Σας έχει τύχει ποτέ να θυμάστε με απόλυτη ακρίβεια πώς συνέβη ένα γεγονός και παρόλα αυτά ο συνομιλητής σας να επιμένει ότι δεν θυμάστε καλά κι ότι στην πραγματικότητα τα πράγματα συνέβησαν με διαφορετικό τρόπο; Αν ναι, τότε ίσως έχετε πέσει θύματα gaslighting.
Με τον διεθνή αγγλικό όρο gaslighting (προφ.: γκάσλαϊτιν) αποδίδεται η μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης με την οποία ο θύτης προσπαθεί να σπείρει αμφιβολίες στο θύμα, έτσι ώστε να μην είναι βέβαιο για την ίδια του τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική.
Το gaslighting αποτελεί μια μορφή ψυχολογικής βίας. Οι gaslighters προσπαθούν να κάνουν τα θύματά τους να αμφιβάλλουν για την μνήμη τους, την αντίληψή τους και την ψυχική τους υγεία, επισημαίνοντάς τους ότι στην πραγματικότητα τα πράγματα διαφέρουν σημαντικά από το πώς οι ίδιοι τα θυμούνται ή τα αντιλαμβάνονται.
Η μέθοδος gaslighting παρατηρείται σε συντροφικές και ενδοοικογενειακές σχέσεις, σε κοινωνικές συναναστροφές όπου υπάρχει ανισορροπία εξουσίας, ανάμεσα σε γονέα και παιδί, μεταξύ φίλων ακόμη και μεταξύ προϊστάμενου υφιστάμενου. Γενικά μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε είδους σχέση! Όχι μόνο από έναν άντρα προς μία γυναίκα, αλλά και μεταξύ δύο γυναικών ή δύο αντρών.
Πως δημιουργήθηκε η λέξη
Η λέξη δημιουργήθηκε μέσω των θεατρικών έργων και ταινιών που ονομαζόντουσαν “Gaslight” και κυκλοφόρησαν το 1938 (το θεατρικό έργο), το 1940 (η ταινία) και το 1944 (το remake της ταινίας). Μάλιστα το 1944 η ταινία ήταν υποψήφια για το Όσκαρ καλύτερης εικόνας.
Η πλοκή της ταινίας και πως συνδέεται με την σημασία της λέξης
Στην ταινία, ο «κακός» σύζυγος προσπαθεί να πείσει την γυναίκα ότι χάνει το μυαλό της, λέγοντας της πως τα φώτα που βρίσκονται στην σοφίτα του σπιτιού δεν αναβοσβήνουν, όταν αυτός είναι εκεί και πραγματοποιεί άθλιες πράξεις, ενώ στην πραγματικότητα αυτά αναβοσβήνουν.
Η λέξη αυτή φαίνεται να πρωτοεμφανίστηκε από έναν ανθρωπολόγο το 1960 σε ένα βιβλίο με τίτλο Culture and Personality. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε από πολλούς ειδικούς ψυχικής υγείας, οι οποίοι μίλησαν για τη χειριστική αυτή τακτική, συνήθως ανθρώπων με ναρκισσιστική δομή προσωπικότητας, που αποπειρώνται να κάνουν έναν άλλο άνθρωπο να αμφισβητήσει την πραγματικότητά του.
Στην ουσία είναι η προσπάθεια απόπειρας χειραγώγησης κάποιου/ας με σκοπό να αμφισβητήσει την ορθότητα της σκέψης τού συνομιλητή του/της. Θεωρείται μία από τις μορφές ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει ακόμα και για τα συναισθήματά του. Ο θύτης που κάνει χρήση της μεθόδου gaslighting χρησιμοποιεί συνεχή άρνηση, παραπλάνηση, αντιφάσεις και ψεύδη, προσπαθώντας έτσι να αποσταθεροποιήσει και να απαξιώσει το θύμα του.
Οι τακτικές που χρησιμοποιούν ένας ή μια gaslighter;
- Οι gaslighters προσπαθούν να μας κάνουν να αμφιβάλλουμε για τη μνήμη μας λέγοντάς μας ότι δεν θυμόμαστε σωστά τα γεγονότα ή ότι έχουμε κακή μνήμη.
- Συχνά αρνούνται ή αποφεύγουν να απαντήσουν σε ερωτήσεις που τους φέρνουν σε δύσκολη θέση. Χρησιμοποιούν απαντήσεις όπως “δεν καταλαβαίνω τι εννοείς” ή “προσπαθείς απλά να με μπερδέψεις”.
- Τείνουν να υποβαθμίζουν τα συναισθήματά μας. Μπορεί να μας κατηγορήσουν για το ότι οι αντιδράσεις μας είναι υπερβολικές ή για το ότι είμαστε πολύ ευαίσθητοι.
- Πολύ συχνά αλλάζουν το θέμα της συζήτησης και προσπαθούν να αποδώσουν τις ευθύνες των πράξεών τους είτε σε εμάς, είτε σε τρίτα πρόσωπα.
- Τείνουν να χρησιμοποιούν στερεότυπα για το φύλο, τη φυλή, το θρήσκευμα, την σεξουαλικότητα ή την ηλικία μας με σκοπό να μας χειραγωγήσουν.
Οι φράσεις-κλειδιά που θα ακούσεις από έναν gaslighter
«Έλα τώρα, ποτέ δεν το είπα αυτό»,
«Είσαι απλώς υπερβολικά ευαίσθητη»,
«Δεν ξέρω γιατί το κάνεις τόσο μεγάλο θέμα»,
«Ξέρεις ότι όλα αυτά συμβαίνουν επειδή είσαι ανασφαλής»,
«Σταμάτα να κάνεις σαν τρελή»
«Ακούγεσαι παρανοϊκός, το ξέρεις, έτσι δεν είναι;»,
«Απλώς αστειευόμουν!»,
«Τα επινοείς όλα»,
«Φαντάζεσαι πράγματα»,
«Είσαι πάντα τόσο δραματική και υστερική».
«Έλα τώρα, ποτέ δεν το είπα αυτό, ότι θέλεις ακούς»
«Πώς κάνεις έτσι;»
«Καλά, δεν θυμάσαι τίποτα απολύτως»
«Πώς σου ήρθε αυτό τώρα;»
Γιατί κάποιοι χρησιμοποιούν την τεχνική του Gaslighting?
Ο τυπικός στόχος του gaslighter δεν είναι απλώς η χειραγώγηση, αλλά η εξουσία και ο έλεγχος—συνήθως με την άστοχη συνεργασία του χειραγωγούμενου θύματος. Αυτός ο τύπος μαθημένης συμπεριφοράς έχει συχνά τις ρίζες του στην ψυχοπάθεια ή σε μια διαταραχή προσωπικότητας όπως η ναρκισσιστική , η αντικοινωνική και η οριακή.
Είναι σημαντικό να καταλάβεις τα σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος σου κάνει gaslighting. Μερικά από αυτά είναι: :
Αμφιβάλλετε για τα συναισθήματα και την πραγματικότητά σας: Προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας ότι η μεταχείριση που λαμβάνετε δεν είναι τόσο κακή ή ότι είστε πολύ ευαίσθητοι.
Αμφισβητείτε την κρίση και τις αντιλήψεις σας: Φοβάστε να μιλήσετε ή να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Έχεις μάθει ότι το να μοιράζεσαι τη γνώμη σου συνήθως σε κάνει να νιώθεις χειρότερα στο τέλος, οπότε μένεις σιωπηλός.
Νιώθετε μόνοι και ανίσχυροι: Είστε πεπεισμένοι ότι όλοι γύρω σας πιστεύουν ότι είστε «περίεργοι», «τρελοί» ή «ασταθείς», ακριβώς όπως λέει το άτομο που σας κάνει Gaslighting. Αυτό σας κάνει να αισθάνεστε παγιδευμένοι και απομονωμένοι.
Ανησυχείτε ότι είστε πολύ ευαίσθητοι: Το άτομο ελαχιστοποιεί τις προσβλητικές συμπεριφορές ή λέξεις λέγοντας «απλά αστειεύτηκα» ή «χρειάζεται να γίνεις πιο χοντρόπετσος»
Αισθάνεστε ανεπαρκείς: Νιώθετε ότι δεν είστε ποτέ «αρκετά καλοί». Προσπαθείτε να ανταποκριθείτε στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των άλλων, ακόμα κι αν είναι παράλογες.
Δυσκολεύεστε να πάρετε αποφάσεις επειδή δεν εμπιστεύεστε τον εαυτό σας: Θα προτιμούσατε να επιτρέψετε στον σύντροφο, τον φίλο ή το μέλος της οικογένειάς σας να λάβει αποφάσεις για εσάς και να αποφύγετε τη λήψη αποφάσεων εντελώς
Νιώθετε συχνά μπερδεμένος/η, καθώς σκέφτεστε ότι «είχα έναν υπέροχο σύντροφο, αλλά πλέον νιώθω τρελή, δεν είμαι εγώ».
Αισθάνεστε ανασφάλεια με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις σας.
Συχνά δικαιολογήτε οτιδήποτε και αν κάνει ο/η άλλος, είτε είναι φίλος, σύντροφος, γονέας.
Δυσκολεύεστει να καταλάβετε γιατί δεν είστε χαρούμενος πλέον στη ζωή σας.
Υπερβάλετε και μεγεθύνετε κάποιο ελάττωμα του χαρακτήρα σας, καταλήγοντας ότι τελικά δεν είστε καλός άνθρωπος.
Ξέρετε ότι κάτι δεν πάει καλά στη μεταξύ σας σχέση με αυτό τον άνθρωπο, αλλά δυσκολεύεστε να το πιστέψετε.
Ποιοι είναι επιρρεπείς στο gaslighting;
Άτομα που βρίσκονται σε εξαρτημένη σχέση με κάποιον. Αν, όμως, μιλάμε για το ψυχολογικό προφίλ των ανθρώπων που είναι επιρρεπείς, πρόκειται για άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα οποία ίσως έχουν υποστεί gaslighting στο παρελθόν. Ή ίσως έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες που υπονόμευαν διαρκώς την αυτοπεποίθησή τους.
Ως αποτέλεσμα αυτής της συστηματικής ψυχικής κακοποίησης, οι άνθρωποι μπορεί να υποστούν νευρικό κλονισμό, να χάσουν την αυτοπεποίθησή τους, να βιώσουν κατάθλιψη, να χάσουν την αίσθηση της πραγματικότητας και να επιζητούν διαρκώς επιβεβαίωση από τους άλλους.
Αν υποψιάζεστε ότι είστε θύμα τακτικής συναισθηματικής χειραγώγησης ή ότι υπήρξατε στο παρελθόν, φροντίστε να:
Είστε πάντα με το μέρος σας. Μην αμφισβητείτε τον εαυτό σας.
Μη δέχεστε όσα σας λένε χωρίς επεξεργασία. Να τα διπλοτσεκάρετε, ζητώντας τη γνώμη ενός έμπιστου φίλου ή ακόμη καλύτερα ενός ειδικού.
Δείξτε συμπόνια στο βίωμά σας. Το να έχετε συμπόνια για τον εαυτό σας είναι εξαιρετικά σημαντικό, Είστε υπεύθυνος απέναντί του. Πρέπει να είστε ειλικρινής με τον εαυτό σας και να επικεντρωθήτε σε αυτό που νιώθετε αυτή τη στιγμή. Εξωτερικέυστε αυτό που νιώθετε: “Αυτή τη στιγμή, αισθάνομαι απαίσια. Με μπερδεύει και με τρελαίνει αυτή η κατάσταση”».
Δώστε στον εαυτό σας το ελεύθερο να κάνει μια «θυσία». Μέρος αυτού που δυσκολεύει ένα θύμα να εγκαταλείψει το άτομο που του κάνει gaslighting, σχετίζεται με το ότι ο θύτης είναι κάποιος για τον οποίο νοιάζεται ή έχει σχέση μαζί του. Μπορεί να σας συνδέουν πολλά υπέροχα πράγματα σε αυτή τη σχέση, όμως δεν αξίζει τον κόπο αν υπονομεύει την πραγματικότητα και τα συναισθήματά σου, Για να αρχίσετε να ανακτάτε την αίσθηση εαυτού που έχετε χάσει, μπορεί να χρειαστεί ακόμη και να απομακρυνθήτε από αυτό το άτομο και να εγκαταλείψετε παράλληλα μερικά από αυτά τα όμορφα πράγματα που έχετε ζήσει.
Εμμένετε στη δική σας πραγματικότητα, αναγνωρίζοντας πως υπάρχουν πολλές οπτικές στη ζωή και πως η δική σας έχει την ίδια αξία με των άλλων.
Θυμάστε πως τα συναισθήματα δεν υπαγορεύονται και δεν απαγορεύονται. Ο καθένας έχει δικαίωμα να αισθάνεται αυτό που αισθάνεται. Και είναι πάντα αυτό το συναίσθημα, αυτή η μικρή φωνή μέσα μας που τελικά έχει σημασία για τη δική μας ζωή. Μην επιτρέψετε σε κανέναν να σας πείσει ότι είναι άνευ σημασίας.
Απευθυνθείτε σε ψυχοθεραπευτή με εμπειρία στις κακοποιητικές συμπεριφορές.
Να θυμάσαι
Να επιμένεις στη δική σου πραγματικότητα, αναγνωρίζοντας την αξία του εαυτού σου!
Να μη δέχεσαι όσα οι άλλοι σου λένε, χωρίς τη δική σου επεξεργασία, γιατί δεν είναι πάντα όπως τα λένε, ζητώντας ακόμη και τη γνώμη από έναν δικό σου άνθρωπο-φίλο.
Να μην επιτρέπεις σε κανέναν να σε πείσει ότι είναι λανθασμένο το συναίσθημα που βιώνεις. Όλα όσα νιώθεις είναι αληθινά και μόνο εσύ μπορείς να το καταλάβεις ή να κρίνεις το εάν είναι ορθό ή όχι το συναίσθημα, θετικό-αρνητικό.
Upward Spiral: Τι είναι, ποια τα οφέλη της και πως θα ενισχύσουμε τη διαδικασία αυτοβελτίωσης μας
Η σεξουαλικότητά σου και πως το αγαπήμενο σου χρώμα «μιλάει» γι αυτήν
Ακολουθήστε το Lykavitos.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
