Σχεδόν 5 δισεκατομμύρια πολίτες επί συνόλου 6,5 δισ. βρίσκονται υπό περιορισμό, τα κρούσματα αυξάνονται με έστω και λιγότερο ραγδαίους ρυθμούς, οι θάνατοι έχουν οδηγήσει σε κατάρρευση τις δομές υγείας των πλέον προηγμένων κρατών του πλανήτη και ουδείς μπορεί να γνωρίζει ποιο θα είναι το μέγεθος της καταστροφής και ο τελικός λογαριασμός…
Του Λουκά Γεωργιάδη
Ο παλιός κόσμος της παγκοσμιοποίησης και των 2,5 δισεκατομμυρίων τουριστών σε ετήσια βάση, έχει τελειώσει και θα κάνει πάρα πολλά χρόνια για να ξαναβγεί στο προσκήνιο.
Όσο διαρκεί η πανδημία, περιορισμένος αριθμός πολιτικών αεροσκαφών θα μεταφέρει περιορισμένο αριθμό επιβατών από χώρες και οικονομίες που θα βρίσκονται στο καναβάτσο. Αναθεωρούνται αξίες, έρχεται πιο δυναμικά στο προσκήνιο η αξία του τροφίμου και του... χώματος, της γης.
Η συμπεριφορά των ανθρώπων θα αλλάξει σε πολύ σημαντικό βαθμό, όχι μόνο λόγω της... κλεισούρας, αλλά κυρίως λόγω του restart στην ιεράρχηση και "προτεραιοποίηση" των αναγκών τους.
Η αποξένωση θα δημιουργήσει νέες ανθρώπινες σχέσεις, η ασφάλεια του σπιτιού αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία, οι συνήθειες του παρελθόντος θα αλλάξουν ίσως και... βίαια σε ορισμένες πτυχές τους.
Η μέχρι πρότινος άνετη πρόσβαση στο ξενοδοχείο, στο κατάλυμα, στην ταβέρνα, στο εστιατόριο, στο fast food, στο κλαμπ, στο μπαρ, στο νυχτερινό κέντρο, στο... πανηγύρι, στη συναυλία, στο εμπορικό κέντρο, θα αποτελέσει ζητούμενο, ενώ μέχρι πρότινος θεμελίωνε ένα ισχυρό δεδομένο. Αυτό το δεδομένο έδειξε ότι δεν είναι άτρωτο και αντιθέτως, αποδεικνύεται και ιδιαιτέρως ευάλωτο.
Οι προτεραιότητες των ανθρώπων θα αλλάξουν. Θα είναι πολυτέλεια η αγορά δεύτερου ρούχου γιατί τα εισοδήματα και η πίεση που θα ακολουθήσει στις οικονομίες έστω και για ένα χρονικό διάστημα 2-3 ετών, θα μας οδηγήσουν σε διαφορετική αφετηρία εκκίνησης.
Οι παρέες που δαπανούσαν, κατανάλωναν αγκαλιάζονταν, διασκέδαζαν, γλεντούσαν και γενικώς περνούσαν καλά, θα αναλωθούν εν πολλοίς σε αναμνήσεις μιας άλλης εποχής. Θα χρειαστούν πολλά θετικά σοκ σε ερευνητικό, υγειονομικό, φαρμακευτικό και οικονομικό επίπεδο για να γυρίσουμε στην πρότερη κατάσταση μέσα σε διάστημα έστω 2-3 ετών.
Ο μαζικός τουρισμός, τα συνέδρια, οι επιχειρηματικές αποστολές, οι εκθέσεις θα αποτελέσουν πλέον γράμμα κενό περιεχομένου στον τομέα των αερομεταφορών, καθώς δεν θα συμφέρει τις αεροπορικές εταιρείες να διαθέτουν τεράστιους στόλους, οι οποίοι για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και μέχρι να θωρακιστεί πλήρως η ανθρωπότητα, θα μεταφέρουν λίγους και... καλούς που θα βρίσκονται και σε απόσταση εντός της καμπίνας των "σιδερένιων πουλιών".
Πολυεθνικοί κολοσσοί και μεγάλες εταιρείες θα χάσουν πελάτες, καθώς η χιονοστιβάδα μείωσης των εισοδημάτων και πίεσης των εργασιακών σχέσεων, δεν θα αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.
Αρκεί και μόνο ένας χρόνος μεγάλης ταλαιπωρίας για να γίνουν τα αποκαλυπτήρια μιας οικονομικής πραγματικότητας που ούτε σε... ταινία δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Ίσως, θα έπρεπε να μας έχει προϊδεάσει η ταινία "Contagion", την αρχή της οποίας ζούμε τώρα! Η ανθρωπότητα είναι... φυλακισμένη, τρομαγμένη, ανασφαλής, αδρανής.
Τα βήμα προς την κανονικότητα θα είναι δειλά, αλλά σε κάθε περίπτωση, η κανονικότητα που ξέραμε δεν θα υπάρχει. Αυτή είναι η "τοξική ουσία" που συνάμα αποτελεί τον εχθρό της οικονομικής επιστήμης, η οποία με τη σειρά της θέτει ως κύριο και αδιαμφισβήττο πρωταγωνιστή τον άνθρωπο.
Ο κόσμος άλλαξε και για πολλά χρόνια θα βλέπουμε μια νέα τάξη πραγμάτων που ίσως μόνο όσοι έζησαν πόλεμο με πραγματικά πυρά, μπορούν να φανταστούν...
Μέσα σε αυτήν την οικονομική πραγματικότητα έρχεται η περίπτωση της Ελλάδας. Πάνω που είχαμε αρχίσει να σηκώνουμε κεφάλι ως χώρα, έρχεται μια κατραπακιά που θα καταστήσει τη δεκαετή πίεση των μνημονίων ως μια πενθήμερη εκδρομή στη λιακάδα!
Ο "ασθενής 0" είναι ο τουρισμός και από εκεί ξεκινάει η μετάδοση του οικονομικού... ιού σε όλο το εύρος της ελληνικής οικονομίας. Φέτος, περιμέναμε στη χώρα περί τα 36 εκατομμύρια τουρίστες, με αναμενόμενες ταξιδιωτικές εισπράξεις €17,0-€17,5 δισ, ενώ συνολικά από τον κλάδο θα παραγόταν το 20% του αναμενόμενου ΑΕΠ της φετινής χρονιάς χρονιάς.
Περιμέναμε άμεσα ή έμμεσα (τουρισμός και άλλοι κλάδοι) περί τα €40 δισ. με δυνητικό ΑΕΠ €195 δισ. Αυτό πάει, τελείωσε. Αεροπλάνα θα υπάρχουν αλλά θα είναι συγκριτικά πολύ λίγα, ο πόνος στις χώρες που αποτελούν πελάτες μας, είναι πασιφανής.
Η ψυχολογία βρίσκεται στο ναδίρ, η διάθεση για μετακινήσεις και διακοπές εκλείπει, ο φόβος για το περιεχόμενο της... τσέπης μετά από αυτό το σοκ, μεγαλώνει.
Ο θάνατος σε τόσες πολλές χώρες, αλλά και η ανασφάλεια για το αύριο των νοικοκυριών και επιχειρήσεων στον πλούσιο δυτικό κόσμο και στην Κίνα θα αποτρέπουν τις μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις για λόγους προφανείς και πρακτικούς.
Ακόμη και αν ανακαλυφθούν φάρμακα ή εμβόλια, τα οποία θα απαιτήσουν έναν ικανό χρόνο ωρίμανσης, η ζημιά θα είναι μεγάλη. Από τη στιγμή που δεν θα γίνονται μετακινήσεις από το εξωτερικό και οι εγχώριοι τουρίστες θα είναι σε σπάνη, καθώς θα προσπαθήσουν να προστατεύσουν τα οικονομικά τους και να θέσουν νέες προτεραιότητες, η ζημιά θα μεγαλώνει.
Η καθίζηση του τουρισμού και η νέα πραγματικότητα της... μάσκας και των γαντιών, θα οδηγήσουν σε χιλιάδες "λουκέτα" επιχειρήσεων στα ξενοδοχεία, στη μαζική εστίαση, στα καταλύματα, στις μικρές τουριστικές μονάδες, στα μπαρ, στα κλαμπ, στα κέντρα διασκέδασης, στα θέατρα, στα σινεμά.
Γενικά, η ψυχαγωγία και η διασκέδαση θα βρεθούν στο... καναβάτσο με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τους ιδιοκτήτες που ενοικιάζουν τους επαγγελματικούς χώρους ή τα διαμερίσματα που προορίζονταν π.χ. για το Airbnb.
Την ίδια στιγμή, θα ισχυροποιηθεί η τάση ενδυνάμωσης των σούπερ μάρκετ, ενώ και η εφοδιαστική αλυσίδα θα απαιτήσει μεγαλύτερους χώρους για την αποθήκευση των τροφίμων, κάτι που αποτελεί μια θετική νότα σε μια αρνητική κατάσταση.
Οι εξαγωγές της χώρας θα περιοριστούν δραστικά, όπως και οι εισαγωγές, βγάζοντας από το παιχνίδι βιοτεχνίες αλλά και βιομηχανίες, καθώς το αντίστοιχο πρόβλημα θα αντιμετωπίσουν και στο εξωτερικό.
Η Ελλάδα θα περάσει εκ των πραγμάτων σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο, το
οποίο θα δίνει έμφαση στην ενίσχυση της Βιομηχανίας, στην αξιοποίηση του προϊόντος του πρωτογενούς τομέα, στην ενέργεια, αλλά και στην αγορά μόνιμης ή παραθεριστικής κατοικίας, από τη στιγμή που για τα επόμενα 2-3 χρόνια θα είναι νωπές οι επιπτώσεις από την απώλεια του μαζικού και αερομεταφερόμενου τουρισμού. Είναι δεδομένο ότι σε πανευρωπαϊικό επίπεδο, θα αρχίσει ένας νέος σχεδιασμός.
Ο σχεδιασμός αυτό θα θέτει ως βασικό στόχο τη μεγαλύτερη απεξάρτηση από την ενέργεια και τις πρώτες ύλες τρίτων χωρών όπως της Κίνας και της Ρωσίας. Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει περισσότερες επενδύσεις εντός ευρωπαϊκού εδάφους.
Η Kυβέρνηση καλείται να διαμορφώσει ένα νέο οικονομικό μοντέλο το οποίο θα είναι βιώσιμο ακόμη και στους πτωτικούς κύκλους, αυξάνοντας ταυτόχρονα την κατά το δυνατόν απεξάρτηση του εγχώριου ΑΕΠ από το τουριστικό προϊόν.
Η Ελλάδα θα πρέπει να θέσει σε πρώτο πλάνο την αξιοποίηση όλων των εναλλακτικών μορφών ενέργειας και συμπληρωματικά να ωφεληθεί από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, για όσο αυτές διαρκέσουν. Γιατί η άνοδος των διεθνών τιμών θα δείξει ότι η παγκόσμια οικονομία θα ξαναμπεί στις ράγες.
Ωστόσο, αυτό θα συμβεί με την υποβάθμιση της συμβολής του τουρισμού, ο οποίος πλήττεται σε πρωτοφανή βαθμό.
Η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και η ανάγκη της Ευρώπης για επενδύσεις στη Βιομηχανία και την Υψηλή Τεχνολογία σε χώρες χαμηλού κόστους, μπορούν να αποτελέσουν το εργαλείο για την προσέλκυση μαζικών επενδύσεων που θα επαναπατρίσουν μάλιστα και πολλούς Έλληνες που μετανάστευσαν στο εξωτερικό.
Γιατί τα επόμενα χρόνια θα είναι προβληματική έως και αδύνατη η παραμονή πολλών από αυτούς που μετανάστευσαν σε χώρες του δυτικού κόσμου στα χρόνια των μνημονίων. Και σε αυτές τις χώρες λοιπόν, θα υπάρξει αβεβαιότητα για την εργασία, θα σημειωθούν απολύσεις, θα συμπιεστούν οι μισθοί.
Η επένδυση στον αγροτοδιατροφικό τομέα της χώρας αποτελεί ένα ισχυρό brand που κάλλιστα μπορούμε να "πουλήσουμε" με επιτυχία στο εξωτερικό.
Μπορεί τα επόμενα χρόνια να μην έχουμε 36 εκατομμύρια τουρίστες, αλλά μπορούμε να προσελκύσουμε μεγάλα "πορτοφόλια", τα οποία θα αναζητήσουν την αγορά εξοχικών με αξιοσημείωτη επιφάνεια γης, ή μόνιμες κατοικίες μακριά από τον... συνωστισμό.
Σε αυτούς θα "πουλήσουμε" τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, ενώ οι λεγόμενες "εναλλακτικές καλλιέργειες" θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις εξαγωγές μας μέσω τυποποίησης ώστε "θαυματουργά" βότανα της ελληνικής φύσης να κατακτήσουν τις διεθνείς αγορές.
Τα υψηλής διατροφικής αξίας ελληνικά προϊόντα θα μπορούσαν να αποκτήσουν σπουδαίο όνομα στις αγορές ενισχύσοντας τις προοπτικές του πρωτογενούς τομέα και της βιομηχανίας.
Σε κάθε περίπτωση όμως έχουμε ανάγκη από μεγάλες επενδύσεις στον τομέα της τεχνολογίας που δημιουργεί τις μεγαλύτερες υπεραξίες σε μια οικονομία.
Όλα τα παραπάνω θα απαιτήσουν αλλαγή νοοτροπίας για εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Οι... πολυτέλειες που ξέραμε μέχρι πρότινος δεν θα υπάρχουν και οι τομείς του τουρισμού, της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας και των εμπορικών καταστημάτων θα συρρικνωθούν.
Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες θέσεις εργασίας που είχαν τη στάμπα της "καθαρής δουλειάς" θα πάψουν να υπάρχουν. Η Παιδεία καλείται να παίξει έναν ουσιαστικό ρόλο για τη διαμόρφωση των νέων προτύπων οικονομικής αρχιτεκτονικής για τη χώρα. Πολύ σύντομα, πολλά νέα παιδιά θα πρέπει να κατευθυνθούν έγκαιρα σε τομείς αιχμής.
Ξεχωριστό brand για την Ελλάδα μέσα από την πανδημία του κορωνοϊού, θα αποτελέσει ο τομέας της υγείας, δημόσιας και ιδιωτικής. Δημιουργεί ήδη μια πολύ καλή φήμη για την Ελλάδα (good will). Αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια απειλή της ανθρωπότητας με έναν ξεχωριστό τρόπο.
Δεν το λέει ο γράφων, το... διαφημίζουν ήδη τα μεγαλύτερα δίκτυα ενημέρωσης του κόσμου. Εκεί βρίσκεται το μυστικό για να προσελκύσουμε υψηλού επιπέδου πολίτες από άλλες χώρες και να βάλουμε τις βάσεις για να ενεργοποιηθούν τεράστιες επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας, οι οποίες σε επόμενο στάδιο θα μπορούσαν και πάλι να ενισχύσουν τη δυναμική και της τουριστικής βιομηχανίας.
Ο νέος προσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας απαιτεί ξεκάθαρες απαντήσεις στις χρήσεις γης και το χωροταξικό, ενώ ο... βίαιος εκσυγχρονισμός του κράτους μέσω του επιτελικού μοντέλου και της ψηφιακής επανάστασης που έγινε, θα δημιουργήσουν τις βάσεις, για να φτιάξουμε μελλοντικά κάτι που ίσως θα κάνει ολόκληρο τον πλανήτη να παραμιλάει.
"Κερασάκι στην τούρτα" ενός τέτοιου σχεδίου είναι μια στέρεη και ισχυρή διακυβέρνηση με πολιτικούς που έχουν τεχνοκρατική αντίληψη αλλά και τεχνοκράτες επιστήμονες που θα αποτελέσουν τα γρανάζια στα οποία θα μπορούσε να κινηθεί η παραγωγική μηχανή της χώρας. Και κάτι τελευταίο.
Πάνω απ΄ όλα δεν έχουμε το δικαίωμα στο μέλλον, να συμβιβαστούμε με λαϊκιστές, αμόρφωτους, αστοιχείωτους, τυχοδιώκτες, άχρηστους, αντι-παραγωγικούς και ανόητους πολιτικούς.
Θα είναι ό,τι χειρότερο για το μέλλον μας σε μια χώρα που θα πρέπει να κάνει την κρίση ευκαιρία ανάκαμψης και να αφήσει το συντομότερο δυνατό το πολυεπίπεδο σοκ, το οποίο βιώνουμε και θα βιώνουμε για αρκετό χρονικό διάστημα ακόμη.
Έτσι, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα το πολιτικό σκηνικό, έχουμε μια ιστορική ευκαιρία για να ξαναστήσουμε το... μαγαζί από την αρχή και σε σωστές βάσεις.
Έστω και μέσα από μια ανανέωση της λαϊκής εντολής εφόσον το επιτρέπουν οι επιδημιολογικές συνθήκες, για να κάνουμε ένα restart το οποίο θα αποτιμηθεί κάποτε ως ιστορικό σε πολιτικοοικονομικό επίπεδο...