Ο χρόνος επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή ωαρίων στις γυναίκες, με την ποιότητα και την ποσότητά τους να φθίνουν μετά την ηλικία των 35 ετών, με συνέπεια να μειώνονται αργά αλλά σταθερά οι πιθανότητες σύλληψης και απόκτησης υγιούς μωρού.

Ωστόσο η σύγχρονη τάση είναι να αποκτούν οι γυναίκες παιδί σε ολοένα μεγαλύτερη ηλικία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2014 από τα συνολικώς 92.149 μωρά που γεννήθηκαν στη χώρα μας, μόλις το ένα στα τρία (τα 31.859) γεννήθηκαν από μητέρα ηλικίας κάτω των 30 ετών. Η συχνότερη ηλικία απόκτησης παιδιού ήταν τα 30-34 έτη (34.800 μωρά) ενώ 25.490 βρέφη γεννήθηκαν από γυναίκες ηλικίας 35 ετών και άνω. Μάλιστα 600 παιδιά γεννήθηκαν από μητέρες ηλικίας άνω των 45 ετών, με τα 66 να έχουν μαμά που είχε περάσει τα 50 της χρόνια, σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ).

Η απόκτηση παιδιού σε προχωρημένη ηλικία σε πολλές περιπτώσεις γίνεται εφικτή χάρη στις εξελίξεις της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που επιτρέπει την λήψη και κρυοσυντήρηση (κατάψυξη) ωαρίων ώστε να διατηρείται η γονιμοποιητική ικανότητα για μελλοντική χρήση όταν αυτό είναι απαραίτητο ή επιθυμητό.

Αν και ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν ακόμα, υπολογίζεται ότι η κρυοσυντήρηση ωαρίων έχει οδηγήσει στη γέννηση περίπου 6.000 βρεφών σε όλο τον κόσμο σε σύνολο τουλάχιστον 6 εκατομμυρίων που έχουν γεννηθεί παγκοσμίως με τη βοήθεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κέντρου Γονιμότητας του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας.

Σε ποιες περιπτώσεις, όμως, ενδείκνυται η κρυοσυντήρηση; Όπως εξηγεί ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Yποβοηθούμενη Aναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ (www.gynecologie.gr), η κρυοσυντήρηση ωαρίων επιλέγεται από τέσσερις κύριες ομάδες γυναικών:

* Απ’ όσες επιθυμούν ή είναι επιβεβλημένο να καθυστερήσουν να τεκνοποιήσουν προκειμένου να εκπληρώσουν εκπαιδευτικούς, επαγγελματικούς ή άλλου είδους προσωπικούς στόχους

* Από γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης

* Από γυναίκες με καρκίνο για τον οποίο πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου

* Από γυναίκες οι οποίες υποβάλλονται σε εξωσωματική αλλά δεν επιθυμούν να καταψύξουν έμβρυα για θρησκευτικούς ή/και ηθικούς λόγους.

«Σε αντίθεση με την επίδραση του χρόνου στην ποιότητα των ωαρίων, η μήτρα δεν επηρεάζεται από την ηλικία και έτσι οι γυναίκες μπορούν να τεκνοποιήσουν μέχρι την ηλικία των 50, σύμφωνα και με την ελληνική νομοθεσία» λέει. «Έτσι, η κατάψυξη ωαρίων σε νεαρή αναπαραγωγική ηλικία θα εξασφαλίσει υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας για την επίτευξη μιας μελλοντικής εγκυμοσύνης. Η ίδια τεχνική ενδείκνυνται και για γυναίκες με ορισμένες μορφές πρόωρης εμμηνόπαυσης (πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια) που έχουν κληρονομικό υπόβαθρο.

Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει στις γυναίκες αυτές την ευκαιρία να διατηρήσουν τη γονιμότητα τους πριν εξαντληθεί η ωοθηκική τους εφεδρεία. Αντίστοιχα, οι περισσότερες από τις θεραπείες για τον καρκίνο καταστρέφουν τα αποθέματα ωαρίων και οδηγούν σε παροδική ή μόνιμη αμηνόρροια (απουσία εμμήνου ρύσεως) και συνεπώς υπογονιμότητα, επομένως η λήψη ωαρίων πριν από την έναρξη των θεραπειών μπορεί να διατηρήσει τη μελλοντική ικανότητα τεκνοποίησης των ασθενών».

Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για να γίνει η κρυοσυντήρηση; «Όσο νεότερη είναι η γυναίκα, τόσο καλύτερη θα είναι η ποιότητα των ωάριων που θα ληφθούν και τόσο περισσότερες θα είναι οι πιθανότητες για μια μελλοντική εγκυμοσύνη» απαντά ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Ιδανική είναι η ηλικία μεταξύ 30 και 36 ετών ή ακόμη νωρίτερα αν πρόκειται για ασθενείς με καρκίνο ή άλλη γνωστή πάθηση που επιδρά αρνητικά στην ωοθηκική εφεδρεία. Μελέτες έχουν δείξει πως όταν η γυναίκα έχει ηλικία άνω των 38 ετών όταν κάνει κρυοσυντήρηση ωαρίων, οι πιθανότητες εγκυμοσύνης μειώνονται και μπορεί να είναι μόλις 10%. Όσο νωρίτερα, λοιπόν, τόσο το καλύτερο».

Για να συλλεχθούν τα ωάρια που θα καταψυχθούν, η γυναίκα υποβάλλεται στην ίδια διαδικασία ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών που γίνεται και στην εξωσωματική, με τη διαφορά ότι μετά την ωοληψία δεν πραγματοποιείται γονιμοποίηση των ωάριων από το σπέρμα, ούτε εμβρυομεταφορά. «Τα ωάρια που συλλέγονται κρυοσυντηρούνται και αποθηκεύονται στους -196ο Κελσίου με τη σύγχρονη μέθοδο της υαλοποίησης.

Όταν η ασθενής είναι έτοιμη να επιχειρήσει μία εγκυμοσύνη (και αυτό μπορεί να συμβεί αρκετά χρόνια αργότερα) τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται και στη συνέχεια τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα της γυναίκας», εξηγεί ο ειδικός. «Μελέτες έχουν δείξει ότι το ποσοστό επιβίωσης των ωαρίων μετά την απόψυξη είναι 75% - όσο και το ποσοστό επιτυχούς γονιμοποίησής τους».

Ένα από τα βασικότερα ερωτήματα των γυναικών για την κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι αν η μέθοδος είναι ασφαλής ή επηρεάζει την ποιότητα των ωαρίων με τρόπο που θα μπορούσε να υπονομεύσει την υγεία των βρεφών. «Η μεγαλύτερη μελέτη που έχει έως σήμερα δημοσιευθεί για τα μωρά που γεννιούνται από κατεψυγμένα ωάρια, συμπεριέλαβε πάνω από 900 βρέφη και δεν έδειξε να υπάρχει αυξημένο ποσοστό γενετικών ανωμαλιών σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό, ούτε αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμικών ανωμαλιών σε σύγκριση με τα έμβρυα που προέρχονται από φρέσκα ωάρια» απαντά ο Δρ. Βασιλόπουλος.

«Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2014 έδειξε ότι δεν αυξάνονται ούτε οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης μετά από τη γονιμοποίηση με κρυοσυντηρημένα ωάρια. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι περισσότερα από 300.000 παιδιά έχουν γεννηθεί σε όλο τον κόσμο από κατεψυγμένα έμβρυα, δηλαδή από τα έμβρυα που προκύπτουν κατά την προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης αλλά επειδή είναι περισσότερα από τον επιθυμητό αριθμό δεν εμφυτεύονται στη γυναίκα αλλά καταψύχονται για μελλοντική χρήση. Ούτε σε αυτά τα κατεψυγμένα έμβρυα έχει παρατηρηθεί αύξηση των γενετικών ανωμαλιών, επομένως η όλη διαδικασία της κατάψυξης και απόψυξης ωαρίων (και εμβρύων) θεωρείται πολύ ασφαλής».

Το κόστος για τη διαδικασία διέγερσης, ωοληψίας και αρχικής κατάψυξης των ωαρίων είναι παραπλήσιο με εκείνο ενός κύκλου εξωσωματικής, ενώ πρόσθετη επιβάρυνση υπάρχει για τα φάρμακα διέγερσης των ωοθηκών τα οποία δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Υπάρχει, τέλος, και μία ετήσια συνδρομή για την κρυοσυντήρηση καθ’ εαυτή.