Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας στον τομέα της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, σε συνδυασμό με το σύγχρονο τρόπο ζωής, είχε σαν φυσικό επακόλουθο την κατακόρυφη αύξηση στη ζήτηση για θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης, από γυναίκες όλο και μεγαλύτερης ηλικίας. Σύμφωνα με στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή της Αγγλίας (HFEA, Human Fertilisation & Embryology Auythority), το 2014 ο συνολικός αριθμός κύκλων Εξωσωματικής Γονιμοποίησης άγγιξε τους 53.000, σημειώνοντας 4.8% αύξηση σε σχέση με το 2013, με το 20% εξ’ αυτών να είναι γυναίκες άνω των 40 ετών. Αντίστοιχα ποσοστά κατεγράφησαν στις Η.Π.Α. μέχρι το 2010 (ASRM – American Society for Reproductive Medicine), ενώ στην Ελλάδα από το 2005 έως το 2013 ο αριθμός των γυναικών, που απέκτησαν ένα παιδί σε ηλικία άνω των 40 ετών, αυξήθηκε κατά 61% (Στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Αρχή).

Είναι γεγονός, ότι κοινωνικοί λόγοι, όπως η καριέρα και η έλλειψη κατάλληλου συντρόφου, οδηγούν τις γυναίκες σε αναβολή της τεκνοποίησης σε μελλοντικό χρόνο. Όσο όμως ανεβαίνει ο μέσος όρος ηλικίας της γυναίκας, που θα υποβληθεί σε εξωσωματική, τόσο υψηλότερο είναι και το ρίσκο για επιπλοκές με ποικίλες ιατρικές, ηθικές και ψυχολογικές προκλήσεις, τόσο για την ίδια όσο και για τον ειδικό ιατρό αναπαραγωγής, που θα αναλάβει το περιστατικό.

Ο μαιευτήρας – γυναικολόγος Δρ. Βασίλης Αθανασίου, Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών (www.ivfathenscenter.gr), επισημαίνει: «Ο παράγοντας ηλικία στην εξωσωματική γονιμοποίηση, από ιατρική άποψη, είναι καθοριστικής σημασίας. Αυξανόμενης της ηλικίας της γυναίκας, βλέπουμε να λαμβάνουν χώρα δύο γεγονότα: ελάττωση των αποθεμάτων των ωαρίων στις ωοθήκες και αύξηση της παραγωγής φτωχής ποιότητας ωαρίων. Επακόλουθο είναι αυτή η γυναίκα να μην αντιδρά στην ορμονική διέγερση, όπως μια νεότερης ηλικίας, διότι δεν υπάρχουν πολλά ωοθυλάκια να αναπτυχθούν, ενώ παράλληλα υπάρχει φτωχή γονιμοποιητική ικανότητα. Επιπλέον, σε πολλά από αυτά τα ωάρια οι χρωμοσωμιακές διαιρέσεις δεν γίνονται με σωστό τρόπο, οδηγώντας σε χρωμοσωμιακές ανωμαλίες, μειώνοντας τα ποσοστά εμφύτευσης και αυξάνοντας τα ποσοστά αποβολών και παλίνδρομων κυήσεων.

Όμως, από ότι φαίνεται, σημαντικότερος παράγοντας από την ημερολογιακή ηλικία είναι η βιολογική ηλικία της κάθε γυναίκας. Και αυτό, γιατί δεν γηράσκει κάθε γυναίκα με τον ίδιο ρυθμό και, όπως κάποια γυναίκα φαίνεται νεότερη από κάποια άλλη, το ίδιο ισχύει και για την ωοθηκική λειτουργία».

Η Δωρεά Ωαρίων και πολύ πιο πρόσφατα η Κρυοσυντήρηση Ωαρίων (κυρίως με την τεχνική της Υαλοποίησης), φαίνεται να είναι οι εναλλακτικές για όσες γυναίκες αδυνατούν να τεκνοποιήσουν με δικά τους ωάρια ή επιθυμούν να κάνουν οικογένεια αργότερα στο μέλλον. Τα ποσοστά και στις δύο περιπτώσεις είναι εντυπωσιακά: Σε πρόσφατες μελέτες έχει αποδειχθεί, ότι τα ποσοστά εμφύτευσης και κύησης μετά από υαλοποίηση και απόψυξη αγγίζουν -εάν όχι συμπίπτουν- με τα αντίστοιχα ποσοστά σε «φρέσκα» ωάρια και έμβρυα: 76.6% γονιμοποίηση έναντι 83.3% (μελέτη του 2010 στο επιστημονικό περιοδικό Human Reproduction), 27,3% κύηση έναντι 37,4% (HumRep, 2010) και 9,5% εμφύτευση έναντι 14,4% σε μελέτη του 2014 (Fertility Sterility) σε 146 κέντρα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης. Επιπλέον, τα ποσοστά επιτυχίας με δανεικά ωάρια αγγίζουν μέχρι και το 50% δεδομένου ότι η δότρια είναι κάτω των 35 ετών.

Τα αυξημένα ποσοστά επιτυχίας της IVF παγκοσμίως, η γενικότερη έλλειψη «αναπαραγωγικής παιδείας» και τα media που δημιουργούν μη ρεαλιστικές προσδοκίες στις γυναίκες με ιστορίες διασήμων, που τεκνοποίησαν σε μεγάλη ηλικία κάνοντας εξωσωματική («εφόσον αυτή τα κατάφερε να κάνει παιδί στα 45, γιατί όχι ΚΑΙ εγώ;»), έχουν φέρει αντιμέτωπους τους ιατρούς αναπαραγωγής με ποικίλα διλήμματα, που προκύπτουν λόγω της αυξημένης ηλικίας των υποψήφιων γονέων, θέμα το οποίο διερευνήθηκε σε πρόσφατη μελέτη του περιοδικού Fertility Sterility (2016).

«Εμπλέκεται πλέον, πλήθος παραγόντων στην απόφαση να προχωρήσει μια γυναίκα 45 – 49 ετών σε Εξωσωματική Γονιμοποίηση, είτε με δικά της είτε με δανεικά ωάρια», τονίζει ο Δρ. Αθανασίου.«Ο Νόμος στην Ελλάδα ορίζει αυστηρώς ως όριο για τη μητέρα τα 50 έτη, για οποιαδήποτε διαδικασία Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, ωστόσο συντελεστές όπως η αυτονομία των γονέων σαν ανεξάρτητα και αυτόβουλα άτομα και το καλό ενός παιδιού, που θα έρθει στον κόσμο είναι επίσης σημαντικοί. Αν η ηλικία του πατέρα είναι πολύ μεγάλη ή αν η υποψήφια μητέρα έχει ιατρικά προβλήματα, οπότε το παιδί κινδυνεύει να μεγαλώσει σε μονογονεϊκή οικογένεια, έχει ο ιατρός το δικαίωμα να αρνηθεί μια θεραπεία; Και τελικά ποιον βαραίνει η οριστική απόφαση: το ζευγάρι ή τον ιατρό;».

Η ηλικία στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή δεν είναι απλά ένας αριθμός. Η νομοθεσία, σε αντίθεση με άλλες χώρες του εξωτερικού, έχει θέσει όριο, διευκολύνοντας τις αποφάσεις των γυναικολόγων αναπαραγωγής, ωστόσο αυτό που είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί, είναι η πλήρης ενημέρωση της γυναίκας σχετικά με τη βιολογική και τη ρεαλιστική της ετοιμότητα για να φέρει στον κόσμο ένα παιδί και η εφαρμογή ασφαλών και ορθών πρακτικών από την πλευρά των ιατρών, ώστε ο σκόπελος της ηλικίας και των επιπτώσεων αυτής να ξεπερνάται επιτυχώς.