Η αυτοεκτίμηση αποτελείται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις απόψεις που έχουμε για τον εαυτό μας.Δεν ξεχνάμε ότι η σημαντικότερη σχέση που έχουμε στη ζωή μας είναι αυτή με τον εαυτό μας.Αν για κάποιους λόγους αυτή η σχέση δε λειτουργεί ικανοποιητικά, τότε είναι δύσκολο να λειτουργήσουν ικανοποιητικά και οι υπόλοιπές μας σχέσεις.Αντιθέτως αν καταφέρουμε να έχουμε καλή αυτοεκτίμηση και υψηλή αυτοπεποίθηση τότε όλες οι σχέσεις μας θα είναι ειλικρινέστερες, ουσιαστικότερες και γονιμότερες.
Τι είναι η αυτοεκτίμηση
Η αυτοεκτίμηση είναι η διανοητική και συναισθηματική αξιολόγηση της αξίας μας. Στην έννοια της αυτοεκτίμησης περιλαμβάνονται οι πεποιθήσεις και τα συναισθήματα όπως η ντροπή, η υπερηφάνια, ο θρίαμβος κλπ. που νιώθουμε για τον εαυτό μας. Αρχίζει να θεμελιώνεται ήδη από την παιδική μας ηλικία,τότε που είμαστε εξαρτημένοι βιολογικά και συναισθηματικά και δεν είχαμε επαρκείς άμυνες για αυτοπροστασία. Στο βαθμό που εισπράτταμε αγάπη,επιβεβαίωση και αποδοχή γιαυτό που πραγματικά είμαστε, χτιζόταν και η αυτοεκτίμηση μας.
Η αυτοπεποίθηση αφορά στη βεβαιότητα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και να ανταποκριθουμε στις απαιτήσεις κάποιας κατάστασης.Κάποιοι έχουν αυτοπεποίθηση σχεδόν σε όλους τους τομείς της ζωής τους, ενώ άλλοι σε ορισμένους μόνο.Η αυτοπεποίθηση δεν είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής μας Κατά μία έννοια είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, το πρώτο συνθετικό της λέξης “αυτό”εκτίμηση αφορά άλλωστε τον εαυτό μας. Το χαρακτηριστικό αυτό διαμορφώνεται -και αναδιαμορφώνεται- σταδιακά με την πάροδο του χρόνου βάσει των βιωμάτων μας, και μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξή μας σε κάθε τομέα της ζωής.
Το φάσμα της αυτοεκτίμησης
Υπερβολικά υψηλή : Αίσθημα ανωτερότητας από τους άλλους. Οι άνθρωποι με υπερβολικά υψηλή αυτοεκτίμηση είναι συχνά επικριτικοί και αλαζονικοί, εκλογικεύουν συνέχεια τη στάση τους με δικαιολογίες και τείνουν να παραβλέπουν τα δικά τους ελαττώματα.
Χαμηλή : Νιώθεις κατώτερος από τους άλλους. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση εκτιμούν τις απόψεις των άλλων πάνω από τη δική τους. Μερικές φορές είναι δύσκολο για αυτούς να δεχτούν φιλοφρονήσεις, καθώς τείνουν να εστιάζουν στις αντιληπτές αδυναμίες τους και όχι στα προτερήματά τους. Συχνά φοβούνται την αποτυχία και πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι είναι καλύτεροι από αυτούς. Επιπλέον δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την όποια κριτική, παίρνοντας τα πάντα εξαιρετικά προσωπικά.
Υγιής : Έχοντας μια ακριβή και ισορροπημένη αυτοεκτίμηση. Τα άτομα αυτά αναγνωρίζουν και αποδέχονται τις ικανότητές και τα ελαττώματά τους, τα δυνατά τους σημεία και τις αδυναμίες τους. Έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τον εαυτό τους και τους άλλους.
Πού μπορεί να οφείλεται η χαμηλή αυτοεκτίμηση;
Όταν η αυτοεκτίμησή μας είναι υψηλή εργασιακά, παράγουμε περισσότερο, συνδεόμαστε ερωτικά καλύτερα, είμαστε ποιο αποτελεσματικοί και τρυφεροί γονείς και διατηρούμε ισχυρότερες φιλίες. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται με άγχος, φόβο, ενοχές, συγκρούσεις με άλλο φύλο, αυτοκτονικές τάσεις, κατάθλιψη, χαμηλή επίδοση στο σχολείο ή απόδοση στη δουλειά, χρήση ουσιών, βία, συνεχή προσπάθεια κάποιου να αποδείξει την αξία του. Άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι σε θέση να δουν καθαρά ποια είναι τα χαρίσματα τους, τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους, τις ιδιαιτερότητες και τις ικανότητες που έχουν και το τι αξίζουν σε προσωπικό κι επαγγελματικό επίπεδο. Ένας άνθρωπος που δεν πιστεύει ότι αξίζει, δεν διεκδικεί και το κάτι καλύτερο.Συμβιβάζεται με λιγότερα, με όσα θεωρεί ότι αξίζει και μπορεί να κερδίσει. Δεν εκμεταλλεύεται όλο το εύρος των δυνατοτήτων του και υπονομεύει τον εαυτό του. Κι ακριβώς επειδή αυτό-σαμποτάρεται, με μαθηματική ακρίβεια θα επιβεβαιώνει διαρκώς τον εαυτό του ότι δεν αξίζει και δεν μπορεί να καταφέρει κάτι καλύτερο.
Οι αιτίες χαμηλής αυτοπεκτίμησης
- Σε γενικεύσεις: Ένα λάθος που μπορεί να κάνουμε το μεγιστοποιούμε, το γενικεύουμε και αυτόματα «Ό,τι κάνω είναι ένα λάθος».
- Στο να ανησυχούμε συνεχώς για τη γνώμη των άλλων, για το τι λένε οι άλλοι για μας.
- Στο να συγκρίνουμε τον εαυτό μας συνεχώς με άλλους. Η μόνη σύγκριση που μπορεί να μας βοηθήσει είναι η σύγκριση με τον εαυτό μας. Ας γίνουμε καλύτεροι από ό,τι ήμασταν στο παρελθόν.
- Στο να αναζητάμε συνεχώς την τελειότητα. Λέμε για τους άλλους ότι «Κανείς δεν είναι τέλειος», αλλά με τον εαυτό μας δεν είμαστε επιεικείς.
- Στο να σκεφτόμαστε μόνο με «άσπρο ή μαύρο» και να χαρακτηρίζουμε γενικά τον εαυτό μας «επιτυχημένο» ή «αποτυχημένο». Αυτό όμως αλλάζει συνεχώς, πάντα σε κάποια πράγματα πετυχαίνουμε και σε κάποια άλλα όχι.
- Στο να μη διεκδικούμε: είτε με το να υποχωρώ, είτε με το να διεκδικώ, αλλά μετά να νιώθω τύψεις και ενοχές.
- Σε εμπειρίες από την παιδική ή την εφηβική μας ηλικία, που πιθανό να έχουν επηρεάσει και ίσως να έχουν διαστρεβλώσει, την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας (κακοποίηση που μπορεί να έχουμε υποστεί, έντονη κριτική από τους γονείς, πράγματα που μας έκαναν να ντρεπόμαστε πολύ).
Πώς μπορώ να ενισχύσω την αυτοεκτίμησή μου;
- Αντέστρεψε τα 7 παραπάνω σημεία και κάνε ακριβώς το αντίθετο. Ακόμα κι η κακή εικόνα για τον εαυτό μας από την παιδική ηλικία, δε μένει για πάντα σταθερή, αμφιβήτησέ την και μπορείς να αλλάξεις το πώς βλέπεις τον εαυτό σου.
- Να είσαι πιο επιεικής και πιο «γενναιόδωρος/η» με τον εαυτό σου. Μην τον κρίνεις συνεχώς αρνητικά και μην τον τυραννάς με υπερβολικές απαιτήσεις του είδους «Αυτό πρέπει να το πετύχω οπωσδήποτε», «Αν δεν τα καταφέρω σε αυτό, θα είμαι ένας αποτυχημένος/η».
- Επέτρεψε στον εαυτό σου λάθη και ατέλειες, πες του «Μπράβο» για κάθε καλή προσπάθεια που κάνει κι όταν χρειάζεται, μη ντραπείς να ζητήσεις βοήθεια από τους άλλους.
- Σε κάθε περίπτωση που θεωρείς ότι ήσουν «λάθος», «αποτυχημένος/η ή ανεπαρκής», να συγχωρήσεις τον εαυτό σου και να συνειδητοποιήσεις ότι έκανες ό,τι καλύτερο μπορούσες σύμφωνα με τις δυνατότητες που είχες τότε. Άλλωστε, ότι είμαστε σαν άνθρωποι οφείλεται και στις επιτυχίες, αλλά και στις αποτυχίες μας.
- Δε μιλάμε για άνευ όρων θαυμασμό του εαυτού μας (αυτό είναι ψευδο-αυτοεκτίμηση). Η αληθινή αυτοεκτίμηση απαιτεί ειλικρινή αντίληψη των δυνατοτήτων αλλά και αποδοχή των αδυναμιών μας. Βρες τη δυνατότητά σου, νιώσε για αυτή και μη νιώθεις «αποτυχημένος/η» για τις αδυναμίες σου.
- Βάλε μικρούς, πραγματοποιήσιμους στόχους, ώστε να φτάσεις στο σκοπό σου. Πολλές φορές δεν πετυχαίνουμε κάτι, όχι γιατί δεν είμαστε αρκετά ικανοί, αλλά γιατί δεν οργανώνουμε σωστά τις ενέργειές μας ή γιατί έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις.
- Κάνε στον εαυτό σου μικρά «δώρα», έναν καφέ, μια βόλτα, ένα ρούχο και ότι άλλο μπορεί να σε ευχαριστήσει. Είναι ένας τρόπος για να του πεις «Μπράβο».
- Αγάπησε και φρόντισε το σώμα σου. Η γυμναστική ωφελεί σε πολλά, ένα από αυτά είναι ότι μας κάνει να νιώθουμε πιο όμορφα -λόγω των ορμονών που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο όταν γυμναζόμαστε.
- Βρες ενδιαφέροντα, γνώρισε ανθρώπους, κάνε φιλίες.
- Άλλαξε τις αρνητικές σκέψεις σε θετικές, χωρίς να σκέφτεσαι συνεχώς το χειρότερο (μπορεί να μην είναι αρχικά εύκολο, αλλά με τη συνεχή εξάσκηση και προσπάθεια, θα έρχονται αυτόματα οι θετικές σκέψεις).
- Να μπορείς να αποδεχτείς τα συναισθήματα που σε φοβίζουν, επειδή τα θεωρείς αρνητικά και ανεπίτρεπτα (θλίψη, μοναξιά, φόβος). Όλα τα συναισθήματα είναι πολύτιμα και κάτι έχουν να σου προσφέρουν, μη φοβηθείς να τα εκφράσεις όταν το έχεις ανάγκη.
- Ξεχώρισε τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή σου και χώρισέ τους σε εκείνους που τονώνουν την αυτοεκτίμησή σου και σε εκείνους που τη μειώνουν. Από τους πρώτους, δέξου τη θετική τους γνώμη, χωρίς να την υποτιμάς με σκέψεις όπως «Το λέει μόνο για να με παρηγορήσει», «Αν ήταν κάποιος πιο σχετικός με το θέμα, θα είχε σίγουρα διαφορετική γνώμη». Στους δεύτερους, μίλησε για το πώς αισθάνεσαι όταν σε υποτιμούν και για το πόσο θα ήθελες να σε στηρίζουν. Αν δεν αλλάξουν αντιμετώπιση, το πρόβλημα μπορεί να είναι δικό τους, όχι δικό σου.
- Κάποιες απαιτήσεις και επιθυμίες, είτε δικές σου είτε των άλλων, μπορεί να σε ταλαιπωρούν, αν επί χρόνια δεν μπορείς να τις πραγματοποιήσεις. Μήπως πρέπει να τις εγκαταλείψεις και να κάνεις αυτό που πραγματικά μπορείς και θέλεις;
- Όταν μια κατάσταση δε σε ικανοποιεί πια ή σε γεμίζει αμφιβολίες για τον εαυτό σου, μη φοβηθείς να την αλλάξεις.
- Τέλος, φτιάξε έναν κατάλογο με όλα τα θετικά σου σημεία, τις δυνατότητές σου και τις αρετές σου. Αν δυσκολεύεσαι, ξαναπροσπάθησε! Αν δεις εσύ πρώτος τι καλό έχεις μέσα σου, τότε θα το δουν κι οι άλλοι. Κι αν κάποιοι δεν το δουν, δεν πειράζει, σημασία έχει που το ξέρεις εσύ και προχωράς με αυτό.
Κερδίζοντας τη μάχη της αυτοεκτίμησης, είναι σαν να κερδίζεις τη μάχη με τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής.