην οικονομική και κοινωνική ευμάρεια των πολιτών.
Αν είναι έτσι, τότε γιατί ο φιλελευθερισμός δεν έχει πολλούς ακόλουθους; Στην Ευρώπη τα φιλελεύθερα κόμματα έχουν κάποια παρουσία στο εθνικό και ενωσιακό πολιτικό γίγνεσθαι. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις οι δυνάμεις αυτές δεν ξεπερνούν το 10% στην εκπροσώπηση των πολιτών στα νομοθετικά σώματα. Ένας πολιτικός που κέρδισε τις εκλογές έχοντας φιλελεύθερη ατζέντα ήταν ο Ε. Μακρόν.
Όμως η νίκη του οφείλεται, κυρίως, στην απογοήτευση των Γάλλων εκλογέων από το σαθρό πολιτικό σύστημα του δίπολου κεντροδεξιάς και σοσιαλιστών, βλέποντας, επίσης, ότι η ακροδεξιά πολιτική της Λεπέν δεν αποτελούσε την λύση των προβλημάτων τους.
Στην Γηραιά Ήπειρο, οι ιδεοληψίες και η συνωμοσιολογία του σοσιαλδημοκρατικού και του αριστερού κινήματος αντίστοιχα, σε συνδυασμό με την φαινομενική σταθερότητα που προσφέρουν οι συντηρητικοί –η λεγόμενη λαϊκή (κέντρο)δεξιά-, καθώς και ο λαϊκισμός που χρησιμοποιούν αμφότεροι σε διάφορες περιπτώσεις, οδήγησαν στα χαμηλά ποσοστά αποδοτικότητας του Φιλελευθερισμού.
Στην μείωση της αξίας του Φιλελευθερισμού, συμβάλλει και η παραπληροφόρηση στα ΜΜΕ, τα οποία χρησιμοποιούνται ως μέσω σπίλωσης των πολιτικών αξιών, καθώς και ως μέσο παρουσίασης θεωριών συνωμοσίας που στοχεύουν τον Φιλελευθερισμό . Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, ο Φιλελευθερισμός αποφεύγει την δημαγωγία και τον λαϊκισμό και πολιτεύεται λέγοντας τις δικές του αλήθειες, οι οποίες συνήθως δεν είναι αρεστές στο κοινό, το οποίο έχει συνηθίσει σε άλλη ρητορική.
Στην αμερικανική ήπειρο και στην Ωκεανία, με εξαίρεση την περίπτωση του Καναδά, το φιλελεύθερο κίνημα είναι αδύναμο. Στον υπόλοιπο κόσμο δε, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο λόγω την επικράτησης αυταρχικών καθεστώτων, καθώς και της έλλειψης της κατάλληλης πολιτικής κουλτούρας και των κατάλληλων κοινωνικών δομών.
Συμπερασματικά, ο Φιλελευθερισμός δεν πρέπει να θεωρείται ως η αιτία των δεινών των πολιτών, αλλά ως μια αξιόλογη πολιτική δύναμη με την οποία μπορεί κανείς να διαφωνεί, χωρίς ωστόσο να της προσάπτει ανυπόστατες κατηγορίες με απώτερο σκοπό να σώσει την εικόνα της δικής του πολιτικής πρότασης.
*Ερευνητής σε Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων