Ο Λόρδος Κέϋνς και ο Λούντβιχ φον Μίζες

Η υγειονομική κρίση του κορωνοϊού με τις πολλαπλές επιπτώσεις της είναι σε πλήρη εξέλιξη. Αυτό δεν εμπόδισε πολλούς, προσβεβλημένους μονίμως από τον ιό του κρατισμού, να σπεύσουν να εκδηλωθούν για θέματα οικονομικού χαρακτήρα κατά τρόπο που εκφράζει μάλλον τις μύχιες επιθυμίες τους.

Του Κώστα Χριστίδη*

Ο πρώην πρωθυπουργός αποφάνθηκε κατηγορηματικά ότι ο κορωνοϊός μαζί με χιλιάδες θανάτους ‘’σκότωσε και τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό’’. Άλλοι, λιγότερο ή περισσότερο καλοπροαίρετοι, διέβλεψαν επιβεβαίωση του Κέϋνς και ‘’επιστροφή’’ του κράτους (πότε είχε φύγει;) με εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων και παροχή ανεξάντλητης λίστας αγαθών που οι ίδιοι θεωρούν ‘’δημόσια’’ (αφήνοντας εκτός, επί του παρόντος, την διατροφή).

Τί, όμως, είχε υποστηρίξει ο Κέϋνς ; Ότι η Κυβέρνηση θα έπρεπε να αναλάβει μία νέα λειτουργία : να χρησιμοποιεί τον προϋπολογισμό για να διαχειρίζεται όχι μόνο τις δικές της δραστηριότητες αλλά και να διατηρεί την οικονομία σε κατάσταση πλήρους απασχόλησης, εξισορροπώντας τις κυκλικές διακυμάνσεις με αντίθετες διακυμάνσεις δημοσιονομικής επέκτασης ή συρρίκνωσης και αντίστοιχες ρυθμίσεις στην προσφορά χρήματος και πιστώσεων.

Κατόπιν μίας εικοσαετούς περίπου εφαρμογής τους μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κεϋνσιανές συνταγές απέτυχαν στην πράξη, κυρίως λόγω της μη ρεαλιστικής παραδοχής τους ότι τις αποφάσεις χάραξης πολιτικής θα ελάμβαναν ανιδιοτελείς ηγέτες συνεπικουρούμενοι από μία πνευματική ελίτ με δυνάμεις πειθούς της κοινής γνώμης.

Ιδού πως περιέγραψε το τελικό αποτέλεσμα ένας επιφανής σοσιαλιστής: ‘’Κάποτε νομίζαμε ότι μπορούσες ξοδεύοντας να βγεις από την ύφεση και να αυξήσεις την απασχόληση με περικοπές στη φορολόγηση και με αύξηση των κρατικών δαπανών. Σας λέω, με κάθε ειλικρίνεια, ότι αυτή η επιλογή δεν υπάρχει πια και ότι, στον βαθμό που υπήρξε ποτέ, δούλεψε απλώς με το να εισαγάγει μεγαλύτερες δόσεις πληθωρισμού, ακολουθούμενες από
υψηλότερα επίπεδα ανεργίας ως επόμενο βήμα…

Αυτή είναι η ιστορία των τελευταίων 20 ετών.’’ (Ομιλία του πρώην πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Τζέϊμς Κάλλαχαν στο συνέδριο του Εργατικού Κόμματος, 28/09/1976).

Σε αντίθετο μήκος κύματος ο Λούντβιχ φον Μίζες, εκ των ηγετικών εκπροσώπων της Αυστριακής Οικονομικής Σχολής, είχε πει: ‘’Πολλοί που δεν συμμερίζονται τις απόψεις μου με κατηγορούν ότι ‘’μισώ το κράτος’’. Τίποτα δεν θα μπορούσε να βρίσκεται πιο μακριά από την αλήθεια.

Αν πω ότι η βενζίνη είναι ένα πολύ χρήσιμο υγρό, χρήσιμο για πολλούς λόγους, αλλά ότι παρ’ όλα αυτά δεν θα έπινα ποτέ βενζίνη επειδή δεν πιστεύω ότι αυτή είναι η κατάλληλη χρήση της, αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι εχθρός της βενζίνης και ότι μισώ την βενζίνη. Λέγω μόνον ότι η βενζίνη είναι ένα πολύ χρήσιμο υγρό για ορισμένες περιπτώσεις αλλά δεν χρησιμεύει σε άλλες’’.

Για να δούμε σε ποιες περιπτώσεις είναι χρήσιμο – ακριβέστερα, απαραίτητο – το κράτος, δεν έχουμε παρά να αναλογισθούμε τι είναι αυτό που το διαφοροποιεί από κάθε άλλη φυσική ή νομική οντότητα. Η ειδοποιός διαφορά είναι το μονοπώλιο της έννομης βίας. Τούτο είναι απαραίτητο για να προφυλάσσονται οι πολίτες από εχθρούς εξωτερικούς (π.χ. πολεμικούς εισβολείς) ή εσωτερικούς (δολοφόνους, απατεώνες κ.α.), ορατούς ή αόρατους, όπως ο πρόσφατος κορωνοϊός, η αντιμετώπιση του οποίου επιβάλλει δραστικά μέτρα αποφυγής συναθροίσεων και απαγόρευσης κυκλοφορίας. Είναι από τις περιπτώσεις όπου απαιτείται έγκαιρη και αποφασιστική κρατική παρέμβαση.

*Νομικός – Οικονομολόγος