Ο Πλούταρχος (περ.45-120) ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, μεγάλος βιογράφος, φιλόσοφος, δοκιμιογράφος και ηθικολόγος της αρχαιότητας. Γεννήθηκε στη μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, πριν από το 50 μ.Χ. και πέθανε ανάμεσα στο 120 και 125 μ.Χ. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Διδάχτηκε φιλοσοφία στην Αθήνα και πήρε εγκυκλοπαιδική μόρφωση, φοιτώντας σε σχολές ρητορικές, ενώ από πολύ νεαρή ηλικία αναμείχτηκε στο δημόσιο πολιτικό βίο.
Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Εκτός από τα καθήκοντά του ως ιερέας του Δελφικού ναού, ο Πλούταρχος ήταν επίσης σε θέση παραπλήσια με αυτή του σημερινού δημάρχου, στη Χαιρώνεια και αντιπροσώπευσε την ιδιαίτερη πατρίδα του σε διάφορες αποστολές σε ξένες χώρες Έζησε μια ιδιαίτερα δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα μεγάλο αριθμό κειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.
Τα έργα του εκτιμήθηκαν τόσο από τους μεταγενέστερους λόγιους και σοφούς ώστε ονομάσθηκε και “διδάσκαλος της ανθρωπότητας”.Ο Πλούταρχος έγραψε πολλά και ποικίλα συγγράμματα. Ολόκληρο το συγγραφικό του έργο χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στα “Ηθικά” και στους “Βίους”.Οι“ Παράλληλοι Βίοι” περιλαμβάνει 50 βιογραφίες, από τους πιο δοξασμένους πολιτικούς και στρατιωτικούς της Ελλάδας και της Ρώμης. Οι διασωθέντες Βίοι περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μοναδικούς βίους. Όπως εξηγεί στην πρώτη παράγραφο του έργου του “Βίος Αλεξάνδρου”, ο Πλούταρχος δεν ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την ιστορία, αλλά διερευνούσε τους χαρακτήρες και το πεπρωμένο διάσημων ανδρών. Το υπόλοιπο του έργου που επιβίωσε ενοποιήθηκε σε μία συλλογή με τον τίτλο "Ηθικά". Πρόκειται για μια εκλεκτική συλλογή 183 πραγματειών και καταγραμμένων λόγων .
Ο βασικός στόχος του βιογραφικού έργου του Πλούταρχου είναι η ηθική διαπαιδαγώγηση.Πέρα από τη λογοτεχνική του δεινότητα, ο Πλούταρχος ήταν ένας φάρος ηθικού προβληματισμού, καθώς τα γραπτά του χρησίμευαν ως οδηγός για ηθική συμπεριφορά και ενάρετη ζωή. Οι οξυδερκείς παρατηρήσεις του για την ανθρώπινη φύση, την ηθική και τις περιπλοκές του χαρακτήρα αναδεικνύουν μια βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης.Ο σεβασμός του για τις διδασκαλίες του Πυθαγόρα και η ενασχόλησή του με τις μυστικιστικές πτυχές της φιλοσοφίας προσέδωσαν στο έργο του ένα βάθος που υπερβαίνει το απλώς ιστορικό.
Πάνω από όλα λοιπόν ο Πλούταρχος ήταν ένας ηθικοδιδάσκαλος,ένας γιατρός της ψυχής και του μυαλού, ο οποίος έφερνε ισορροπία σε όσους ακολουθούσαν τα διδάγματά του. Τον ενδιέφερε κυρίως η εφαρμογή στην πράξη της ηθικής ζωής και όχι η απλή θεωρία.
16 σοφά αποφθέγματα του Πλούταρχου που αξίζει να γνωρίζετε
Μηδέν της τύχης, αλλά πάντα της ευβουλίας και της προνοίας
Τίποτα δεν εξαρτάται από την τύχη, αλλά όλα από την ορθή κρίση και την προνοητικότητα
Σεμνή κατά πάντα η μουσική θεών εύρημα ούσα
Η μουσική είναι καθ’ όλα ιερή όντας εφεύρεση των θεών
Σώφρονος ανδρός έχθραν φυλάττεσθαι και οργήν
Είναι χαρακτηριστικό μυαλωμένου ανθρώπου να μένει μακριά από έχθρα και οργή
Ουδέν ατέκμαρτον, ουδέν τυφλόν
Τίποτα δεν είναι χωρίς αιτία, τίποτα δεν είναι ανεξήγητο
Νεκρός ου δάκνει
Ο νεκρός δεν δαγκώνει
Ηδονής δε πάσης μεν περιέχεσθαι και πάντως αλόγιστον έστι, πάσαν δε φεύγειν και πάντως αναίσθητον
Η με κάθε τρόπο επιδίωξη της ηδονής είναι ανόητο, αλλά το ίδιο και η με κάθε τρόπο αποφυγή της
Έκαστος εν αυτώ τα της ευθυμίας και δυσθυμίας έχει ταμιεία
Ο καθένας έχει μέσα του τα δικά του αποθέματα ευθυμίας και δυσθυμίας
Το γαρ μηδαμού κρατείν οργής απαίδευτον και ακόλαστον
Το να μη μπορείς να συγκρατείς καθόλου την οργή σου είναι ανάγωγο και χυδαίο
Απιστούνται δ’ oι λάλοι καν αληθεύωσιν
Δεν πιστεύει κανείς τους φλύαρους, ακόμα κι όταν λένε την αλήθεια
Εθίζειν τους παίδας τω ταληθεί λέγειν. Το γαρ ψεύδεσθαι δουλοπρεπές και πάσιν ανθρώποις ουκ άξιον μιμείσθαι
Να συνηθίζουμε τα παιδιά να λένε την αλήθεια. Γιατί η ψευτιά είναι δουλοπρέπεια και δεν αξίζει να τη μιμούνται οι άνθρωποι
Μήτ’εν ηδοναίς εκλύτους είναι μήτ’ εν ταις οργαίς εκπαθείς και θηριώδεις
Ούτε στις ηδονές πρέπει να είμαστε αχαλίνωτοι ούτε στους θυμούς παράφοροι και θηριώδεις
Όπου της αιτίας απολείπει ο λόγος, εκείθεν άρχεται το απορείν
Όπου απουσιάζει η λογική από την αιτία, από εκεί αρχίζει η απορία
Μέτρον βίου το καλόν, ου το του χρόνου μήκος
Η αξία της ζωής μετριέται με την ωραιότητά της και όχι με το μήκος της
Τω μεθύειν το εράν όμοιόν εστι. Ποιεί γαρ θερμούς και ιλαρούς και διακεχυμένους
Ο έρωτας μοιάζει με το μεθύσι: κάνει τους ανθρώπους θερμούς, εύθυμους και διαχυτικούς
Οι πολλά βάλλοντες επιτυγχάνουσι πολλάκις
Όσοι βάζουν στην ζωή τους πολλούς στόχους πολλές φορές πετυχαίνουν
Πειθαρχικόν η νεότης, ηγεμονικόν το γήρας
Oι νέοι έχουν τάση για πειθαρχία, ενώ οι γέροι για να εξουσιάζουν